Dùng Nghị định trái luật để quản lý an toàn thực phẩm?

(VnMedia) - Thủ tục “Công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm” được quy định trong Nghị định 38 đang bị coi là không cần thiết, thậm chí trái luật và cản trở hoạt động của doanh nghiệp.

Quy định trái luật, tốn tiền, tốn thời gian

Chiều 30/6, tại hội thảo "An toàn thực phẩm từ quy định đến thực tiễn quản lý", khi nói về vấn đề vướng mắc tại Nghị định 38/2012/NĐ-CP, đại diện các Hiệp hội như Chè, ca cao, thủy sản, sữa, Phòng Công nghiệp và thương mại VN (VCCI) đều đề nghị sớm bãi bỏ quy định Thủ tục “Công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm.”

Theo Trưởng ban Pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn, Nghị định 38/2012/NĐ-CP là văn bản mà VCCI nhận được nhiều phản ánh của các DN, có tác động rất lớn đến sức cạnh tranh của DN và môi trường kinh doanh của Việt Nam.

Theo đó, thủ tục “Công bố phù hợp quy định ATTP” quy định tại Nghị định 38/2012/NĐ – CP là một quy định không có trong Luật An toàn thực phẩm, nhưng lại là quy định đang được áp dụng rộng rãi, phổ biến hơn nhiều so với quy định “công bố hợp quy” – một quy định chính thức của Luật ATTP. Hơn thế, thủ tục này đang được đánh giá là một thủ tục hành chính phức tạp, tốn rất nhiều thời gian, chi phí của doanh nghiệp.

Theo đó, một sản phẩm sản xuất trong nước phải “cõng” hàng chục loại giấy phép, vì không chỉ phải xin giấy phép cho sản phẩm, mà còn phải xin giấy phép cho tất cả các nguyên liệu, mặc dù chúng chỉ sử dụng cho sản xuất nội bộ của doanh nghiệp.

“Ví dụ, doanh nghiệp sản xuất sản phẩm socola có sử dụng 12 nguyên liệu, thì phải có 12 giấy phép nhập khẩu của 12 loại nguyên liệu này, cộng với một bản công bố phù hợp ATTP, tổng cộng là 13 giấy phép cho một sản phẩm” - ông Tuấn nêu ví dụ.

Còn theo chuyên gia dự án USAID-GIG Phạm Thanh Bình, nguyên Cục trưởng Cục kiểm tra sau thông quan, do không có chuẩn (QCVN) nên thế nào là “phù hợp quy định ATTP” hoàn toàn tùy thuộc sự giải thích của Cục ATTP, thậm chí, tuỳ thuộc vào sự giải thích của mỗi chuyên viên Cục ATTP. Do vậy, doanh nghiệp không biết làm thế nào để tuân thủ, dẫn đến thời gian hoàn thành việc công bố kéo dài hàng tháng, thậm chí nhiều tháng với chi phí nhiều và không thể tính trước được, trong đó luôn phải có khoản “nằm ngoài chi phí giấy tờ chính thức”. 

“Tính đến chiều 29/6, số hồ sơ đang chờ cấp chứng nhận tại Cục ATTP, Bộ Y tế là hơn 9.000 hồ sơ. Số hồ sơ đang được xử lý tại đây là gần 5.000 hồ sơ. Tính đến thời điểm này, số hồ sơ tồn đọng, đang xem xét tại đây là gần 15.000 hồ sơ. Với số lượng này nên việc kéo dài thời gian cấp giấy chứng nhận là đương nhiên, dẫn đến việc các doanh nghiệp phải kêu ca, phản ánh. Chúng tôi kiến nghị nên bãi bỏ qui định, bởi tính không hiệu quả và không bảo vệ người tiêu dùng…” – ông Bình nêu rõ.

“Một hồ sơ công bố ATTP phải mất hàng tháng trời, thậm chí có hồ sơ lên đến 6 tháng trời, bổ sung hồ sơ đến 5 lần vẫn chưa xong. Thông lệ quốc tế không nước nào có yêu cầu công bố phù hợp ATTP như Việt Nam, người ta kiểm tra nguyên liệu đầu vào, quá trình sản xuất chứ không kiểm tra trên giấy như ở Việt Nam.” - Luật sư Trương Ngọc Hân, đại diện Ủy ban thực phẩm và đồ uống, Hiệp hội DN Hoa Kỳ tại Việt Nam Amcham dẫn chứng thêm.

...Vẫn không cải thiện được ATTP

Việc yêu cầu doanh nghiệp tự gửi mẫu kiểm nghiệm định kỳ cũng được đánh giá là gây ra nhiều tốn kém cho doanh nghiệp mà không cải thiện được ATTP.

Theo đó, TS Nguyễn Thị Hồng Minh, Nguyên Thứ trưởng Bộ Thủy sản, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần giải pháp và dịch vụ truy xuất nguồn gốc, đánh giá: “Tư duy quản lý ATTP hiện nay vô cùng lạc hậu.”

“Tại sao lại dựa vào kiểm tra lấy mẫu để khẳng định đó là an toàn, trong khi số lượng mẫu sản phẩm ngày càng nhiều lên? Mẫu đó không thể đại diện được cho chất lượng của bao nhiêu hàng hóa. Cơ quan quản lý chỉ ngồi để kiểm tra giấy tờ, thậm chí còn không có đủ người để xuống lấy mẫu. Như vậy làm sao khẳng định đó là sản phẩm an toàn? Và như thế có phải là nói dối không?”

Theo TS Minh, kiểm tra mẫu chỉ nên là giải pháp bổ sung và kiểm soát ATTP tập trung vào “đầu vào” của chuỗi thực phẩm như các chợ đầu mối ATTP, hải quan, cửa khẩu, cảng cá, bến cá…

“Trên thế giới hiện nay người ta kiểm tra hệ thống, họ bắt nhà sản xuất phải đáp ứng các chuẩn mực về kiểm soát mối nguy, hoặc là kiểm soát rủi ro…, doanh nghiệp phải tự phân tích và đánh giá các mối nguy và rủi ro của mình ở đâu, và đưa ra những giải pháp để khắc phục. Chuyện lấy mẫu không thể đại diện cho việc kiểm soát ATTP được. Hàng bao nhiêu tấn lấy vài ba mẫu, mỗi mẫu vài gram đưa vào phòng thí nghiệm. Dự hoàn toàn vào mẫu này là sai và như thế, vấn đề ATTP của Việt Nam không bao giờ kiểm soát được ” – bà Minh nói với VnMedia bên lề hội thảo.

Bà Minh cũng nhấn mạnh, tư duy về kiểm soát hệ thống đã được các nước khác làm từ lâu và Việt Nam phải đi theo hướng đó.

Tuy nhiên, trong khi hầu hết các ý kiến của các Hiệp hội đề nghị bãi bỏ xác nhận Công bố phù hợp quy định an toàn thực phẩm để thay bằng một hình thức quản lý khác đơn giản mà hiệu quả, phù hợp với các luật khác thì ông Trần Văn Châu, Trưởng phòng công tác thanh tra, Cục ATTP, Bộ Y tế lại cho rằng: “Việc Chứng nhận phù hợp với quy định an toàn thực phẩm là vô cùng cần thiết.”

Hoàng Hải