(VnMedia) - Bệnh sốt mò là bệnh do ký sinh trùng mò đỏ gây ra. Bệnh này rất khó phát hiện, và nếu không điều trị kịp thời có thể để lại biến chứng nguy hiểm, thậm chí gây tử vong.
Thời gian gần đây, nhiều người phải nhập viện do bị bệnh sốt mò, triệu chứng sốt gây ra do vết cắn từ loài mò đỏ (gần giống con rận). Được biết, bệnh sốt mò là bệnh rất nguy hiểm và rất khó phát hiện. Bệnh nhân bị sốt mò có thể bị biến chứng tổn thương đa phủ tạng như viêm cơ tim, trụy tim mạch, viêm phổi kẽ, suy hô hấp rất nặng.
Bệnh sốt mò thuộc nhóm C trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm
Bệnh sốt mò rất khó phát hiện
Bệnh xuất hiện ở Việt Nam quanh năm nhưng chủ yếu về mùa mưa từ tháng 4-5 đến tháng 9-10, đỉnh cao vào những tháng 6-7. Bệnh thường tản phát nhưng dịch có thể bùng ra khi có nhiều người chưa miễn dịch vào đúng giữa một ổ dịch (dân đi khai hoang, bộ đội hành quân tập luyện dã ngoại). Bệnh gặp chủ yếu ở vùng nông thôn rừng núi (80,5%), hiếm ở thành thị.
Mọi lứa tuổi đều có thể cảm nhiễm bệnh nhưng chủ yếu bệnh phân bố ở lứa tuổi lao động, phân bố tính chất nghề nghiệp, lâm nghiệp, nông nghiệp, bộ đội.
Vật trung gian truyền bệnh sốt mò là ấu trùng mò đỏ. Ngay từ khi nở ra, ấu trùng đã mang sẵn mầm bệnh. Chúng bò thường thường sinh sống ở những vùng ven sông, ven suối, nơi có các bụi cây rậm. Khi đi rừng hay trồng trọt, người nông dân có thể bị mò đốt, hút máu.
Ấu trùng mò đỏ không thể phát hiện bằng mắt thường. Một khi bám vào người, chúng thường đốt từ 3-8 ngày. Vết loét do mò đỏ đốt không gây đau hay ngứa, vì vậy rất khó phát hiện. Khi phát hiện những triệu chứng đầu tiên của bệnh như viêm phổi, suy hô hấp, người ta thường nhầm sang bệnh khác và vì vậy có những phương pháp điều trị sai lầm.
Ấu trùng mò đỏ là vật trung gian truyền bệnh sốt mò. Ấu trùng này rất khó phát hiện bằng mắt thường.
Bác sĩ Nguyễn Bá Hành, Giám đốc Bệnh viện Quân y 87 cho biết: 85% bệnh nhân nhập viện muộn do chẩn đoán nhầm sang các bệnh khác như cảm cúm, sốt rét, sốt xuất huyết, sốt thương hàn, nhiễm virus cấp, nhiễm trùng huyết, viêm não…
Triệu chứng của bệnh sốt mò
Bệnh sốt mò rất khó đoán, thường nhầm với bệnh khác, đến khi phát hiện ra thì đã muộn. Bệnh biểu hiện bằng sốt li bì, phát ban và nổi hạch. Nếu không được điều trị bệnh sẽ có những biến chứng nặng, tổn thương nhiều cơ quan nội tạng dễ dẫn đến tử vong.
Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 6 ngày đến 21 ngày (trung bình từ 9 đến 12 ngày).
Thời kỳ khởi phát bệnh có thể đột ngột hoặc bán cấp, sau một vài ngày mệt mỏi, đau đầu, sốt nhẹ.
Thời kỳ toàn phát: thường gặp sốt, vết loét ngoài da, phát ban, sưng hạch lymphô, tổn thương ở các cơ quan và phủ tạng.
Nguồn truyền nhiễm
Ổ chứa: R.orientalis có 2 ổ chứa trong thiên nhiên là mò và gặm nhấm - thú nhỏ.
- Ổ chứa nguồn truyền nhiễm chủ yếu là mò nhiễm R.orientalis: mò có khả năng truyền mầm bệnh cho các loài gặm nhấm và thú nhỏ, truyền dọc mầm bệnh qua trứng sang đời sau; truyền ngẫu nhiên mầm bệnh sang người.
- Những loài mò ổ chứa mầm bệnh: chủ yếu là Trombicula akamushi, Trombicula delhiensis; thứ yếu là T.scutellaris, T.pallida..T. akamushi có nhiều ở Nhật Bản; T.pallidum vàT.scutellaris lưu hành ở các nước khí hậu ôn hòa như Nhật, Hàn Quốc, Viễn Đông Nga;T.delhiensis phân bố rộng ở Trung Quốc, Ấn Độ, Bắc Úc và các nước Đông Nam Á như Việt Nam, Thái Lan…..
