Một trong hai lái tàu đẩy sà lan sẽ vô can?

Ngày 21/3, liên quan đến vụ tai nạn sà lan tông sập cầu Ghềnh, Công an tỉnh Đồng Nai đã di lý Phan Thế Thượng (63 tuổi, chủ tàu), Trần Văn Giang (36 tuổi, quê Bạc Liêu), Nguyễn Văn Lẹ (28 tuổi, quê Sóc Trăng) từ Sóc Trăng về Đồng Nai để phục vụ điều tra.

Tại trụ sở cơ quan công an, bước đầu cả 3 nghi can thừa nhận hành vi của mình.

Ba nghi can trong vụ đâm sập cầu Ghềnh.

Giang và Lẹ là 2 người trực tiếp điều khiển tàu đẩy mang số hiệu SG-3745 đẩy sà lan SG-5984 đi từ tỉnh Tiền Giang đến TP. Biên Hòa. Chủ tàu đẩy Phan Thế Thượng khai nhận là tài công chính trong sáng 20/3. Ông Thượng điều khiển tàu đẩy sà lan lên TP.Biên Hòa.

Thượng được xác định là tài công chính, Giang và Lẹ chỉ đi theo phụ, cả hai đều không có giấy phép lái tàu.

Nghi can Phan Thế Thượng tại cơ quan điều tra.

Nhưng ngay khi đến phà Cát Lái, TP. Hồ Chí Minh, ông Thượng lên bờ đi công việc riêng, giao lại cho Giang và Lẹ điều khiển tàu tiếp tục đưa sà lan đến cầu Ghềnh thuộc tỉnh Đồng Nai thì xảy ra vụ việc nói trên.

Được biết, Giang và Lẹ do không có kinh nghiệm nên khi đến chân cầu Ghềnh gặp dòng nước xoáy, cả hai đều không điều khiển được sà lan theo ý muốn để chui qua gầm cầu nên đã tông vào chân cầu phía mép bên trái của sà lan. Theo hồ sơ đăng kiểm, tàu được kiểm định ngày 6/3/2015 và đã hết hạn kiểm định vào ngày 1/12/2015.

Như vậy, xác định Giang và Lẹ là hai người làm thuê, giúp việc cho Phan Thế Thượng trong công việc lái tàu đẩy sà lan. Phan Thế Thượng biết Giang và Lẹ không có Giấy phép lái tàu (bằng lái) mà vẫn giao cho điều khiển phương tiện trên là hành vi rất nguy hiểm, vi phạm nghiêm trọng các quy tắc an toàn giao thông đường thủy được qui định tại Điều 8 Luật giao thông đường thủy nội địa năm 2004 Các hành bị cấm “Bố trí thuyền viên không đủ định biên theo quy định khi đưa phương tiện vào hoạt động; thuyền viên, người lái phương tiện làm việc trên phương tiện không có bằng, chứng chỉ chuyên môn hoặc bằng, chứng chỉ chuyên môn không phù hợp.”

Thiệt hại xảy ra trong vụ việc này là đặc biệt lớn về tài sản là do việc Phan Thế Thượng đã giao cho Giang và Lẹ không đủ điều kiện để lái tàu đẩy sà lan. Do đó, hành vi của Phan Thế Thượng đã có cấu thành Tội điều động hoặc giao cho người không đủ điều kiện điều khiển các phương tiện giao thông đường thuỷ. Tội phạm và hình phạt được qui định tại Điều 215 Bộ Luật Hình sự. 

Theo quan điểm của luật sư Nguyễn Anh Thơm, do Giang và Lẹ không có kinh nghiệm lái tàu và không có bằng lái để có thể hiểu các quy tắc điều khiển phương tiện giao thông đường thủy nên điều khiển chủ yếu bằng khả năng của bản thân tự nhận biết được qua công việc phụ giúp cho lái tàu chính. Nên khi xảy ra sự cố gặp dòng nước xoáy, cả hai đã không điều khiển được sà lan theo ý muốn chui qua gầm cầu nên đã đâm vào cầu gây sập nhịp 2 và nhịp 3 (trong đó, nhịp 3 chìm xuống sông). 

Chính vì vậy, theo luật sư Nguyễn Anh Thơm, để xử lý về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy theo Điều 212 Bộ Luật Hình sự thì cơ quan điều tra cần phải làm rõ người nào là người chính điều khiển phương tiện giao thông đường thủy (người lái tàu) đã trực tiếp điều khiển tàu đẩy sà lan đâm vào cầu Ghềnh.

"Chỉ khi xác định được người lái chính thì mới có thể xử lý trách nhiệm hình sự. Ngoài ra cần phải xem xét làm rõ vai trò của người phụ giúp lái tàu đẩy sà lan như hoa tiêu hướng dẫn chỉ đường,…", luật sư Nguyễn Anh Thơm cho biết.

Cũng theo phân tích của vị luật sư này, tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy là loại tội phạm được thực hiện với lỗi vô ý. Do đó, người giúp sức cho lái tàu đẩy sà lan có lỗi thì cũng không thể xử lý về hành vi đồng phạm giúp sức với lái tàu về hành vi vi phạm quy định về điều khiển phương tiện theo Điều 212 Bộ Luật Hình sự.

