(VnMedia) - Các nhà khoa học e ngại, giải pháp nạo vét bùn, sau đó làm sạch nước hồ bằng chế phẩm Redoxy-3C sẽ làm cho nước hồ trong sạch, nhưng có thể sẽ làm mất đi hệ sinh thái đã hình thành từ hàng trăm năm qua…
Loay hoay nhiều năm chưa có giải pháp
Từ nhiều năm qua, Hà Nội luôn tập trung chỉ đạo xử lý ô nhiễm môi trường khu vực hồ Hoàn Kiếm như: tách nước thải ra khỏi hồ, thử nghiệm nạo vét bùn hồ bằng tàu hút bùn của Đức, nhưng chưa có một giải pháp tổng thể nào được đề ra.
Trong năm 2011, Sở KHCN đã tổ chức hội thảo lấy ý kién đóng góp của các nhà khoa học về các giải pháp bảo vệ môi trường hồ Hoàn Kiếm, tập trung vào 3 nội dung. Đó là giải pháp cải tạo và ổn định bền vững môi trường nước hồ và ổn định hệ sinh thái; cung cấp nguồn thức ăn cho “cụ” rùa; gắn thiết bị theo dõi “cụ” rùa.
Trong Hội thảo có nêu, hồ mất khả năng tự làm sạch, nước bị ô nhiễm; cá và động thực vật trong hồ chưa được bảo vệ và bổ sung đúng mức đã khiến chất hữu cơ đi vào lòng hồ không trở thành thức ăn mà biến thành chất ô nhiễm.
Ngoài ra, lớp đất sét dưới đáy hồ có bề dày khá lớn cho nên nước trong hồ không có quan hệ thuỷ lực với các tầng chứa nước ngầm và sông Hồng, nước trong hồ có được là từ nguồn nước mưa.
Với những điều kiện như trên, lớp bùn lắng đọng của đáy hồ ngày một dày gây ảnh hưởng tới môi trường sống của những sinh vật dưới hồ do chứa nhiều kim loại nặng và khí độc. Mật độ thực vật phù du có xu hướng tăng dần kéo theo hàm lượng ô-xy hoà tan giảm đột ngột vào từng thời điểm ảnh hưởng đến sự tồn tại của nhiều động thực vật trong hồ…
Tuy nhiên, điều đáng nói là từ hội thảo đó đến nay, hầu như chưa có giải pháp đưa ra được thực hiện trong khi việc cải tạo môi trường đã đến mức cấp thiết.
 |
| Hồ Hoàn Kiếm đã từng được thử nghiệm cải tạo bằng phương pháp hút bùn |
Không cải tạo, hồ sẽ thành… đầm lầy
Theo báo cáo của Công ty thoát nước Hà Nội, hiện nay, tình trạng nước trong hồ chuyển sang màu đỏ, mật độ tảo lớn, hồ đang bị bồi lắng nhiều bùn đất, gây ảnh hưởng tới cảnh quan môi trường hồ.
Chất lượng nước hồ ngày càng suy giảm, độ pH luôn ở mức cao từ 9,05 đến 9,46.
Cặn lơ lửng trong hồ cao hơn tiêu chuẩn cho phép ở cả 5 vị trí quan trắc; hồ đang trong tình trạng bị ô nhiễm hữu cơ với BOD, COD gấp gần 2 lần so với quy chuẩn cho phép…
Kết quả khảo sát chiều dày đáy bùn, khảo sát chiều dày lớp bùn đáy hồ tại 14 vị trí cho thấy, từ chân kè ra ngoài 5m là nền cứng với nhiều gạch, đá; ngoài phạm vi trên là lớp bùn, chỗ dày nhất là 1,06m.
Trước thực tế trên, Công ty Thoát nước Hà Nội đã xây dựng phương án cải tạo hồ Hoàn Kiếm bằng phương án nạo vét bùn.
Theo đó, sẽ nạo vét toàn bộ lòng hồ để đảm bảo không bị sạt lở kè xung quanh hồ, kè Tháp Rùa, kè đền Ngọc Sơn. Phạm vi nạo vét phải đảm bảo cách mép chân kè các công trình trên là 7,0m.
