- Đột quỵ là nguyên nhân thứ hai gây tàn tật và tử vong trên toàn thế giới, xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn.

Đột quỵ là một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng và có khả năng đe dọa tính mạng xảy ra khi dòng máu lên não bị gián đoạn. Máu mang oxy đến não , nơi kiểm soát tất cả các chức năng của cơ thể. Không có máu giàu oxy, não bắt đầu ngừng hoạt động.

Theo Hiệp hội Đột quỵ của Mỹ (ASA), nếu dòng máu không thể đến được vùng kiểm soát một chức năng cụ thể của cơ thể, thì phần đó của cơ thể sẽ không hoạt động bình thường.

Loại đột quỵ phổ biến nhất là đột quỵ do thiếu máu cục bộ, gây ra bởi cục máu đông cản trở dòng máu lên não. Đột quỵ cũng có thể là xuất huyết, có nghĩa là do mạch máu bị vỡ và ngăn máu lưu thông lên não. Một số cơn đột quỵ có thể do cục máu đông tạm thời gây ra. Theo ASA, chúng được gọi là các cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc "đột quỵ nhỏ".

Theo một đánh giá năm 2021 được công bố trên tạp chí Thần kinh học , đột quỵ là nguyên nhân hàng đầu thứ hai gây ra tàn tật và tử vong trên toàn thế giới. Khoảng 137.000 người chết vì đột quỵ mỗi năm chỉ riêng ở Mỹ.

Các loại và nguyên nhân gây đột quỵ

Đột quỵ thiếu máu cục bộ

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ xảy ra khi chất béo lắng đọng bên trong thành mạch máu trở nên lỏng lẻo, hình thành cục máu đông làm tắc nghẽn mạch và khiến máu không thể lưu thông qua. Theo ASA , loại đột quỵ này chiếm khoảng 87% trong tất cả các trường hợp.

Có hai loại tắc nghẽn hoặc cục máu đông có thể gây ra đột quỵ do thiếu máu cục bộ.

Huyết khối não xảy ra khi cục máu đông, hoặc huyết khối, phát triển ở một trong các mạch máu của não, gây ra hiện tượng đột quỵ do huyết khối. Mặt khác, đột quỵ là do tắc mạch não gây ra, đó là khi một phần của cục máu đông ở một bộ phận khác của cơ thể - như tim - bị lỏng ra, di chuyển qua dòng máu và làm tắc nghẽn mạch máu trong não.

Đột quỵ xuất huyết

Đột quỵ xuất huyết xảy ra khi một mạch yếu bị vỡ và chảy máu vào não xung quanh. Máu tích tụ và nén các mô não xung quanh, gây ra các triệu chứng. Theo ASA , loại đột quỵ này chiếm khoảng 13% các trường hợp.

Hai loại mạch máu bị suy yếu thường gây ra đột quỵ xuất huyết: Chứng phình động mạch và dị dạng động tĩnh mạch (AVM).

Chứng phình động mạch là một khu vực yếu trong mạch máu thường mở rộng. Nó thường được mô tả như là một "quả bóng" của mạch máu. Theo ASA, chứng phình động mạch thường phát triển tại các điểm phân nhánh của động mạch và được gây ra bởi áp lực liên tục từ dòng máu . Dị dạng động tĩnh mạch (AVM) xảy ra khi một mớ mạch máu trong não bỏ qua mô não bình thường và chuyển trực tiếp máu từ động mạch sang tĩnh mạch.

Cơn thiếu máu não thoáng qua

Theo ASA , cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA), thường được gọi là "đột quỵ nhỏ", xảy ra khi có sự tắc nghẽn tạm thời lưu lượng máu đến não. Cục máu đông thường tự tan hoặc bị bong ra và các triệu chứng thường kéo dài dưới năm phút. Mặc dù TIA không gây ra tổn thương vĩnh viễn, nhưng đó là dấu hiệu cho thấy một cơn đột quỵ toàn diện có thể xảy ra trong tương lai gần.

Đột quỵ tiền điện tử

Các cơn đột quỵ không rõ nguyên nhân được gọi là đột quỵ do tiền điện tử. Người ta ước tính rằng khoảng 1 trong 3 cơn đột quỵ do thiếu máu cục bộ là do tiền điện tử, theo ASA. Các nguyên nhân tiềm ẩn có thể gây đột quỵ bao gồm nhịp tim không đều, vấn đề về cấu trúc tim, xơ cứng động mạch hoặc rối loạn đông máu.

Theo một đánh giá năm 2021 được công bố trên Tạp chí Thần kinh học , một số tình trạng di truyền và không di truyền hiếm gặp nên được xem xét thêm trong chẩn đoán đột quỵ do tiền điện tử. Chúng bao gồm bệnh Fabry, bệnh mạch máu Moyamoya, hội chứng Sneddon, hội chứng Susac và hội chứng Takotsubo.

Các yếu tố dẫn tới đột quỵ

Có nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ. Theo ASA, các yếu tố rủi ro có thể được kiểm soát bao gồm:

- Huyết áp cao

- Hút thuốc

- Bệnh tiểu đường

- Bệnh tim mạch

- cholesterol cao

- Béo phì

- Chế độ ăn

- Không hoạt động thể chất

Dấu hiệu đột quỵ

Các triệu chứng của đột quỵ khác nhau tùy thuộc vào phần nào của não bị ảnh hưởng. Nhưng một cách nhanh chóng để ghi nhớ những ảnh hưởng tức thời có thể xảy ra của đột quỵ là bốn chữ viết tắt FAST, theo ASA.

F - Mặt tê liệt: Một phần của khuôn mặt có thể rũ xuống hoặc tê liệt.

A - Yếu cánh tay: Một cánh tay có thể cảm thấy yếu hoặc tê.

S - Khó nói: Nói có thể bị líu lưỡi hoặc chậm chạp

T - Đã đến lúc gọi cấp cứu 115: Nếu ai đó gặp những triệu chứng này, họ cần được chăm sóc y tế ngay lập tức, ngay cả khi các triệu chứng biến mất.

Tiến sĩ Bal Athwal, một nhà tư vấn thần kinh học tại HCA Healthcare ở Anh, cho biết, mặc dù FAST có thể được sử dụng để xác định các triệu chứng của nhiều cơn đột quỵ, nhưng vẫn có một số triệu chứng khác cần chú ý, tất cả đều khởi phát đột ngột.

(tổng hợp)