Vĩnh Phúc: 6 vạn dân sống trong lo sợ chờ 70 tỷ

(VnMedia) - Hồ Xạ Hương với 13 triệu m3 nước đang là "quả bom nước" khổng lồ đe dọa tính mạng của 6 vạn dân vùng hạ lưu. Tuy nhiên, sau 4 năm đề xuất được sửa chữa, đến nay số tiền dự kiến (khoảng 70 tỷ) vẫn chưa được cấp vì tỉnh Vĩnh Phúc… không có tiền.

>>Vĩnh Phúc: Rùng mình lo thảm họa quả bom nước

"Quả bom nước" hồ Xạ Hương đang đe dọa tính mạng của 6 vạn dân vùng hạ lưu

Như VnMedia đã đưa tin, đập Xạ Hương (Tam Đảo, Vĩnh Phúc) là con đập đất được xây dựng cách đây hơn 30 năm bằng biện pháp thủ công với quang gánh, vồ đập đất… 30 năm qua, hồ đã phát huy tác dụng to lớn là tưới tiêu cho mấy nghìn ha hoa màu cũng như góp phần quan trọng vào việc thoát lũ. Tuy nhiên, đến nay đập đã xuống cấp nghiêm trọng và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn cao.

Theo ông Văn Đăng Khánh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Tam Đảo thì ngoài việc thời gian sử dụng lâu khiến đập đất bị lão hóa, rò rỉ…, điều đặc biệt nghiêm trọng là con đập này được thiết kế không có hệ thống tràn tự động. Trước đây, khi thiết kế đập, các chuyên gia đã tính toán rất kỹ về dung tích cũng như tần suất mưa, khả năng thoát lũ… Tuy nhiên, đến nay, do biến đổi khí hậu nên đã xuất hiện những trận mưa lớn bất thường. Ngoài ra, rừng đầu nguồn bị chặt phá cũng khiến lũ về nhanh hơn. Do vậy, việc không có hệ thống tràn tự động khiến nguy cơ xảy ra sự cố là rất cao.

ông Văn Đăng Khánh: Giám đốc Công ty Thủy lợi Tam Đảo

“Chúng tôi đã đề nghị nhiều lần với Tỉnh và Bộ vì hồ này rất mất an toàn. Hồ sử dụng đã 30 năm, thân đập bị thấm và rò rỉ. Việc không có hệ thống tràn sự cố là rất nguy hiểm khi mưa lớn vượt tần suất và lũ về nhanh. Ngoài ra, khi xử lý sự cố thì việc vận hành van cung lại được quay bằng tay để xả chứ không có điện. Khi vận hành quay cánh cống phải mất 8 người mà mỗi lần cũng chỉ quay được 1 phút phải nghỉ vì quá nặng. Năm 2008, trong trận mưa to dữ dội, nhìn thấy nước dâng mà chúng tôi quay để mở cánh cống xả bớt nước cũng không kịp” - ông Khánh nói về sự nguy hiểm của con đập già cỗi.

Ông Khánh cũng cho biết, nếu có tiền, việc quan trọng cần làm ngay trước mắt là cải tạo hệ thống tràn xả lũ, đảm bảo tần suất thiết kế theo tình hình biến đổi khí hậu mới. Nếu được thì bổ sung hệ thống tràn sự cố.

Ngoài ra, đập đất phải được lát mái thượng lưu, xử lý thân đập, làm hệ thống rãnh nước, kiểm tra thăm dò hệ thống nước thấm trong thân đập, cải tạo cống lấy nước trong thân đập vì hiện nay, do bị lún, gẫy, bị xâm thực, rạn nứt nên cống hộp bê tông bên trong đã bị vỡ hở hết sắt. Theo ông Khánh, mới đây trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc cũng đã bị vỡ một con đập nhỏ mà lý do cũng vì cống hộp bê tông bị vỡ, nước phì ra làm trôi đất, rỗng dần và sập xuống.

