Dự thảo Luật Đất đai tiếp thu, chỉnh sửa những gì?

(VnMedia) - Theo giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, những điều liên quan đến thu hồi đất và chế độ đền bù khi nhà nước thu hồi đất là những điều có nhiều ý kiến đã được tiếp thu, chỉnh lý. Những vấn đề không sửa đổi cũng được giải trình lý do cặn kẽ.
 
Hơn nửa số đại biểu được hỏi đồng ý thu hồi đất vì mục đích kinh tế

Theo đó, một vấn đề thời gian qua được dư luận nhân dân và các đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm là quy định thu hồi đất vì mục đích kinh tế, trong đó nhiều ý đề nghị không quy định Nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích phát triển kinh tế, xã hội. Tuy nhiên, theo giải trình của UBTVQH cho rằng, để thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất các cấp đã dự kiến quỹ đất sử dụng cho các mục đích, trong đó có quỹ đất dành cho các dự án phát triển kinh tế, xã hội.
 
”Các dự án phát triển kinh tế, xã hội thuộc lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng phải do Nhà nước thu hồi đất để bảo đảm thực hiện.” - UBTVQH phân tích.
 
Cũng theo UBTVQH, trong tổng hợp phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội về vấn đề này, có 265 đại biểu đồng ý, 109 đại biểu không đồng ý. Vì vậy, UBTVQH tiếp tục xin Quốc hội cho giữ quy định thu hồi đất để sử dụng vào các mục đích phát triển kinh tế, xã hội như trong dự thảo Luật.
 
Đối với ý kiến đề nghị quy định cụ thể hơn việc thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế, xã hội, không quy định ”các dự án khác” tại khoản 1 Điều 63 để hạn chế tùy tiện trong việc thu hồi đất, UBTVQH đã tiếp thu và chỉnh lý nội dung Điều 63 theo hướng quy định cụ thể một số dự án, công trình thuộc diện Nhà nước thu hồi đất để phát triển kinh tế, xã hội, đồng thời bổ sung quy định việc thu hồi đất phải được Hội đồng nhân dân cấp tỉnh thông qua đối với các dự án, công trình xây dựng khu đô thị mới, khu dân cư nông thôn mới, chỉnh trang đô thị, khu dân cư nông thôn, cụm công nghiệp, khai thác khoáng sản quy mô lớn, khu chế biến nông, lâm, thủy, hải sản tập trung.
 
UBTVQH cũng tiếp thu và chỉnh lý điểm a khoản 1 Điều 67 theo hướng Nhà nước thu hồi đất đối với trường hợp sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao, cho thuê, công nhận và đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi sử dụng đất không đúng mục đích mà tiếp tục vi phạm.

Với ý kiến đề nghị đối với trường hợp thu hồi đất có cả tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thì cần phải có cơ chế ủy quyền thu hồi đất để đảm bảo đơn giản hóa thủ tục hành chính, UBTVQH xin tiếp thu và chỉnh lý khoản 3 Điều 69 theo hướng trường hợp thu hồi đất có tổ chức, hộ gia đình, cá nhân thì UBND cấp tỉnh quyết định thu hồi đất hoặc ủy quyền cho UBND cấp huyện quyết định thu hồi đất.
 
Với những ý kiến đề nghị trước khi ra quyết định cưỡng chế cần tổ chức đối thoại công khai với dân về phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư, UBTVQH đã tiếp thu và bổ sung vào điểm b khoản 4 Điều 74 của dự thảo Luật, theo đó, Ban thực hiện cưỡng chế vận động, thuyết phục, đối thoại đối với cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế; nếu cá nhân, tổ chức bị cưỡng chế chấp hành thì Ban thực hiện cưỡng chế lập biên bản ghi nhận sự chấp hành. Việc bàn giao đất được thực hiện chậm nhất sau 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.
 
Không quy định trưng mua tài sản trên đất thu hồi

Với các ý kiến đề nghị bổ sung các quy định về xử lý tài sản gắn liền với đất khi Nhà nước thu hồi đất vì đất đai thuộc sở hữu toàn dân nhưng tài sản thuộc sở hữu của các tổ chức, cá  nhân thì phải trưng mua, UBTVQH phân tích: Đối với trường hợp thu hồi đất, Nhà nước không sử dụng tài sản của tổ chức, cá nhân vào những mục đích nhất định mà phá bỏ để giải phóng mặt bằng nên Nhà nước không trưng mua tài sản mà bồi thường thiệt hại tài sản do việc thu hồi đất gây ra. Do đó, Ban soạn thảo vẫn giữ quy định bồi thường thiệt hại về tài sản khi Nhà nước thu hồi đất.
 
