Cao tốc Nội Bài – Lào Cai: Chi phí gấp đôi!

(VnMedia) - Theo Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), việc nhà thầu nước ngoài chưa có nhiều kinh nghiệm thi công đường cao tốc ở Việt Nam là một trong những nguyên nhân làm chậm tiến độ dự án cao tốc Nội Bài – Lào Cai…

Giải phóng mặt bằng chậm trễ

Báo cáo Đoàn giám sát của Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội và Vụ Tài chính – Ngân sách của Ủy ban Tài chính – Ngân sách về dự án đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai, Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Hồng Trường cho biết, nhìn chung tiến độ triển khai thi công của các gói thầu đều chậm so với kế hoạch đề ra.

Theo đó, sau 4 năm triển khai công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), vừa GPMB vừa thi công, tới nay việc làm tuyến đường cao tốc Nội Bài – Lào Cai vẫn còn tồn tại nhiều vấn đề về mặt bằng trên toàn tuyến, nhiều vị trí mặt bằng chưa nhận bàn giao.

Trong khi đó, một số vị trí đã nhận bàn giao mặt bằng nhưng vẫn bị người dân cản trở không cho nhà thầu thi công dẫn đến mặt bằng thi công bị chia nhỏ kiểu "xôi đỗ" gây khó khăn cho việc triển khai thi công trên công trường.

Ngoài ra, công tác tái định cư hiện vẫn chưa hoàn thành, gây ảnh hưởng đến việc đánh giá của ADB trong việc tuân thủ khung chính sách theo điều khoản của khoản vay. Bộ Xây dựng cho biết, việc chậm trễ này chính là nguyên nhân dẫn đến chậm trễ trong thi công, làm phát sinh kinh phí cho dự án và có nguy cơ Nhà thầu phạt chủ đầu tư về việc chậm tiến độ bàn giao mặt bằng sạch trước khi thi công theo quy định của ADB.

Một thực tế khác là hiện nay, một số điểm trên tuyến bị người dân tái lấn chiếm, khiếu nại đất đai, giá cả làm cản trở thi công, điển hình là ở Phúc Yên - Vĩnh Phúc và Phú Thọ.

Một trong những tồn tại của quá trình làm đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai, theo Bộ GTVT, là việc giá cả của các loại nguyên, nhiên vật liệu tăng cao, biến động bất thường, nằm ngoài sự kiểm soát của chủ đầu tư và nhà thầu, mặc dù dự án đã được điều chỉnh giá.

Thêm vào đó, còn có khó khăn trong việc thu xếp vốn đối ứng thông qua phát hành trái phiếu của VEC do biến động về kinh tế trong nước và quốc tế trong thời gian qua; việc cấp phép khai thác các mỏ vật liệu phục vụ cho dự án do các quy định hiện hành.

Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường cũng cho biết, hạn chế của dự án do ADB tài trợ là các doanh nghiệp xây dựng công trình giao thông chuyên nghiệp có năng lực, kinh nghiệm của Bộ GTVT không được tham gia, do vậy nhà thầu chính chỉ tuyển được các nhà thầu phụ của địa phương hoặc tư nhân có năng lực hạn chế và chưa có nhiều kinh nghiệm.

Lãnh đạo Bộ GTVT cũng cho rằng, quy định của ADB về đấu thầu không hạn chế giá dự thầu nên các nhà thầu bỏ thầu cạnh tranh với giá rất thấp. Việc này đã gây khó khăn trong quá trình thi công và làm hạn chế nhà thầu phụ có năng lực tham gia do giá thấp.

Đặc biệt, theo theo Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường, nhà thầu nước ngoài chưa có nhiều kinh nghiệm thi công đường cao tốc ở Việt Nam nên phải mất nhiều thời gian tìm hiểu về các quy định của Việt Nam, tìm hiểu về thời tiết, khí hậu. Nhà thầu chính cũng chưa có nhiều kinh nghiệm tuyển chọn và quản lý thầu phụ Việt Nam, lúng túng và thiếu quyết liệt trong triển khai dự án.

Nhà thầu chính mất quá nhiều thời gian lựa chọn và huy động nhà thầu phụ, cũng như xử lý các nhà thầu phụ khi không đáp ứng yêu cầu; huy động thiết bị và mọi mặt đều chậm, năng xuất rất thấp so với nhân lực và thiết bị có mặt trên hiện trường.

