(VnMedia) - Sáng 17/6, các đại biểu Quốc hội làm việc tại hội trường thảo luận về dự án Bộ Luật Tố tụng Hình sự (sửa đổi). Quy định về “quyền im lặng” tiếp tục là vấn đề nóng được các đại biểu đặc biệt quan tâm và ủng hộ.
>> Quyền im lặng là chiều chuộng tội phạm?
Đại biểu Lê Thị Nga (Thái Nguyên) cho biết, bà đồng tình với quy định về quyền không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận là mình có tội bởi tính hợp lý và khoa học.
Theo phân tích của đại biểu Nga, quyền tự nhiên của con người là quyền tự bảo vệ, một người là thủ phạm nhưng có thể có hàng chục người bị tình nghi và bị tình nghi chưa phải là có tội. Luật cần đảm bảo quyền này cho những người bị tình nghi khi bản thân họ tự thấy chưa đủ điều kiện về nhiều mặt như kiến thức pháp luật, về thể chất, về tinh thần… Họ cần thời gian để bình tĩnh suy nghĩ cân nhắc, cần có người trợ giúp pháp lý để tránh tình trạng tự đưa mình vào tình thế bất lợi, tự buộc tội chính mình.
“Thực tế cho thấy lần đầu bị công an triệu tập nhiều người mất bình tĩnh, thậm chí hoảng loạn, nhất là người ít hiểu biết về pháp luật, vị thành niên, người dân tộc thiểu số… Có những trường hợp đã tự sát tại nơi lấy lời khai hoặc nơi giam giữ.” - bà Nga nói.
Theo Đại biểu tỉnh Thái Nguyên, quyền tự bảo vệ thực chất là một phần quan trọng của quyền bào chữa. Đây là một phương thức tự bảo vệ đơn sơ nhất, nhưng khả thi nhất cho người dân, dù ở trình độ nhận thức pháp luật thấp nhất trước sự đối diện với điều tra viên được đào tạo bài bản về thủ pháp điều tra, dày dạn nghiệp vụ thẩm vấn. Thực hiện quyền này còn giúp giảm tối đa oan sai, nếu bỏ lọt tội phạm chỉ sai một lần thì làm oan là đã nhân đôi số lần sai vì đã bao hàm cả bỏ lọt.
“Việc dùng mọi biện pháp, kể cả vũ lực buộc nghi can phải khai nhận tội mà mình không thực hiện, sau đó hợp thức hóa ngụy tạo chứng cứ khác cho phù hợp với diễn biến lời nhận tội rồi lấy đó làm chứng cứ để buộc tội trước tòa là nguyên nhân gốc rễ của những vụ án oan chấn động dư luận vừa qua.” - Đại biểu Lê Thị Nga nói và đưa ra 3 ví dụ điển hình là vụ kết tội Huỳnh Văn Nén cùng 5 người khác trong gia đình nhà vợ giết bà Dương Thị Mỹ, vụ Nguyễn Thanh Chấn và vụ Trần Văn Đỡ ở Sóc Trăng.
 |
| Đại biểu Lê Thị Nga |
Đại biểu Lê Thị Nga cho biết, từ lâu, pháp luật Việt Nam đã xác định việc trình bày lời khai là quyền của người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo, nhưng họ có trình bày hay không là quyền của họ, luật không quy định nghĩa vụ buộc phải thực hiện quyền trình bày lời khai.
Tuy nhiên, trong thực tiễn, do kỹ thuật lập pháp không quy định trực tiếp quyền không trình bày lời khai mà chỉ có thể hiểu gián tiếp, nên thực tế những quy định trên không được chấp hành nghiêm. Cùng với những hạn chế của tố tụng thẩm vấn nên đã trở thành thói quen trong cả nhận thức và hành động của không ít người tiến hành tố tụng.
“Việc phụ thuộc vào lời khai nhận tội của nghi can và suy đoán có tội đã trở thành khá phổ biến. Điều tra, truy tố, xét xử sẽ được kết thúc một cách nhanh chóng nếu có được lời nhận tội. Vì vậy, thực tế nhiều trường hợp đã biến từ quyền trình bày lời khai thành nghĩa vụ phải khai báo và đã từng xảy ra mớm cung, bức cung, nhục hình. Biến việc không thực hiện quyền trình bày lời khai thành thiếu thành khẩn, không hợp tác với cơ quan tố tụng, nghi can tự bào chữa bị coi là quanh co chối tội, hòng trốn tránh trách nhiệm. Tất cả những tình tiết này đều bị tòa án dùng làm căn cứ để quyết định mức án nặng hơn.”
“Quy định như dự thảo rõ ràng là minh bạch hơn so với hiện hành. Vừa giúp cho bị can, bị cáo thấy rõ quyền của mình, người tiến hành tố tụng thấy rõ nghĩa vụ và giúp nhà nước chống oan sai. Đây cũng là tiền đề rất quan trọng để thực hiện nguyên tắc trách nhiệm chứng minh, suy đoán vô tội và đảm bảo quyền bảo chữa.” - đại biểu Lê Thị Nga khẳng định.
Theo đại biểu, để thực hiện tốt quy định này đối với các cơ quan tố tụng phải nâng cao năng lực trình độ để chứng minh bằng những bằng chứng khách quan ngoài lời nhận tội. Đối với bị can, bị cáo, tuy có thể không trình bày lời khai nhưng nhà nước không khuyến khích im lặng trong suốt quá trình tố tụng bởi lời khai của họ còn là căn cứ để mở rộng điều tra, làm rõ nhiều tình tiết quan trọng khác của vụ án. Để bảo vệ lợi ích chung, trong một số trường hợp như họ đồng thời là nhân chứng thì phải có nghĩa vụ khai báo nội dung liên quan đến nghĩa vụ của người làm chứng.
Đại biểu Lê Thị Nga cũng ủng hộ quy định bắt buộc ghi âm, ghi hình hoạt động hỏi cung và đề nghị quy định rõ hơn tại Điều 174 là khi hỏi cung phải ghi âm và ghi hình. Theo đại biểu, quy định này nhằm đảm bảo quá trình hỏi cung, ghi nhận khách quan hoạt động nghiệp vụ của điều tra viên, kiểm soát viên, luận sư. Là bằng chứng khách quan để bảo vệ điều tra viên nếu bị nghi can vu cáo cho là bức cung, nhục hình. Bảo vệ bị can nếu việc bức cung, nhục hình là có thật.
Đồng quan điểm với đại biểu Nga, đại biểu Lương Văn Thành (TP Hải Phòng) cũng cho rằng, quyền im lặng là quyền tự thân bên trong của nghi can không có nghĩa vụ phải đưa ra những lời khai hoặc chứng cứ chống lại chính mình, những lời khai gây bất lợi cho chính mình. Trong khi đó, trách nhiệm chứng minh theo luật định là thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng, nghi can có quyền nhưng không có nghĩa vụ phải chứng minh.
"Tôi đồng ý với dự thảo quy định "người bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo không buộc phải đưa ra lời khai chống lại chính mình hoặc buộc phải nhận mình có tội", đây là điểm rất mới, cụ thể hóa nguyên tắc suy đoán vô tội trong bộ luật. Đây thực chất là quyền của nghi can được tự bảo vệ đối với các hoạt động tố tụng hình sự chống lại mình. Quy định như dự thảo thực chất là bảo vệ nghi can và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan tố tụng nhằm khắc phục oan sai cũng như bỏ lọt tội phạm." - đại biểu Lương Văn Thành nói.
Ý kiến bạn đọc