Những yếu tố nguy cơ gây ngộ độc trong dịp tết 

Thực phẩm dự trữ: Mua và dự trữ quá nhiều thực phẩm, rượu bia ví dụ; các loại thịt giò, chả, nem, các loại thuỷ, hải sản, các loại bánh: bánh chưng, bánh ngọt, kẹo, mứt. Sẽ khó khăn về an toàn vệ sinh thực phẩm (TP) trong việc bảo quản sử dụng đặc biệt các TP đã chế biến sẵn.

Ăn nhiều loại thực phẩm, uống nhiều loại rượu, bia trong một ngày (nồng độ rượu > 100mg/dl máu), mất cân bằng các chất dinh dưỡng

Thực phẩm không được kiểm soát và không đảm bảo vệ sinh an toàn (không rõ nguồn gốc, rượu giả, có thể nhiễm khuẩn chiếm (50%), nhiễm hoá chất bảo vệ và bảo quản (25%), độc tố có sẵn trong TP (25%) là những yếu tố gây độc cho cơ thể ngay tức khắc hoặc từ từ về sau).

Thời tiết: Thời tiết thay đổi lạnh quá ở người có tuổi (trên 50 tuổi) dễ bị viêm phổi, tăng huyết áp, đột quỵ. Nếu nóng quá ngộ độc thực phẩm thường do thức ăn ôi thiu, nhiễm khuẩn. 
 

- Các hoá chất bảo vệ thực vật tồn dư trong các loại rau, quả như (phospho hữu cơ, Clo hữu cơ). Các chất phụ gia ngoài danh mục cho phép, phẩm màu không rõ nguồn gốc (trong xôi gấc bánh, kẹo). TP đã chế biến như giò, chả vẫn còn có hàn the, một chất nguy hiểm cho cơ thể.

- Các độc chất có sẵn trong một số thực phẩm: Nấm độc có lẫn trong nấm lành chất độc trong nấm này có thể gây suy gan, suy thận, có thể gây tử vong chỉ với một nấm nhỏ như loài nấm Amanita phalloid, độc tố là Amanitin, phallotoxin. Các nóc, hoặc bạch tuộc có vòng nhẫn xanh giống như một con mực có độc tố là Tetrodotoxin cực độc đã làm chết nhiều người khi ăn phải nó. Các loại hải thuỷ sản khác cũng có thể có độc tố gây độc cho người khi ăn kể cả khi nấu chín hay sấy khô.

- Ngộ độc thực phẩm do nhiễm khuẩn: TP bị ô nhiễm vi sinh vật chiếm (50%) các nguyên nhân gây ngộ độc TP và thường gây ra những vụ ngộ độc TP hàng chục, hàng trăm người bị cùng một lúc do ăn cùng một loại thực phẩm chế biến ví dụ:

Từ thịt và các loại chế biến từ thịt: giò, chả, trứng, tiết canh lòng lợn... vi khuẩn chủ yếu là E.coli, Staphylococcus aureus, clostridium ferfringens, Bacilus cereus, campylobacter jejuni, salmonella. Các vi khuẩn này gây ra ngộ độc bởi nội độc tố của vi khuẩn. Các loại TP trên khi bị nhiễm khuẩn thường do thức ăn lưu trữ lâu, bảo quản không đủ độ lạnh, để quá hạn, quá trình chế biến và bảo quản thực phẩm không sạch nhiễm bẩn từ các dụng cụ vật chứa và nguồn nước, TP nấu chưa chín, nấu lại nhiều lần v.v...

Người bệnh khi bị ngộ độc thường biểu hiện bằng hội chứng viêm dạ dày ruột xâm lấn: đau quặn bụng đi ngoài nhiều lần, phân có máu, nôn mửa, sốt, mệt do thiếu dịch và điện giải.

Từ các loại hải thuỷ sản như: tôm, cua, sò hến:

Các sinh vật thường là: vibriohemolyticus, các loại giun, sán kí sinh, khi chế biến chưa đủ nhiệt độ sôi diệt khuẩn.

Thực phẩm thuỷ hải sản trên còn có thể có các độc tố thần kinh như: saxitoxin, gonyautoxin, brevetoxin, hay axit domoic. Các loại độc tố này gây ra triệu chứng tiêu hoá, lịêt cơ và giảm trí nhớ.