Tiếp đó, sẽ dùng lưới quây dồn hệ thuỷ sinh vào vị trí riêng biệt cách xa khu vực thi công; tiến hành nạo vét, bơm bùn lên các phương tiện nổi để dẫn vào bờ; di chuyển hệ nổi bằng hệ thống tời đặt trên bờ.
Sau đó, tiếp tục bơm bùn từ xe bơm lên xe téc và vận chuyển đi đổ; bố trí 2 mũi thi công, mỗi mũi sử dụng 2 máy xúc bùn và 1 xe bơm; phân mặt bằng nạo vét thành 10 vùng thi công, mỗi vùng khoảng 1,2 ha; chia đôi hồ theo chiều dọc hướng Bắc Nam mỗi bên 5 vùng. Hai mũi thi công song song, thi công từ hướng Nam lên hướng Bắc.
Thời gian nạo vét bắt đầu từ 21 giờ và kết thúc vào lúc 5h30 sáng, đảm bảo an toàn lao động, hạn chế tiếng ồn, dọn dẹp vệ sinh trước khi kết thúc ngày làm việc;
Dự kiến, thời gian thi công là 69 ngày (không bao gồm thời gian chuẩn bị máy móc và kiểm tra nghiệm thu).
Để đảm bảo cao độ mực nước của hồ duy trì ở mức tốt nhất, làm đẹp cảnh quan, môi trường, chất lượng nước, cần liên tục lưu thông nước hồ. Mặt khác, trong quá trình nạo vét sẽ làm lượng nước tổn thất (khoảng 15% dung tích nước hồ), vì vậy, việc bù nước vào hồ sau khi nạo vét cũng bổ cập lượng nước định kỳ hàng năm là việc làm hết sức cần thiết. Theo phương án này, sẽ xây dựng một giếng khoan cấp nước tại chỗ cho hồ, công suất 159m3/giờ; chiều sâu giếng khoang là 70m.
Về phương án xử lý, duy trì chất lượng nước hồ Hoàn Kiếm, trình bày tại Hội thảo, bà Trần Minh Hiền, cán bộ Công ty thoát nước cho biết, với kết quả xử lý 83 hồ nội thành và 15 hồ ngoại thành bằng chế phẩm Redoxy-3C (chế phẩm đặc biệt được làm theo đơn đặt hàng của UBND TP Hà Nội) trong thời gian qua cho thấy, nước các hồ đã không còn mùi khó chịu, không còn tình trạng ô nhiễm hữu cơ, hạn chế tình trạng phú dưỡng; công nghệ xử lý về cơ bản đã không ảnh hưởng đến một số thành phần thuộc hệ sinh thái thuỷ sinh (tảo và động vật phù du)… Vì vậy, phương án của Công ty thoát nước Hà Nội đề xuất dùng chế phẩm Redoxy-3C xử lý nước hồ Hoàn Kiếm sau khi nạo vét.
Rất cấp bách nhưng vẫn cần hết sức thận trọng
Phát biểu góp ý tại hội thảo cải tạo môi trường nước Hồ Hoàn Kiếm, diễn ra chiều 15/2, GS-TS Hà Đình Đức cho rằng, việc làm sạch Hồ Hoàn Kiếm bây giờ mới làm là muộn, nhưng “thà muộn còn hơn không”.
“Hồ Gươm không làm thì trước sau cũng thành đầm lầy, trước năm 70 còn đua thuyền lướt ván được, nay thì thế như thế này, rất cần thiết phải cải tạo” – ông Đức nhấn mạnh.
Tuy nhiên, GS Hà Đình Đức cũng cảnh báo, cần phải làm kỹ phần bảo tồn hệ sinh thái. “Không thể làm như năm 1992, làm một lèo, cứ thế xúc bùn lên đổ đi. Nên chia ra làm 2-3 giai đoạn, giữa các giai đoạn dừng lại xem xét. Trước khi làm nên làm điều tra tổng hợp về thông số môi trường, không nên lấy lại các báo cáo cũ” – ông Đức nêu ý kiến.
