- Cùng là người đang sử dụng đất, nhưng có trường hợp thì bị Nhà nước thu hồi đất để giao đất, cho nhà đầu tư khác thuê thực hiện dự án, nhưng có trường hợp thì vừa không bị thu hồi đất, vừa được chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án mà không phải đấu giá quyền sử dụng đất...

Liên quan đến Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), Thường trực Ủy ban Tài chính - Ngân sách nhận định: Quy định tại Luật Đất đai 2013 có “kẽ hở” giữa quy định về chuyển mục đích sử dụng đất quy định tại Điều 57 và quy định về việc Nhà nước thu hồi đất trong  trường hợp người sử dụng đất (là các tổ chức kinh tế, các tổ chức sự nghiệp công lập/ngoài công lập) “chuyển đi nơi khác”.

Đó là, trước khi hoặc trong khi di chuyển cơ sở  sản xuất kinh doanh, trụ sở, cơ sở làm việc, đến nơi khác thì hầu hết các tổ chức, đơn vị này đã căn cứ điều khoản về “cho phép” chuyển mục đích sử dụng đất để xin phép cơ quan nhà nước có thẩm quyền được chuyển mục đích sử dụng đất đối với khu đất tại vị trí cũ sang thực hiện dự án đô thị, dự án nhà ở thương mại, khu thương mại, dịch vụ.

Mặt khác, cơ quan nhà nước đã bỏ qua điều khoản quy định thu hồi đất trong những trường hợp “chuyển đi nơi khác” này và cho phép tổ chức có văn bản nhu cầu và đáp ứng các điều kiện quy định tại Điều 14 Nghị định số 43/2014 được chuyển mục đích sử dụng đất.

Do vậy, cùng là người đang sử dụng đất, nhưng có trường hợp thì bị Nhà nước thu hồi đất để giao đất, cho nhà đầu tư khác thuê đất thực hiện dự án đô thị, dự án xây dựng nhà ở thương mại, xây dựng khu thương mại, dịch vụ, nhưng có trường hợp thì không những không bị thu hồi đất mà còn được chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư vào các mục đích nêu trên mà không phải đấu giá quyền sử dụng đất.

Theo Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách, sự bất bình đẳng phát sinh trong cơ chế chuyển mục đích sử dụng đất nêu trên không chỉ giữa người bị thu hồi đất và người không bị thu hồi đất mà còn phát sinh giữa nhà đầu tư phải đấu giá quyền sử dụng đất với nhà đầu tư không phải đấu giá đất quyền sử dụng đất trong thực hiện dự án đầu tư.

Trong khi cơ chế tài chính về đất đai và giá đất còn có những vấn đề khó xử lý được triệt để thì người được hưởng lợi lớn nhất (quy về giá trị) chính là người sử dụng đất vừa được chuyển trụ sở đến vị trí mới không phải đấu giá đất, vừa được chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án đô thị, xây dựng nhà ở thương mại, xây dựng khu thương mại, dịch vụ tại vị trí cũ mà không phải đấu giá quyền sử dụng đất. Đối tượng duy nhất chịu thiệt hại về lợi ích là Nhà nước bị thất thu ngân sách.

Để khắc phục “kẽ hở” trong Luật Đất đai 2013 và đảm bảo hài hòa về lợi ích giữa Nhà nước và nhà đầu tư và giữa các nhà đầu tư với nhau, Thường trực Ủy ban Tài chính – Ngân sách đề nghị cân nhắc, đưa lại nội dung về “thu hồi đất” trong trường hợp các tổ chức được nhà nước giao đất không thu tiền sử dụng đất “chuyển đi nơi khác” vào Điều 78 về thu hồi đất như đã được dự thảo tại bản lấy ý kiến Nhân dân.

Đồng thời, đề nghị cân nhắc bổ sung vào Điều 117 về chuyển mục đích sử dụng đất một khoản quy định về việc người đang sử dụng đất (là tổ chức) không được chuyển mục đích sử dụng đất đối với các trường hợp: Chuyển đất nông nghiệp sang đất phi nông nghiệp; Chuyển mục đích sử dụng đất phi nông nghiệp được quy định tại Điều 114 (giao đất không thu tiền sử dụng đất) sang các loại đất phi nông nghiệp quy định tại các Điều 115 (giao đất có thu tiền sử dụng đất) hoặc Điều 116 (cho thuê đất); Chuyển đất phi nông nghiệp không phải là đất ở sang đất ở; Chuyển sang đất thương mại, dịch vụ đối với các loại đất: đất xây dựng công trình sự nghiệp; đất sử dụng vào mục đích công cộng có mục đích kinh doanh; đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp.