Múa rối nước là sản phẩm đặc sắc của nền văn minh lúa nước vùng đồng bằng sông Hồng. Đưa nghệ thuật múa rối nước thành sản phẩm du lịch đang là một hướng đi của nhiều làng nghề, trong đó có phường rối nước Hồng Phong, Ninh Giang, Hải Dương.
Những tích trò độc đáo
Tại thủy đình giữa làng Bò, khi người xem ổn định chỗ ngồi, các nghệ nhân nông dân bắt đầu giới thiệu các tích trò truyền thống, trong đó tích trò Thần Kim quy dâng lửa đốt đá quý khá hấp dẫn: “Cầu nguyện thần Kim Quy nổi sóng. Êm ru nhẹ nhàng, cụ nổi sóng nhô đầu lên phun lửa, cờ bật dậy, như phép tiên. Rùa nổi lên, mở cờ bật dậy...”. Cùng với lời dẫn của nghệ nhân, một cụ rùa nổi lên phun lửa, cờ bật đều trên sân khấu, khiến người xem ngỡ ngàng, thích thú.
Trưởng phường rối nước Hồng Phong Phạm Văn Tòng cho biết: “Phường có nhiều tích trò truyền thống hấp dẫn như múa tễu giáo đầu, múa rồng, múa tiên, và có cả tích trò mới, phù hợp với cuộc sống hiện nay như múa ca ngợi nông nghiệp, đánh bắt cá... Đặc sắc nhất là tích trò Thần Kim quy dâng lửa đốt đá quý, cầu phúc, an dân cho dân làng; hay trò đấu ngựa trên cửa sắt, cho thấy sự điều khiển điêu luyện của diễn viên trong phường trò. Tiết mục mở hội làng có trò cắm cờ hội ở hai bên sân khấu với sự điều khiển của diễn viên từ buồng trò cách 3 - 4m, cũng làm người xem ngạc nhiên... Đây là những trò rối cổ độc đáo của phường rối nước Hồng Phong, không phường nào có, để lại ấn tượng đặc biệt trong lòng người xem. Trưởng phòng Văn hóa huyện Ninh Giang Nguyễn Thành Vạn giải thích thêm: trong khi các phường khác dùng sào đưa con rối ra rồi giật dây, phường rối Hồng Phong cắm cọc âm dưới nước, dùng hệ thống dây điều khiển con rối; động tác khéo léo, điêu luyện.
Làng rối nước truyền thống Hồng Phong trước có tên Bồ Dương, nay là làng Bò. Những bức trạm khắc trên đình làng ngay cạnh thủy đình cho thấy, rối nước Hồng Phong có thể xuất hiện từ thế kỷ XVII. Trải qua 2 cuộc kháng chiến, rối nước Hồng Phong cũng qua nhiều bước thăng trầm. Từ năm 1989, được sự quan tâm của chính quyền địa phương, cộng với nhiệt tình của nghệ nhân các dòng họ Ngô, Nguyễn, Phạm, Đặng..., phường múa rối nước Hồng Phong đã dàn dựng lại các tích trò và phát triển như ngày nay.
Giữ chất thuần nông
Chính bởi sự độc đáo của rối nước Hồng Phong, Quỹ Ford và Tổng cục Du lịch đã hỗ trợ, giúp tôn tạo nhà thủy đình, các vật dụng, làm mới con rối theo các tích trò để phục vụ biểu diễn. Nhà thủy đình khang trang ngay tại trung tâm thôn, xung quanh có nhà văn hóa, đình làng, tạo cảnh quan hài hòa, khách có thể xem biểu diễn múa rối nước, kết hợp tham quan làng quê vùng đồng bằng sông Hồng. Ông Phạm Văn Tòng cho biết: đã có nhiều đoàn khách liên hệ xem biểu diễn múa rối nước, tuy chưa đều nhưng chỉ cần thông báo trước một hôm, chúng tôi sẵn sàng phục vụ. Trong năm qua, phường rối nướác Hồng Phong phục vụ hơn 500 khách quốc tế, góp phần tạo thêm thu nhập, khiến chúng tôi gắn bó với nghề hơn.
Nhằm tạo thành điểm nhấn trong chương trình Năm Du lịch Quốc gia đồng bằng sông Hồng 2013, Tổng cục Du lịch và Sở VH, TT và DL Hải Dương đã tổ chức đoàn khảo sát để giới thiệu với các doanh nghiệp lữ hành sản phẩm độc đáo này. Điểm hấp dẫn của múa rối nước Hồng Phong là sự thành thục và nhiệt tình của các nghệ sỹ nông dân. “Các chuyên gia Cơ quan Hợp tác quốc tế Nhật Bản (JICA) từng về phường rối nước Hồng Phong nghiên cứu và đề xuất hỗ trợ nâng cấp cơ sở vật chất ở đây. Họ rất ngạc nhiên về các tích trò, nhất là phương pháp điều khiển rối bằng dây. Đây là cơ hội để phường rối nước Hồng Phong bảo tồn trò cũ và nghiên cứu phát triển trò mới” - ông Nguyễn Thành Vạn chia sẻ.
Các doanh nghiệp lữ hành chung nhận định: rối nước Hồng Phong có nhiều nét đặc sắc mà khách phương Tây yêu thích, tuy nhiên trong quá trình phát huy giá trị của loại hình nghệ thuật này, cần giữ nét độc đáo, đặc trưng của vùng quê đồng bằng Bắc bộ. Phó giám đốc Vietvision Travel Lê Quang Đạo góp ý: “Đối với khách quốc tế, họ không chỉ xem trình diễn mà còn muốn tìm hiểu đời sống tinh thần, nét văn hóa qua giao lưu với các nghệ sỹ nông dân. Do đó, giữ được chất thuần nông và không gian văn hóa làng quê sẽ là yếu tố hấp dẫn khách về lâu dài”.
Điểm múa rối nước Hồng Phong nằm trên liên tuyến tham quan đảo Cò (Thanh Miện), đền thờ họ Khúc, đền Tranh (Ninh Giang), phía nam tỉnh Hải Dương. Khi quốc lộ 5 mới hoàn thành, đây sẽ là điểm dừng chân hấp dẫn đối với khách du lịch trong và ngoài nước.
Ý kiến bạn đọc