Từ các loại rau quả, nguồn nước và thực phẩm khác khi bị ô nhiễm các vi khuẩn thường là: shigella, salmonella, E.coli, campylobacter, listeria monocytolica và nguy hiểm hơn cả là phẩy khuẩn tả (Vibrio cholerae ) nhóm huyết thanh O1 là tác nhân gây bệnh lan truyền thành dịch mà hàng ngàn người bệnh ở nước ta đã vừa trải qua,  gây bao khó khăn cho ngành y tế, bệnh tuy được ngăn chặn xong nguy cơ tiềm ẩn có thể tồn tại do thói quen ăn rau sống, ăn thuỷ hải sản sống, thức ăn không được nấu chín, nhiễm bẩn nguồn nước, bàn tay bẩn khi ăn v.v...

Tuy nhiên cũng cần phải nói rằng nhiễm khuẩn cúm H5N1 từ gia cầm cũng là bệnh rất rễ xảy ra trong dịp tết, bởi thịt gà và gia cầm khác luôn là mầm bệnh rất dễ bùng phát nhất là khi các nguồn TP này nhập vô tội vạ trong dịp tết mà không được các cơ quan chức năng kiểm soát.

- Ngộ độc nước uống và các loại rượu, bia:

Các loại nước ngọt, rượu, bia được tiêu thụ rất nhiều trong các bữa ăn thịnh soạn. Rượu và bia không được xếp trong thực phẩm song nó thường có mặt trong các bữa ăn, bữa nhậu ngày tết. 

Các loại nước ngọt, kem (như pepsi, cocacola, nước cam, trạnh...) phần lớn đưa vào cơ thể một lượng đường hoá học hay tự nhiên, chất gây sinh hơi đôi khi có thể bị nhiễm các chất độc như: kim loại nặng, các hoá chất hữu cơ như povinylchlorides, các thuốc màu, mùi thơm, hoặc nhiễm nấm vi sinh vật.

Các loại rượu, bia thực sự đáng lo ngại bởi lẽ rất nhiều loại rượu có nhãn mác nhập từ ngoài vào rất khó kiểm soát rượu nào là thật là giả, chất lượng của rượu cũng khó biết cho người tiêu dùng, đó là chưa kế các loại rượu do dân tự nấu không đảm bảo vệ sinh, không đảm bảo an toàn rất dễ dị ngộ độc, ngộ độc rượu không chỉ gây hại cho sức khoẻ mà đôi khi có thể gây tử vong: ngộ độc ethanol: bệnh nhân hôn mê sâu, hạ đường huyết, tai biến mạch não, nhồi máu cơ tim và xa hơn là nó tàn phá dần gan của người quen uống rượu.

Ngộ độc rượu có Methanol (pha từ cồn công nghiệp) thì cực kỳ nguy hiểm cho tính mạng người bệnh, nếu cứu sống được thì người bệnh có thể có biến chứng mù mắt suốt đời).

Triệu chứng khi bị ngộ độc

- Nôn, buồn nôn, đầy bụng, đau bụng, ỉa chẩy hay ỉa máu.

- Khát nước, đái ít, mệt lả, yếu cơ, sốt hay không sốt.

- Biểu hiện thần kinh cơ (do các độc tố, nội độc tố vi khuẩn, yếu cơ, liệt cơ, lơ mơ, co giật, hôn mê, suy hô hấp).

- Biểu hiện tuần hoàn: mạch nhanh, rối loạn nhịp tim, hạ huyết áp.

- Biểu hiện suy gan, suy thận (các độc tố: nấm độc, mật cá chắm).

- Vàng da, vàng mắt, nước tiểu thẫm màu, đau vùng gan, đái ít hay vô niệu.

- Rối loạn chức năng gan và thận trên xét nghiệm

- Các xét nghiệm cơ bản tìm vi khuẩn trong phân, máu và thức ăn, phát hiện độc tố hoá chất trong TP là tốt nhất nhưng có thực hiện với nhiều lý do.

Các biện pháp phòng ngộ độc thực phẩm ngày Tết

- Không nên ăn quá no, uống quá nhiều trong một bữa và trong cả ngày

- Không nên chế biến nhiều thực phẩm, để tủ lạnh lâu và nấu lại nhiều lần.

- Không nên ăn nhiều thịt, loại TP rán, chiên có nhiều mỡ dầu, hạn chế TP có đường ngọt.

- Không nên uống nhiều loại nước ngọt, hạn chế tối đa uống rượu và bia.

- Thức ăn cần nấu chín, hạn chế rau sống

- Tránh lạnh, giữ sinh hoạt ngủ và ăn điều độ