Tàu điện một ray ở Sài Gòn giống nước nào trên thế giới?

Trong quy hoạch hệ thống đường sắt đô thị thời gian tới, TP.HCM dự định xây dựng hai tuyến tàu điện một ray (monorail) gồm tuyến số 2 dài 12 km có điểm đầu tại Nguyễn Văn Linh (quận 7) giao với quốc lộ 50 và điểm cuối là Khu đô thị mới Thủ Thiêm (quận 2); tuyến monorail số 3 dài 16 km có điểm đầu từ ngã sáu Gò Vấp, chạy qua công viên phần mềm Quang Trung và điểm đến là Tân Thới Hiệp (quận 12). Hôm 20/10, Viện Khoa học và Công nghệ Giao thông vận tải (Bộ GTVT) đưa ra đề xuất với Sở GTVT TP.HCM xây dựng tuyến tàu điện trên cao một ray ra vào sân bay Tân Sơn Nhất. Ảnh: BYD.

Về mặt kỹ thuật, tàu điện một ray là loại phương tiện công cộng thường được xây dựng trên cao. Khác với hệ thống tàu “2 ray” thông thường, tàu 1 ray có thể được gắn phía trên hoặc phía dưới thanh ray và được đẩy bằng động cơ cảm ứng tuyến tính. Loại động cơ này được thiết kế để tạo nên chuyển động tịnh tiến, do vậy không cần người lái. Ảnh: Walt Disney World/Pinterest.

Đối với hành khách, tàu điện một ray có thể có nhiều ưu thế hơn so với xe buýt và các phương tiện khác ở chỗ chúng chỉ chạy một đường thẳng, không phải dừng đèn đỏ, không giao với các tuyến giao thông khác và không có kẹt xe. Ngoài ra, monorail còn cho phép hành khách nhìn ngắm khung cảnh xung quanh, từ đó có thể nhận biết rõ trạm cần phải xuống hơn so với khi di chuyển bằng tàu điện ngầm chạy dưới lòng đất. Ảnh: Walt Disney World. 

Vì đặc điểm này, tàu điện một ray thường được sử dụng trong các khu du lịch hoặc công viên giải trí để tạo điều kiện cho hành khách ngắm cảnh từ trên cao. Hệ thống monorail nổi tiếng nhất có lẽ là ở công viên Walt Disney World (bang Florida, Mỹ). Năm 2016, hệ thống này nằm trong top 3 những tuyến monorail “bận bịu” nhất thế giới với hơn 150.000 lượt hành khách được vận chuyển mỗi ngày. Ảnh: Walt Disney World. 

Hệ thống monorail có tần suất vận chuyển cao nhất thế giới (số liệu năm 2016) nằm ở thành phố Trùng Khánh (Trung Quốc). Tuyến tàu này được đưa vào vận hành từ năm 2005 và kể từ đó đều đặn phục vụ gần 1 triệu lượt khách mỗi ngày. Một điểm đặc biệt khác của hệ thống này là tuyến đường chạy xuyên qua nhiều tòa nhà chung cư. Ảnh: CNN.

Xếp thứ hai là tuyến monorail nằm tại thành phố Tokyo (Nhật Bản) với hơn 300.000 lượt khách/ngày. Nhật Bản cũng đồng thời là quốc gia ưa chuộng loại hình phương tiện công cộng này nhất với 10 tuyến monorail đang hoạt động. Ảnh: Imran Jaafar. 

Tại một số thành phố khác như Chiba (Nhật Bản), Kuala Lumpur (Malaysia), Thượng Hải (Trung Quốc), monorail cũng được sử dụng như phương tiện công cộng chủ yếu của người dân. Tuy nhiên, tại hầu hết nước phương Tây, tàu điện 1 ray không được ứng dụng rộng rãi mà chỉ được xem như một loại hình vận chuyển ngách, thường được sử dụng trong một khuôn viên nhất định như công viên, trường đại học... để khách du lịch thưởng ngoạn phong cảnh. Ảnh: Walt Disney World. 

Lý do là tàu điện một ray công suất thấp (để đảm bảo cấu trúc nhẹ, giữ thăng bằng được trên 1 ray), tốc độ chậm so với tàu metro. Ngoài ra, vì hệ thống vận hành và bảo dưỡng của tàu điện 1 ray khá đắt đỏ. Thêm vào đó, phương tiện này không có độ tiếp cận cao do chúng chỉ chạy trên một đường thẳng, không rẽ nhánh, không kết hợp tốt với các phương tiện khác. Ảnh: Las Vegas Monorail. 

Một vấn đề khác cũng khiến người dân bận tâm đó là việc xây dựng hệ thống tàu trên cao làm chắn ánh nắng mặt trời chiếu xuống một vài khu vực của thành phố (một vấn đề khá quan trọng đối với người xứ lạnh). Monorail cũng gây tiếng ồn khá lớn khi di chuyển. Bên cạnh đó, vấn đề riêng tư cũng được cân nhắc khi hành khách trên tàu hoàn toàn có thể nhìn vào bên trong các tòa nhà cao tầng. Ảnh: Greg O'Beirne.

Tuy nhiên, các hệ thống monorail hiện đại đều có thể khắc phục được những nhược điểm trên. Tạp chí tài chính Bloomberg viết: “Khi Walt Disney mở cửa tuyến tàu một ray ở công viên Disneyland California vào năm 1959, ông đã nghĩ đây sẽ là tương lai của giao thông công cộng cao tốc (mass transit). Trong một thời gian dài, điều này dường như khó có thể xảy ra… Tuy nhiên, đến bây giờ thì mọi thứ đã thay đổi”. Ảnh: Digital Camera . 

Theo tờ tạp chí danh tiếng, monorail sẽ phát huy điểm mạnh ở những thành phố đang phải tận dụng tối đa không gian công cộng do có lượng dân cư quá tải. Vì vậy, không ngạc nhiên khi loại phương tiện này đang ngày càng phổ biến tại các “siêu đô thị” châu Á. Trên thực tế, cùng với Việt Nam, rất nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ như Ấn Độ, Hong Kong, Thái Lan, Thổ Nhĩ Kỳ, Anh,… cũng đang xây dựng mạng lưới tàu điện một ray. Nhiều kỹ thuật hiện đại cũng được kết hợp sử dụng cùng với loại phương tiện này, ví dụ như kỹ thuật đệm từ dành cho tàu siêu tốc. Ảnh: Pinterest.