Quan hệ Iran và phương Tây: Băng dần tan chảy?

(VnMedia) - Vào ngày thứ Năm tuần này (26/9), Ngoại trưởng Iran sẽ có cuộc gặp với  Ngoại trưởng của 6 cường quốc hàng đầu thế giới để bàn thảo về chương trình hạt nhân đầy tranh cãi của nước này, hãng thông tấn IRNA của Iran hôm qua (23/9) đưa tin.

Trước đó, Bộ trưởng Ngoại giao của Iran và nhóm P5+1 đã lên kế hoạch tiến hành các cuộc đàm phán bên lề hội nghị Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ) tại New York vào ngày 26/9 tới.

Đây sẽ là cuộc gặp đầu tiên giữa Ngoại trưởng Iran và những người đồng cấp đến từ các nước P5+1 kể từ sau cuộc đàm phán ở Almaty, Kazakhstan hồi tháng Tư. Tại cuộc gặp, các nước sẽ thảo luận về cách thức trấn an những lo ngại về việc Tehran có thể sử dụng công nghệ hạt nhân của mình để sản xuất vũ khí nguyên tử. 

Nhà  máy điện hạt nhân Bushehr

Cuộc đàm phán sắp tới cũng là cuộc gặp đầu tiên trong vòng 6 năm giữa Ngoại trưởng Mỹ và Iran kể từ khi bà Condoleezza Rice gặp cựu Bộ trưởng Ngoại giao Iran Manoucher Mottaki ở Ai Cập hồi tháng 5/2007. Diễn biến mới này hứa hẹn dấu hiệu tan băng trong quan hệ ngoại giao Mỹ - Iran , vốn bị cắt đứt kể từ cuộc Cách mạng Hồi giáo năm 1979.

Quyết định tổ chức cuộc đàm phán vào ngày 26/9 được đưa ra sau cuộc gặp giữa Cao ủy Đối ngoại của Liên minh châu Âu – bà Catherine Ashton và Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif bên lề một cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.

Tại đây, ông Zarif cho biết: “Chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với bà Ashton và đã nhất trí nối lại đàm phán giữa Iran và Ngoại trưởng các nước P5+1 tại New York vào ngày thứ Năm tuần này”. Trong khi đó, bà Ashton cho biết: “Chúng tôi đã có một cuộc thảo luận tốt đẹp và mang tính xây dựng. Chúng tôi không thảo luận về chi tiết những gì chúng tôi sẽ làm. Mục đích của cuộc họp này là để thiết lập cách thức chúng tôi tiến về phía trước”.

Cũng trong hôm qua, Nhà Trắng cho biết, Tổng thống Mỹ Barack Obama không loại trừ khả năng sẽ tổ chức một cuộc gặp với người đồng cấp Iran bên thềm cuộc họp của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc trong tuần nay mặc dù chưa có cuộc đối thoại song phương nào được lên kế hoạch trước đó.

“Chúng tôi không loại trừ một cuộc hẹn”, Phó Cố vấn An ninh Quốc gia Nhà Trắng – ông Ben Rhodes cho biết, đề cập tới cuộc gặp giữa Tổng thống Obama và Tân Tổng thống Iran Hassan Rouhani.

Trong khi đó, Tổng thống Iran Hassan Rouhani tuyên bố sẽ sử dụng chuyến thăm tới trụ sở Liên Hợp Quốc để giới thiệu "diện mạo thật của Iran", đồng thời theo đuổi các cuộc đàm phán và hợp tác với phương Tây nhằm chấm dứt những tranh cãi xoay quanh chương trình hạt nhân của Tehran .

Tuyên bố của ông Rouhani có đoạn: "Thật không may, trong những năm gần đây, bộ mặt của Iran , một nước lớn và văn minh, đã được thể hiện theo một cách khác. Tôi và những đồng nghiệp sẽ tận dụng cơ hội này để giới thiệu về diện mạo thực của Iran , một quốc gia văn minh và yêu chuộng hòa bình".

Mỹ và các cường quốc phương Tây từ lâu đã nghi ngờ Iran đang ngầm sản xuất vũ khí hạt nhân dưới vỏ bọc của chương trình hạt nhân dân sự. Tuy nhiên, Iran  một mực bác bỏ cáo buộc trên, khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ nhằm mục đích hòa bình là sản xuất điện năng.

Với quan điểm cứng rắn và có phần đầy thách thức của cựu Tổng thống Iran   Mahmoud Amadinejad , Iran tuyên bố sẽ theo đuổi chương trình hạt nhân đến cùng bất chấp mọi sự trừng phạt và sức ép của cộng đồng quốc tế. Khác với giọng điệu đầy “gai góc” của cựu Tổng thống Amadinejad, ông Rouhani có vẻ “mềm mỏng” hơn, nhưng chưa biết quan điểm của ông về chương trình hạt nhân có giống với người tiền nhiệm hay không.

Nga bàn giao nhà máy hạt nhân Bushehr cho Iran

Trong một diễn biến khác có liên quan, ngày hôm qua (23/9), Nga đã chính thức bàn giao nhà máy điện hạt nhân Bushehr cho Iran , người phát ngôn của tập đoàn hạt nhân quốc gia Nga – Rosatom cho hay.

“Hôm nay, ở Bushehr, nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Iran đã được chuyển giao cho khách hàng”, người phát ngôn cho biết.

Tổng thống Iran – ông Hassan Rouhani nói trong một tuyên bố về sự kiện này rằng, Tehran luôn “mở rộng” hợp tác về năng lượng hạt nhân và sẵn sàng thiết lập nền tảng cho sự hợp tác ngày một toàn diện hơn. Ông Rouhani cũng bày tỏ hy vọng rằng, tất cả các quốc gia sẽ nỗ lực thúc đẩy việc sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Nhà máy điện nguyên tử này có tổng công suất 1.000 MW, sẽ được phía Nga bảo hành trong 2 năm với sự hướng dẫn và giúp đỡ kỹ thuật của đội ngũ chuyên gia Nga.

Ông Salehi, người có mặt tại buổi lễ bàn giao vào ngày 23/9, bày tỏ hy vọng hai bên sẽ sớm kết thúc các vòng đàm phán hiện nay về việc Nga giúp Iran xây dựng thêm một nhà máy điện nguyên tử nữa trong tương lai.

Bushehr là nhà máy điện nguyên tử đầu tiên ở Iran nói riêng, khu vực Trung Đông nói chung. Ban đầu, nhà máy được Công ty Kraftwerk Union AG thuộc Tập đoàn Siemens của Đức khởi công xây dựng năm 1975 nhưng sau đó đã bị ngừng lại do cuộc Cách mạng Hồi giáo Iran (2/1979) và chiến tranh Iraq-Iran (1980-1988). Năm 1994, Nga đồng ý hoàn thiện nốt việc xây dựng nhà máy, nhưng mọi việc chỉ được thực sự bắt đầu sau đó một năm.

Hồi tháng 8/2012, Nga và Iran đã cho vận thành thử nghiệm toàn bộ công suất thiết kế của tổ máy đầu tiên trong nhà máy điện nguyên tử Bushehr.

Năm 2013, toàn bộ phần việc xây dựng nhà máy được hoàn tất sau nhiều lần bị trì hoãn do những quan ngại của Mỹ, phương Tây và các nước Ả-rập trong khu vực.