Cũng theo Thứ trưởng Trường, một số nhà thầu lúng túng trong việc tìm kiếm mỏ vật liệu thích hợp; việc cung cấp vật tư chính như bê tông, thép, ống cống của nhà thầu chính trên công trường nhiều lúc bị gián đoạn làm ảnh hưởng đáng kể đến tiến độ các gói thầu này. Ngoài ra, việc lập hồ sơ thanh toán cũng bị chậm do nhà thầu chưa quen với quy trình nghiệm thu và các quy định hiện hành của Việt Nam.

Nhà thầu nước ngoài chưa có nhiều kinh nghiệm thi công đường cao tốc ở Việt Nam nên phải mất nhiều thời gian tìm hiểu  - ảnh: Báo GTVT

Chi phí tăng gần gấp đôi

Trong khi những quy định của ADB khiến cho giá bỏ thầu thấp và không chọn được nhà thầu có năng lực thì khi triển khai dự án, việc giải phóng mặt bằng lại đang đội giá lên gần gấp đôi.

Theo báo cáo của Thứ trưởng Nguyễn Hồng Trường, tổng mức đầu tư các tiểu dự án GPMB (tạm tính, gồm cả dự phòng phí) là 1.600 tỷ đồng theo quyết định số 3415/qđ-BGTVT ngày 5/11/2007, với nguồn vốn sử dụng vốn trái phiếu do VEC phát hành có bảo lãnh của Chính phủ. Tuy nhiên, đến nay, tổng kinh phí dự kiến chi cho GPMB đã phát sinh rất nhiều, lên khoảng 3.187,2 tỷ đồng, tức là suýt soát gấp đôi so với dự tính.

Nguyên nhân gây phát sinh kinh phí GPMB được cho là vì khối lượng đền bù, diện tích đất bị thu hồi sau khi kiểm đếm lại đã có sự sai khác so với tính toán ban đầu.

Ngoài ra, chính sách của Nhà nước về áp giá đền bù có sự thay đổi theo hướng tăng lên. Cùng với đó là việc tăng quy mô một số khu tái định cư; giá nhân công, nguyên vật liệu tăng khiến cho kinh phí xây dựng các khu tái định cư bị vượt so với dự kiến ban đầu. Việc bổ sung các hạng mục xây dựng, sửa chữa các tuyến đường vào các khu tái định cư kinh phí thực hiện chương trình phục hồi thu nhập… cũng là những nguyên nhân được Bộ GTVT nêu ra.

Kiến nghị lên Đoàn giám sát của Ủy ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội và Vụ Tài chính – Ngân sách của Ủy ban Tai chính – Ngân sách, Thứ trưởng Bộ GTVT đề nghị các địa phương hoàn thành công tác GPMB của dự án, hoàn thiện các khu tái định cư, bàn giao diện tích còn lại, có biện páp bảo vệ thi công đúng tiến độ dự án.

Đối với các tiểu dự án giải phóng mặt bằng đã được giao cho các địa phương, Bộ GTVT đề nghị phải có tiến độ cam kết để đảm bảo chung toàn dự án và đảm bảo chất lượng công trình.

Bộ GTVT đề nghị Chính phủ cấp phát lại toàn bộ phần vốn đối ứng cho công tác GPMB và rà phá bom mìn theo yêu cầu của ADB và ý kiến, kiến nghị của Bộ GTVT. Nếu trường hợp quá khó khăn, không đáp ứng được thì Chính phủ chấp thuận cho phép trước mắt VEC vẫn phát hành đủ trái phiếu để đảm bảo nguồn vốn chi cho công tác GPMB và rà phá bom mìn của dự án. Toàn bộ phần lãi sẽ trả dần hàng năm vào gốc trái phiếu đề nghị Nhà nước trả thay theo kế hoạch để giảm mức hỗ trợ lớn của NSNN trong một thời điểm.

Bộ GTVT cũng đề nghị nhà nước xem xét cấp phát toàn bộ phần vốn ADF (200 triệu USD) cho dự án. Tổng mức hỗ trợ cho dự án là 353 triệu USD, tương đương khoảng 7.270 tỷ đồng.

Trong những năm đầu khai thác, Bộ GTVT đề nghị nhà nước hỗ trợ thanh toán số tiền trả nợ còn thiếu hàng năm hoặc cho VEC nhận nợ, hoàn trả vào các năm tiếp theo khi doanh thu của dự án đã vượt số chi phí và trả nợ cho vay.