Giám đốc Công ty Thủy lợi Tam Đảo cũng cho biết, trước mắt, để đảm bảo an toàn hồ chứa, Công ty đã đề nghị UBND tỉnh Vĩnh Phúc và Sở NN&PTNT cho phép chỉ giữ nước đến cao trình +87,5 (mực nước thiết kế là 94m3). Tuy nhiên, ở mực nước này, dung tích nước trong hồ chứa còn chỉ 9,7 triệu m3 (so với 13 triệu m3 thiết kế), có thể cân bằng nước hồ Xạ Hương phục vụ sản xuất vụ Đông năm 2013, vụ Chiêm 2014, nhưng các ngành kinh tế khác sẽ bị thiếu 2,5 triệu m3. Công ty cũng đã đề nghị cho phép tưới vụ Đông 2013 và vụ Chiêm 2014 ở mức tưới thấp tiết kiệm nhất để bảo đảm tối thiểu nhu cầu nước cho cây trồng.

Sinh mạng 60 vạn dân và số tiền 70 tỷ

Trước tình trạng nguy hiểm của con đập đang lão hóa, phóng viên VnMedia đã tìm đến Sở NN&PTNT tỉnh Vĩnh Phúc. Tại đây, ông Đoàn Huy Dũng, Trưởng Ban quản lý Dự án của Sở cho biết, trên thực tế, hồ Xạ Hương từ lâu đã được đưa vào chương trình an toàn hồ chứa. Cách đây khoảng 4 năm, dự án sửa chữa, nâng cấp hồ Xạ Hương (với số vốn khoảng 140 tỷ) cũng đã được Bộ và Tỉnh duyệt. Tuy nhiên, vì Tỉnh không có tiền nên dự án chưa thể được thực hiện.

Ông Đoàn Huy Dũng, Trưởng Ban quản lý Dự án Sở NN&PTNT

Sau đó, UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã báo cáo Bộ NN&PTNT xin chủ trương và Bộ cũng đã quyết định bố trí nguồn vốn chuẩn bị đầu tư, đồng thời phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng công trình Sửa chữa, nâng cấp hồ chứa nước Xạ Hương tại quyết định số 2924/QĐ-BNN-TL, ngày 15/10/2009. Nhưng do nguồn vốn của Bộhạn chế nên Bộ cũng chưa bố trí được vốn để triển khai dự án.

Gần đây, tỉnh Vĩnh Phúc tiếp tục xác định đập Xạ Hương là công trình cấp bách cần phải đầu tư nâng cấp ngay để ứng phó với sự biến đổi khí hậu, đảm bảo an toàn, tuy nhiên cũng do chưa có tiền, chưa bố trí được nguồn vốn để thực hiện dự án nên con đập vẫn tồn tại với sự nguy hiểm luôn rình rập, đe dọa 6 vạn dân mỗi khi mưa lũ về.

Tháng 5 vừa qua, đoàn công tác liên Bộ (kế hoạch và đầu tư; tài chính; nông nghiệp và phát triển nông thôn) cũng đã đi kiểm tra thực tế công trình xác định tính cấp thiết của dự án.

Để đảm bảo an toàn của hồ chứa, ứng phó với diễn biến bất thường của thời tiết, đảm bảo an ninh quốc phòng và an toàn cho nhân dân vùng hạ lưu, mới đây, UBND tỉnh Vĩnh Phúc báo cáo và đề nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, trước mắt bố trí hỗ trợ cho tỉnh 70 tỷ đồng trong năm 2013 để thực hiện ngay việc sửa chữa các hạng mục đập đất, tràn xả lũ và cống lấy nước.

Theo Trưởng Ban dự án của Sở NN&PTNT tỉnh Vĩnh Phúc, do tính cấp bách của công trình, trước mắt Tỉnh sẽ đề nghị các Chủ đầu tư tự ứng vốn thực hiện trước, khi nào được cấp sẽ thanh toán cho Chủ đầu tư sau. Tuy nhiên, việc tiến hành sửa chữa đập cũng vẫn phải chờ qua mùa mưa bão này. Như vậy, ít nhất là từ nay đến hết tháng 10, toàn bộ 6 vạn dân Vĩnh Phúc vẫn phải tiếp tục sống trong nỗi lo sợ sự cố của “quả bom nước” khổng lồ, và các nhân viên của Công ty Thủy lợi Tam Đảo cũng vẫn sẽ phải túc trực để tiếp tục quay tay mở cánh cống mỗi khi có mưa bão về.

Tuệ Khanh - (bài, ảnh)