Cùng quan điểm này, PGS - TS Trần Đức Hạ, Viện trưởng Viện Cấp thoát nước và môi trường cho biết, cách làm như năm 92 khiến cho sau khi nạo vét tảo độc bùng phát, nay thà làm chậm nhưng phải cố gắng đảm bảo chất lượng nước.
“Hồ Hoàn Kiếm, chức năng điều tiết là không đáng kể mà quan trọng là hồ tâm linh, văn hoá, cảnh quan. Chất lượng nước phải được bảo tồn ổn định, thành phần sinh vật thuỷ sinh phải ổn định” – TS Trần Đức Hạ nói.
PGS Hạ cũng đề xuất, để duy trì sự cân bằng hệ sinh thái thì việc cấp tập làm trong vòng 69 ngày là rất nguy hiểm. “Nên chia 10 tuần đó thành các giai đoạn để hệ sinh thái gần với ổn định, không nhất thiết là làm 69 ngày liền” – PGS nói.
Phát biểu góp ý cho giải pháp, GS Mai Đình Yên phân tích, về mặt khoa học, cần phải thận trọng, trao đổi thêm, vì “Hồ Hoàn Kiém rất nhạy cảm, nhiều vấn đề. Phải trả lời việc Hồ có cụ rùa thứ hai hay không hay chỉ có một cụ đã chết rồi? Có đưa cụ khác về không?” – GS Yên cũng đề xuất nên rà soát lại đa dạng sinh học của Hồ.
Trong khi đó, GS Trịnh Thị Thanh cũng đồng tình rằng, việc nạo vét hồ là cần thiết, nhưng việc bổ cập nguồn nước ngầm phải xem xét tỷ lệ đó có ảnh hưởng đến hệ sinh thái hồ hay không.
Đáp lời sau khi lắng nghe ý kiến của các nhà khoa học, Giám đốc công ty thoát nước Võ Tiến Hùng cho biết, để đạt cả hai mục tiêu làm sạch và giữ gìn sinh thái là rất khó nên muốn xin ý kiến các nhà khoa học.
“Nếu nạo vét như thế này chắc chắn hệ sinh thái sẽ thay đổi mặc dù nước sẽ trong, không có mùi. Còn đặc trưng màu xanh lục của hồ thì không biết thế nào, tảo đặc hữu vốn có của hồ cũng sẽ không còn. Gầu ngoạm bùn như vậy, tiến độ như vậy thì lớp bùn sẽ mất hết, thậm chí khi bốc bùn lên, lượng phốt pho bốc lên, có thể sẽ sinh ra thêm tảo độc” – ông Hùng thẳng thắn nêu và giãi bày thêm: “Công ty không phải kiếm việc để làm mà làm là vì trách nhiệm. Để thế không cải tạo thì vài năm nữa, Hồ Gươm thành đầm lầy, còn nạo vét như thế nào thì phải bàn”.
“Trấn an” Giám đốc Công ty Thoát nước, GS Trịnh Thị Thanh cho rằng, sau khi nạo vét bùn, một thời gian sau nước hồ sẽ lại có màu xanh trở lại theo tự nhiên.
Các nhà khoa học cũng hy vọng, với sự phát triển của công nghệ sinh học như ngày nay, có thể sẽ tạo ra môi trường sinh thái giống như nước hồ hiện nay để bổ sung vào hồ sau khi nạo vét.
Cuối phiên thảo luận, Tổng Giám đốc Võ Tiến Hùng cho rằng, trước thực tế ô nhiễm tại Hồ Hoàn Kiếm, Công ty đã mạnh dạn đề xuất nạo vét và xử lý nước hồ sau nạo vét.
“Qua buổi hôm nay, tôi xin đề xuất đánh giá lại một lần nữa tổng thể hệ sinh thái, thuỷ sinh, về hiện trạng (tảo độc, tảo đặc hữu, động vật thuỷ sinh…, trầm tích…) để đánh giá cho kỹ càng. Sau đó, Công ty sẽ xây dựng kế hoạch cụ thể hơn, mời các nhà khoa học để đưa ra giải pháp tối ưu nhất, đảm bảo cải thiện môi trường nước nhưng vẫn giữ được đặc thù của môi trường hồ” – ông Hùng kết luận.
Tuệ Khanh
Ý kiến bạn đọc