Về các điều liên quan đến bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, UBTVQH cho biết, nhiều ý kiến tán thành với quy định của dự thảo Luật. Tuy nhiên, có ý kiến đề nghị việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất phải đảm bảo người sử dụng đất được bồi thường theo mục đích đang sử dụng hợp pháp, người có đất khi Nhà nước thu hồi được hỗ trợ đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất, đảm bảo đời sống.
 
Tiếp thu các ý kiến trên, UBTVQH đã hoàn thiện các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại Mục 2 Chương VI theo hướng phân biệt rõ việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Theo đó, bồi thường là bù đắp những thiệt hại cho người có đất do việc thu hồi đất gây ra như thiếu đất sản xuất, nhà ở, sản xuất bị gián đoạn, lợi nhuận bị giảm sút, cuộc sống, sinh hoạt bị ảnh hưởng… Việc bồi thường có thể bằng đất, bằng tiền. Đối với hỗ trợ không phải là để bù đắp phần bồi thường chưa thỏa đáng mà xác định đây là việc Nhà nước tạo điều kiện cho người có đất thu hồi có cuộc sống tốt hơn. Tái định cư được thực hiện theo nguyên tắc bảo đảm khi thu hồi đất ở mà phải di chuyển chỗ ở thì phải bố trí chỗ ở cho người có đất thu hồi theo nguyên tắc nếu tiền bồi thường không đủ mua suất tái định cư tối thiểu thì được Nhà nước hỗ trợ đủ để mua suất tái định cư tối thiểu.

UBTVQH cho biết, có hơn 1 nửa số đại biểu được hỏi đồng ý với việc thu hồi đất vì mục đích kinh tế

Với ý kiến đề nghị quy định giá đất để tính bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải theo mục đích sử dụng đất trong quy hoạch, UBTVQH cho rằng, giá đất tăng lên sau khi chuyển mục đích là do Nhà nước quyết định và đầu tư hạ tầng. Phần giá trị tăng lên này phải thuộc về Nhà nước và do Nhà nước điều tiết. Tổng hợp phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội về vấn đề này có 313 đại biểu đồng ý, 44 đại biểu không đồng ý. Vì vậy, UBTVQH xin Quốc hội cho giữ quy định như trong dự thảo Luật.
 
Với ý kiến đề nghị quy định cụ thể giá đất bồi thường nêu tại khoản 1 Điều 75 và đề nghị tách hỗ trợ, tái định cư tại khoản 2 Điều 75 thành điều, khoản khác cho phù hợp, UBTVQH đã tiếp thu theo hướng chỉnh lý khoản 2 Điều 75 quy định về giá đất để tính tiền bồi thường là giá đất cụ thể do UBND cấp tỉnh quyết định.
 
Với ý kiến đề nghị quy định việc bồi thường bằng tiền khi Nhà nước thu hồi đất ở và có cơ chế xử lý đối với trường hợp phải di chuyển chỗ ở mà không còn chỗ ở nào khác, UBTVQH đã tiếp thu, chỉnh lý khoản 1 và khoản 2 Điều 80 theo hướng: khi Nhà nước thu hồi đất ở mà hộ gia đình, cá nhân không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; trường hợp hộ gia đình, cá nhân không có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở thì được bồi thường bằng tiền; trường hợp không đủ điều kiện được bồi thường về đất, nếu không có chỗ ở nào khác thì được Nhà nước bán, cho thuê nhà ở hoặc giao đất ở có thu tiền sử dụng đất.
 
Với ý kiến đề nghị bồi thường đối với diện tích đất nông nghiệp vượt hạn mức giao đất và diện tích đất nông nghiệp vượt hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất, UBTVQH giải trình rằng, việc quy định hạn mức giao đất nông nghiệp, hạn mức nhận chuyển quyền sử dụng đất nông nghiệp là chính sách lớn của Nhà nước nhằm bảo đảm cho người làm nông nghiệp có đất sản xuất. Do đó, về nguyên tắc Nhà nước không bồi thường về đất đối với diện tích vượt hạn mức.
 
”Tuy nhiên, để giải quyết các trường hợp đã sử dụng đất vượt hạn mức trước đây, trên cơ sở cân nhắc công sức đầu tư của người sử dụng đất, UBTVQH đã tiếp thu theo hướng giao Chính phủ quy định cụ thể việc bồi thường, hỗ trợ đối với diện tích đất nông nghiệp vượt hạn mức có trước ngày 01/07/2007.  Đối với diện tích vượt hạn mức có từ sau ngày 01/07/2007 thì không được bồi thường, hỗ trợ.” – UBTVQH cho biết.
 
