Theo giáo sư Tương Lan Hân, Chủ tịch Tập Cận Bình vô tình trở thành "con tin" của người tiền nhiệm Hồ Cẩm Đào về chính sách Đông Nam Á.
Biển Đông: Tàu cá TQ đi trước, tàu chiến theo sauBiển Đông: “Thùng thuốc súng trên mặt nước"
Trung Quốc và 10 nước ASEAN vốn có mối quan hệ lâu dài. Vậy ban lãnh đạo mới ở Trung Quốc dự định phát triển mối quan hệ này ra sao? Những trọng tâm chính trị, quân sự và kinh tế nào sẽ chiếm ưu thế trong chính sách tại khu vực? Các vấn đề ở Biển Đông sẽ tác động như thế nào đến quan hệ Trung Quốc-ASEAN?
Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) là một “lát cắt” khu vực đầy thú vị. Xét về địa chính trị, ASEAN luôn chịu sức ép của người “hàng xóm sát sườn” là Trung Quốc cũng như chịu ảnh hưởng của “đối tác từ xa” là Mỹ. Khó nói rằng quan hệ Trung Quốc-ASEAN là một mối quan hệ hài hòa. Tranh chấp biển đảo trong khu vực đang tạo nên bối cảnh chính trị tiêu cực cho quan hệ Trung Quốc-ASEAN.
Một số chuyên gia phương Tây cho rằng xung đột lãnh thổ là phản ứng tự vệ của một số nước Đông Nam Á trước nguy cơ bành trướng của Trung Quốc.
“Chiếc bẫy” Biển Đông
Ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc ở Đông Nam Á làm nảy sinh làn sóng phản ứng của khu vực. Ban lãnh đạo Trung Quốc dưới thời Chủ tịch Hồ Cẩm Đào có thể đã không đánh giá đúng mức độ phản ứng.
Giáo sư Tương Lan Hân, Đại học Phúc Đán (Trung Quốc) nhận định rằng Bắc Kinh đã mắc sai lầm chiến thuật khi tuyên bố “các lợi ích cốt lõi” ở Biển Đông. Theo giáo sư Tương Lan Hân, điều này cho phép các đối thủ diễn giải phát biểu của giới chính khách Trung Quốc biểu lộ “sự bành trướng... xuống phía Nam theo hướng ASEAN”. Như vậy, theo giáo sư Tương Lan Hân, ông Tập Cận Bình vô tình trở thành "con tin" của ông Hồ Cẩm Đào về chính sách đối với Đông Nam Á.
Một số ý kiến thậm chí đã đề cập tới “chiếc bẫy” mà dường như tân lãnh đạo Trung Quốc đang mắc vào. Để duy trì tính thừa kế, ông Tập phải tiếp tục "đường lối cứng rắn” về biển đảo của ông Hồ Cẩm Đào ở Biển Đông, ngẫu nhiên làm tăng thêm tâm lý bài Trung Quốc ở một số nước ASEAN.
Khó thể chỉ ra sự hiện diện của "chiếc bẫy", nhưng một số sự kiện trực tiếp phản ánh đường lối cứng rắn mà giáo sư Tương Lan Hân nhắc đến. Như chúng ta biết, ông Tập Cận Bình công bố Trung Quốc sẵn sàng với "cuộc chiến cục bộ" và sự cần thiết của "lực lượng hải quân hùng mạnh", một điều gián tiếp xác nhận luận đề "những lợi ích cốt lõi” của Trung Quốc ở Đông Nam Á.
Cũng không nên bỏ qua tuyên bố chính thức của cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton hồi đầu năm 2012. Theo bà Clinton, Mỹ cũng có “lợi ích quốc gia quan trọng” trong khu vực và mong muốn các bên hữu quan “tôn trọng quyền tự do hàng hải, giải quyết các tranh chấp phù hợp luật pháp quốc tế”.
Xung đột trên Biển Đông tồn tại đã nửa thế kỷ nay. Đã từng xảy ra xung đột vũ trang, nhưng chưa đến mức dẫn đến kiện cáo lên Tòa án Trọng tài quốc tế theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) như hiện nay.
Đối với ban lãnh đạo mới của Trung Quốc, vấn đề không phải “thoái lui” trong giải quyết biển đảo, mà là chuyển hướng tranh chấp sang bình diện mới. Trung Quốc phải nỗ lực xây dựng môi trường chính trị, thảo luận những bất đồng về vấn đề lãnh thổ và thúc đẩy hệ thống hợp tác Trung Quốc-ASEAN.
Bên cạnh những công cụ chính trị và kinh tế, chính phủ Trung Quốc có cơ hội sử dụng ảnh hưởng của cộng đồng Hoa kiều. Cộng đồng người Hoa ở các nước ASEAN lên đến 25 triệu người, trong đó có 7,3 triệu ở Indonesia, 5,7 triệu ở Thái Lan (chiếm 10% dân số)…
Đối với Trung Quốc và Mỹ, ASEAN ngày càng giống miếng bánh hấp dẫn về cả kinh tế, quân sự, lẫn chính trị. Tất nhiên Bắc Kinh và Washington khó thể thâu tóm toàn bộ khu vực gồm 10 quốc gia.
Mặc dù vậy, một số chuyên gia không bỏ qua triển vọng Trung Quốc bành trướng xuống Đông Nam Á. Giáo sư Nga D. Mosyakov, một chuyên gia khu vực, đã đề cập đến khả năng này.
Tình hình căng thẳng ở Đông Nam Á làm suy yếu an ninh chung tại khu vực và không khỏi ảnh hưởng đến chính sách của Nga tại đây. Nga cần giữ khoảng cách đối với chính sách biển đảo của Trung Quốc vì lợi ích quốc gia, đồng thời phải duy trì các “điểm nhấn” ở ASEAN, bất kể các “điểm nhấn” này thân hay bài Trung Quốc.
Ý kiến bạn đọc