- Ổ chứa thứ yếu có vai trò nguồn truyền nhiễm không đáng kể là gặm nhấm - thú nhỏ: khả năng nhiễm mầm bệnh từ gậm nhấm/thú nhỏ vào ấu trùng mò thường thấp, mầm bệnh nhiễm vào thường không nhân lên được mò và sau đó không được truyền sang người hoặc thú nhỏ khác vì ấu trùng mò chỉ đốt hút máu 1 lần trong đời.
Những loài gặm nhấm - thú nhỏ là ổ chứa mầm bệnh thứ yếu: chuột, sóc, chồn, nhím, cầy, cáo, thỏ, chim; một số gia súc (gà, chó, lợn...) cũng có thể bị mò đốt và chứa mầm bệnh từ phủ tạng 25 loài thú nhỏ ở Mộc Châu, Nghi Sơn, Đồ Sơn, Kiến An phân lập đượcR.orientalis trên 14 loài (9 loài chuột: chuột rừng R.koratensis, chuột bóng R.nitidus, chuột núiR.sabanus, chuột dang (puộc) R.bowersi, chuột nhà R.flavipectus; 3 loài Sóc (sóc má đào, sóc chuột, sóc bụng đỏ) và 2 loài chuột (chuột chũi và chuột trù núi đuôi trắng); và phát hiện kháng thể R.orientalis ở 9 trên 15 loài thú nhỏ bắt ở Tây Nguyên
Cách lây truyền
Sốt mò là bệnh truyền sang người qua côn trùng trung gian ấu trùng mò; như vậy mò vừa là vật chủ vừa là vectơ truyền bệnh; người bị nhiễm bệnh khi bị ấu trùng mò đốt. Người bệnh không có khả năng truyền bệnh sang người khác
- Côn trùng trung gian truyền bệnh: Ấu trùng mò nhiễm R.orientalis là vectơ truyền bệnh; Mò Trombiculidae thuộc họ ve bét (Acariformes), lớp nhện (Arachnida), ngành chân đốt(Arthropoda); kích thước bé dưới 1 mm, mầu sắc từ vàng đến da cam, còn gọi là mò đỏ; phát triển qua 4 giai đoạn: trứng ấu trùng, nhộng và mò trưởng thành; ấu trùng là giai đoạn phát triển duy nhất của mò ký sinh ở động vật có xương sống (chuột và thú nhỏ); thời gian đốt kéo dài trung bình 48-72 giờ; đốt xong ấu trùng trở về mặt đất, trưởng thành,và sinh sản ra thế hệ sau; chu kỳ sinh trưởng của mò dài 2-3 tháng (vùng ấm) và trên 8 tháng (vùng lạnh); mò trưởng thành sống trung bình 15 tháng; ấu trùng chưa đốt động vật có thể sống 30 ngày và có tầm di chuyển rất hạn chế cho nên ổ dịch Sốt mò có tính chất nhỏ hạn chế (thú nhỏ-gặm nhấm tuy di chuyển được xa nhưng vai trò ổ truyền bệnh thấp như đã phân tích ở trên).
- Điều kiện lây truyền sang người: Mò và ấu trùng ưa sống ở nơi đất xốp, ẩm mát trong các khe hang, ven bờ sông suối, nơi dâm mát có bụi rậm và cây thấp có quả hạt để chờ thú nhỏ - gặm nhấm lui tới. Người có thể bị đốt trong các điều kiện sau:
- Sinh hoạt lao động trong ổ dịch
- Phát rẫy làm nương
- Bộ đội đi dã ngoại
- Ngồi, nằm nghỉ, trên bãi cỏ, để mũ nón buộc võng vào gốc cây…
Biện pháp phòng bệnh.
- Tránh ngồi nằm phơi quần áo đặt balô trên bãi cỏ, gần bờ bụi, gốc cây; khi đi phát nương làm rẫy, hành quân dã ngoại, trinh sát vào rừng cần mang giầy và tất, chít ống quần.
- Tối ưu tẩm quần áo bằng thuốc diệt mò hoặc sử dụng các kem xua diệt mò.
- Diệt mò ở môi trường: phun tồn lưu vào đất ẩm, bờ bụi cây cỏ cao dưới 20 cm quanh nhà nơi dâm mát thuốc diazinon, fenthion...
- Diệt chuột theo mùa, chú ý rắc thuốc diệt mò trước.
- Phát quang bụi rậm xung quanh nhà chọn lọc các đám thực vật có nhiều ấu trùng mò
Ý kiến bạn đọc