Chi trả tiền bồi thường, hỗ trợ một lần

Với các ý kiến đề nghị Luật cần quy định hình thức chi trả bồi thường, hỗ trợ cho người có đất thu hồi theo hướng chi trả một lần hoặc nhiều lần, UBTVQH cho biết, về nguyên tắc, khi thu hồi đất, Nhà nước phải thực hiện thanh toán đầy đủ, kịp thời tiền bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cho người có đất thu hồi nhằm bảo đảm ổn định cuộc sống, sản xuất cho người có đất thu hồi, đồng thời tạo điều kiện để người có đất thu hồi chủ động nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, đầu tư phát triển sản xuất kinh doanh.
 
Với loại ý kiến đề nghị bổ sung vào khoản 1 Điều 80 trường hợp bồi thường khi giá đất quá thấp mà chi phí đầu tư trên đất lại rất cao nên phân cấp cho UBND tỉnh xem xét những trường hợp có chi phí đầu tư quá cao để bồi thường, hỗ trợ giảm bớt thiệt thòi cho người dân, UBTVQH cho biết, tại Điều 115 dự thảo Luật quy định giá đất để tính tiền bồi thường là giá đất cụ thể do UBND cấp tỉnh quyết định. Do vậy, trường hợp đầu tư làm tăng giá trị đất thì phần giá trị tăng lên đó đã được tính vào giá đất để bồi thường.
 
Về hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất, có ý kiến đề nghị hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân phải di chuyển chỗ ở, UBTVQH xin tiếp thu và chỉnh lý vào Điểm b khoản 2 Điều 84 dự thảo Luật theo hướng hỗ trợ đào tạo chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân phải di chuyển chỗ ở. Tổng hợp phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội về vấn đề này có 347 đại biểu đồng ý, 44 đại biểu không đồng ý.
 
Người Việt ở nước ngoài vẫn được mua nhà

Với ý kiến đề nghị bỏ trường hợp “người Việt Nam định cư ở nước ngoài” tại khoản 4 Điều 87 vì họ không có nhu cầu về nhà ở, đất ở thực sự,  UBTVQH cho biết, theo quy định của pháp luật hiện hành (Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung Điều 126 của Luật nhà ở và Điều 121 của Luật đất đai) thì người Việt Nam định cư ở nước ngoài được cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cho phép cư trú tại Việt Nam từ ba tháng trở lên có quyền sở hữu nhà ở để bản thân và các thành viên trong gia đình sinh sống tại Việt Nam. Do vậy, để đảm bảo quyền lợi cho người có đất thu hồi, Ban soạn thảo đề nghị giữ quy định đối với trường hợp người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
 
Niêm yết công khai phương án tái định cư

Về tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ở, có ý kiến đề nghị quy định cụ thể thời gian niêm yết công khai phương án bố trí tái định cư. UBTVQH đã tiếp thu, chỉnh lý khoản 1 Điều 87 theo hướng quy định niêm yết công khai phương án bố trí tái định cư trong thời hạn 15 ngày. UBTVQH cho biết, tổng hợp phiếu xin ý kiến đại biểu Quốc hội về vấn đề này có 352 đại biểu đồng ý, 23 đại biểu không đồng ý.
 
Trong các ý kiến đóng góp cho Dự thảo Luật Đất đai, có ý kiến đề nghị quy định đối với các dự án có phạm vi hẹp nhưng phải thực hiện di dời chỗ ở của nhiều hộ gia đình, cá nhân thì Chính phủ phải có khung chính sách chung thống nhất trong cả nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, trên cơ sở đó giao cho UBND các tỉnh căn cứ tình hình thực tế của địa phương quy định mức hỗ trợ cụ thể.
 
Về vấn đề này, UBTVQH cho biết, đối với một số nội dung cụ thể, dự thảo Luật giao cho Chính phủ quy định chi tiết, bảo đảm phù hợp với thực tiễn trong từng giai đoạn. Trường hợp dự án đầu tư do Quốc hội, Chính phủ quyết định mà phải di chuyển cả một cộng đồng dân cư, làm ảnh hưởng đến toàn bộ đời sống, kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa của cộng đồng; các dự án thu hồi đất liên quan đến nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thì Thủ tướng Chính phủ quyết định khung chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nhằm khắc phục bất cập về chênh lệch mức bồi thường, hỗ trợ giữa các địa phương.
 
Đóng góp cho Luật Đất đai, có ý kiến đề nghị việc thu hồi đất ở chỉ được thực hiện sau khi hoàn thành xây dựng cơ sở hạ tầng, đã bố trí đất sản xuất của khu tái định cư, UBTVQH giải trình: Trong thực tế, có địa phương còn quỹ đất sản xuất nhưng cũng có nhiều địa phương không còn quỹ đất sản xuất để bố trí cho người có đất thu hồi tại nơi tái định cư. Do đó, việc bố trí đất sản xuất cho hộ gia đình, cá nhân gắn với khu tái định cư giao cho UBND cấp tỉnh căn cứ vào tình hình cụ thể của địa phương để quy định cho phù hợp.