Tranh luận về bồi thường thiệt hại tinh thần cho người thân của người bị oan sai

(VnMedia) - Trong khi nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng cần xem xét về việc bồi thường thiệt hại tinh thần cho người thân của người bị oan sai thì ngược lại, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nhận định, quy định như vậy là không phù hợp…

Ngày 21/4, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về việc tiếp thu, chỉnh lý (lần 2) của dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi).

Trình bày Báo cáo giải trình tiếp thu, chỉnh lý Dự án Luật trách nhiệm bồi thường của Nhà nước (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, về bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự (Điều 27), qua tổng hợp ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội còn có 2 loại ý kiến:

Loại ý kiến thứ nhất tán thành với quy định tại Điều 27, theo đó chỉ giới hạn bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân của người bị thiệt hại trong trường hợp người bị thiệt hại chết.

Loại ý kiến thứ hai, đề nghị bổ sung quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự, mức bồi thường có thể bằng 1/2 hoặc 1/3 mức bồi thường cho bản thân người bị oan.

Về vấn đề này, Thường trực Ủy ban Pháp luật cho rằng: Điều 27 của dự thảo Luật quy định việc bồi thường thiệt hại về tinh thần cho người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị thiệt hại giới hạn chỉ trong trường hợp người đó đã chết. Quy định như vậy là kế thừa quy định của Luật hiện hành, đồng thời phù hợp với quy định tại Điều 591 Bộ luật Dân sự, bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước.

Về bản chất, đây là khoản tiền bồi thường cho người bị oan nhưng do người đó đã chết nên những người thừa kế được hưởng. Nếu quy định bồi thường thiệt hại về tinh thần đối với người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất của người bị oan nói chung trong hoạt động tố tụng hình sự thì phải làm rõ một số vấn đề như mức bồi thường ra sao, bồi thường một khoản cho tất cả người thân thích thuộc hàng thừa kế thứ nhất hay cho từng người thân thích của người bị oan.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng trên thực tế, người thân thích của người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự cũng chịu những tổn thất nghiêm trọng về mặt tinh thần mà không phụ thuộc vào việc người bị oan còn sống hay đã chết.

Qua tổng hợp, nhiều ý kiến tại các Đoàn đại biểu Quốc hội, ý kiến tại Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách và ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học cho rằng cần bổ sung quy định này cho phù hợp với thực tiễn, đồng thời việc bổ sung này cũng không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự được quy định trong Bộ luật Dân sự.

Đại diện cơ quan soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho rằng, dự thảo Luật quy định bồi thường cho người thân thích của người bị oan là không phù hợp với quy định về bồi thường trực tiếp cho người bị hại trong Bộ Luật Dân sự năm 2015.

 “Chúng ta phải xác định rõ quan hệ pháp luật ở đây không phải quan hệ pháp luật bồi thường trong trường hợp người bị thiệt hại trực tiếp đã chết mà đây là quan hệ thừa kế. Đây hoàn toàn là vấn đề thừa kế chứ không phải là vấn đề bồi thường" - ông Long nói.

Bộ trưởng cũng phân tích rằng, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước hiện hành cũng không quy định về vấn đề này. Hơn nữa, kinh nghiệm quốc tế cũng không có nước nào quy định bồi thường cho hàng thừa kế.

Theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, nếu quy định bồi thường tinh thần cho người thân thích của người bị oan là không bình đẳng đối với các trường hợp khác theo quy định của Bộ luật Dân sự.

“Ví dụ, xử lý kỷ luật buộc thôi việc công chức, trường hợp này, suy đến cùng, người thân thích cũng bị ảnh hưởng" – Bộ trưởng Lê Thành Long dẫn chứng.

Ngoài ra, theo Bộ trưởng Bộ Tư pháp, quy định như vậy thì nhà nước cũng phải chi một khoản tiền lớn hơn cho bồi thường. Khó khăn nữa là không biết được hàng thừa kế là bao nhiêu.

“Trường hợp bồi thường thì bồi thường cho ai? Bồi thường “một cục” hay chia đều cho tất cả? Với những vấn đề như vậy, cơ quan soạn thảo đề nghị chỉ bồi thường trực tiếp cho người bị thiệt hại chứ không mở rộng đến hàng thừa kế" - Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long nêu quan điểm.

Do nội dung này có sự khác nhau giữa các quy định của pháp luật hiện hành với thực tiễn áp dụng và cũng còn ý kiến khác nhau trong quá trình chỉnh lý, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định.

Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cũng đề nghị đại diện Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC) giải thích tại sao pháp luật hiện hành không quy định nhưng trong thực tế vừa qua TANDTC đã bồi thường cho cả những người thân thích về mặt tinh thần?

Giải trình vấn đề này, Phó Chánh án TANDTC Tống Anh Hào nói: “Trong việc oan sai thì không chỉ người bị oan chịu tổn thất về tinh thần mà những người thân thích, nhất là vợ chồng, con, cha mẹ (hàng thừa kế thứ nhất) cũng bị ảnh hưởng về tinh thần. Qua thực tiễn thì thấy người bị oan không chết nhưng chịu tổn thất về tinh thần, và dù muốn hay không thì người thân của họ cũng bị ảnh hưởng về mặt tinh thần. Chính vì vậy, đúng là luật chưa quy định nhưng thực tiễn vừa qua khi giải quyết 2 vụ việc đã bồi thường về mặt tinh thần. Vì vậy đề nghị UBTVQH xem xét cân nhắc”-  Phó Chánh án Tống Anh Hào nhấn mạnh

Phát biểu kết luận về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu cho rằng, bồi thường thiệt hại tinh thần cho người thân thích của người bị oan là một điểm mới. Luật hiện hành đã quy định người thân thích liên quan đến người bị oan được bồi thường về vật chất như: Cha bị oan thì vợ, con, anh em người đó đi chăm nom, đi lại, ăn ở... được bồi thường. Riêng bồi thường về mặt tinh thần thì luật mới quy định bồi thường cho người bị hại, người thân thích chưa được bồi thường.

Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, trong một vụ án oan sai, cả người bị oan và người thân thích của họ đều bị thiệt hại về tinh thần. Nhiều trường hợp gia đình, bố mẹ, vợ con của người bị oan phải chịu hậu quả rất nghiêm trọng, con cái bỏ học, bỏ việc, xấu hơn thậm chí là tự vẫn. Do vậy, những người đó cần được Nhà nước xin lỗi và bồi thường thiệt hại một khoản nhất định để bù đắp về tinh thần.

Mỹ Hạnh