Theo Điều 20 Bộ Luật Hình sự quy đinh về đồng phạm: “Đồng phạm là trường hợp có hai người trở lên cố ý cùng thực hiện một tội phạm”, vì vậy, theo quan điểm của luật sư  và trên cơ sở lý luận tội phạm vể Tội vi phạm các qui định về điều khiển phương tiện giao thông đường thủy theo điều 212 Bộ Luật Hình sự thì chỉ có thể khởi tố người chính trực tiếp lái tàu đẩy sà lan đâm vào cầu Ghềnh là có căn cứ và đúng pháp luật.

Bên cạnh việc xem xét trách nhiệm về hình sự,  vẫn phải xem xét về trách nhiệm bồi thường dân sự theo quy định tại Điều 623. Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.

Theo đó, nguồn nguy hiểm cao độ bao gồm phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy công nghiệp đang hoạt động, vũ khí, chất nổ, chất cháy, chất độc, chất phóng xạ, thú dữ và các nguồn nguy hiểm cao độ khác do pháp luật quy định.

Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải tuân thủ các quy định bảo quản, trông giữ, vận chuyển, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ theo đúng các quy định của pháp luật.

Chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra; nếu chủ sở hữu đã giao cho người khác chiếm hữu, sử dụng thì những người này phải bồi thường, trừ trường hợp có thoả thuận khác.

Chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại cả khi không có lỗi, trừ các trường hợp sau đây: Thiệt hại xảy ra hoàn toàn do lỗi cố ý của người bị thiệt hại; Thiệt hại xảy ra trong trường hợp bất khả kháng hoặc tình thế cấp thiết, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Trong trường hợp nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì người đang chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ trái pháp luật phải bồi thường thiệt hại.

Khi chủ sở hữu, người được chủ sở hữu giao chiếm hữu, sử dụng nguồn nguy hiểm cao độ cũng có lỗi trong việc để nguồn nguy hiểm cao độ bị chiếm hữu, sử dụng trái pháp luật thì phải liên đới bồi thường thiệt hại.

Căn cứ vào quy định về “nguồn nguy hiểm cao độ”, theo quan điểm của luật sư Nguyễn Anh Thơm thì các phương tiện giao thông cơ giới không chỉ bao gồm đường bộ mà còn là phương tiện giao thông cơ gới đường thủy, đường sắt, đường không. Như vậy, trong vụ việc này thì Tàu thủy, Sà lan được coi là nguồn nguy hiểm cao độ. Đây là cơ sở rất quan trọng để xác định trách nhiệm bồi thường dân sự theo qui định của pháp luật.

Như vậy, về nguyên tắc, chủ sở hữu nguồn nguy hiểm cao độ phải bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra. Sau đó chủ phương tiện có thể khởi kiện người lái phương tiện để giải quyết đòi lại số tiền đó ở vụ kiện dân sự khác. Nếu không khởi kiện thì thì hai bên tự thỏa thuận về số tiền chủ phương tiện đã bồi thường.

Nguyên tắc bồi thường là xét trên cơ sở chủ phương tiện, là người có điều kiện để để bồi thường.

Điều 212. Tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường thuỷ 

1. Người nào điều khiển phương tiện giao thông đường thuỷ mà vi phạm quy định về an toàn giao thông đường thuỷ gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khoẻ, tài sản của người khác, thì bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ một năm đến năm năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ ba năm đến mười năm:

a) Không có giấy phép, bằng hoặc chứng chỉ chuyên môn tương ứứng với nhiệm vụ được giao;

b) Trong tình trạng dùng rượu, bia quá nồng độ quy định hoặc say do dùng các chất kích thích mạnh khác;

c) Gây tai nạn rồi bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn;

d) Không chấp hành hiệu lệnh của người chỉ huy hoặc người có thẩm quyền điều khiển, giữ gìn trật tự, an toàn giao thông đường thuỷ;

đ) Gây hậu quả rất nghiêm trọng.

3. Phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm.

4. Phạm tội trong trường hợp có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, nếu không được ngăn chặn kịp thời, thì bị phạt tiền từ năm triệu đồng đến ba mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến hai năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.

5. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.

Điều 215. Tội điều động hoặc giao cho người không đủ điều kiện điều khiển các phương tiện giao thông đường thuỷ 

1. Người nào điều động hoặc giao cho người không có giấy phép hoặc bằng lái hoặc không đủ các điều kiện khác theo quy định của pháp luật điều khiển phương tiện giao thông đường thuỷ gây thiệt hại cho tính mạng hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho sức khỏe, tài sản của người khác hoặc đã bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xoá án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ mười triệu đồng đến năm mươi triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ một năm đến năm năm.

2. Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng thì bị phạt tù từ ba năm đến mười năm.

3. Phạm tội gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng thì bị phạt tù từ bảy năm đến mười lăm năm.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ một năm đến năm năm.