(VNMedia) - Nhiệt độ cao và sự thay đổi nhiệt độ gây hại cho sức khỏe. Phản ứng của con người với nhiệt phụ thuộc vào khả năng tự làm mát của cơ thể. Một cơ chế làm mát quan trọng chính là mồ hôi và sự bay hơi từ da, do đó ảnh hưởng sức khỏe của nhiệt độ cao cũng phụ thuộc vào độ ẩm tương đối (hay chính xác hơn là nhiệt độ điểm sương của không khí), vì độ ẩm không khí cao có thể làm giảm và cuối cùng ngăn cản sự bay hơi thực.

Sự quan tâm đến sức khỏe cộng đồng dưới sự ảnh hưởng của nắng nóng đã tăng lên trong thời gian gần đây, một phần là do biến đổi khí hậu, tần suất và thời gian gia tăng của các đợt nắng nóng trên khắp các châu lục. Ví dụ, đợt nắng nóng tháng 5 năm 2010 ở Ahmedabad, Ấn Độ, có liên quan đến tỷ lệ tử vong do mọi nguyên nhân vượt quá đáng kể: đã xảy ra 4.462 ca tử vong do mọi nguyên nhân, nghĩa là ước tính tăng 43,1% so với cùng kì với 3.118 ca tử vong. Người ta ước tính thêm rằng hơn 70.000 người ở 16 quốc gia trên khắp Châu Âu đã chết vào tháng 8 năm 2003 do một đợt nắng nóng lớn. Trên khắp châu Phi, tần suất (phạm vi không gian) của các đợt nắng nóng cực đoan đã tăng lên 24,5 lần quan sát được mỗi năm (60,1% diện tích đất liền) từ năm 2006 đến 2015, so với 12,3 lần mỗi năm (37,3% diện tích đất liền) trong giai đoạn từ năm 1981 đến năm 2005. Những người sống ở vùng khí hậu ôn đới có nhiều khả năng bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ cao; ngưỡng nhiệt độ mà các trường hợp tử vong do nắng nóng bắt đầu tăng trong đợt nắng nóng thấp hơn ở các thành phố có khí hậu mát mẻ hơn. Việc tiếp xúc với các đợt nắng nóng đầu mùa có tác động lớn hơn đến tỷ lệ tử vong, vì công chúng chưa có cơ hội thích nghi với nhiệt độ cao hơn.

Tầm quan trọng của việc thích nghi (tức là thích ứng sinh lý với việc tiếp xúc với nhiệt độ quá cao) được nhấn mạnh trong hướng dẫn của WHO - Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) đối với các hệ thống cảnh báo sóng nhiệt, nhưng việc thích nghi hoàn toàn với một môi trường nhiệt không quen thuộc có thể mất vài năm. Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên quan giữa nhiệt độ cao trong nhà và những ảnh hưởng xấu đến sức khỏe. Bên ngoài những khu vực thường sử dụng điều hòa nhiệt độ, nhiệt độ cao trong nhà có liên quan đến nhiệt độ ngoài trời.

NHIỆT ĐỘ CAO TRONG NHÀ VÀ TỶ LỆ TỬ VONG
Không có nghiên cứu đủ điều kiện nào đánh giá ảnh hưởng của nhiệt độ cao trong nhà đối với tỷ lệ tử vong.

MỐI QUAN HỆ GIỮA NHIỆT ĐỘ CAO TRONG NHÀ VÀ NGOÀI TRỜI
Hầu hết các nghiên cứu được thực hiện ở các vùng khí hậu ôn hòa. Các nghiên cứu chỉ ra rằng độ dốc của đường cong tương quan giữa nhiệt độ trong nhà và ngoài trời ở vùng khí hậu này thường không dốc, có thể do ảnh hưởng của điều hòa không khí trong một số ngôi nhà và thói quen đóng cửa sổ thay vì mở chúng để thông gió. Các thành phố cụ thể có các đường cong tương quan duy nhất. Một số nghiên cứu có thể dự đoán nhiệt độ trong nhà tốt hơn so với nhiệt độ ngoài trời bằng cách kết hợp các yếu tố môi trường khác vào một hồi quy đa biến. Những yếu tố này bao gồm các đảo nhiệt đô thị ảnh hưởng đến môi trường ngay lập tức, bức xạ mặt trời hoặc đặc điểm nhà ở. Mối quan hệ giữa nhiệt độ trong nhà và ngoài trời phụ thuộc vào tình trạng kinh tế xã hội của những người tham gia với nhiệt độ trong nhà của nơi ở của người dân có thu nhập thấp liên quan chặt chẽ hơn với nhiệt độ ngoài trời vì họ không bị ảnh hưởng bởi việc sử dụng máy điều hòa không khí. Nhiệt độ trong nhà và ngoài trời cũng tương quan chặt chẽ hơn khi những người cư ngụ mở cửa sổ để thông gió.

Ngày càng ít nghiên cứu được thực hiện ở các vùng cận nhiệt đới, nhưng những nghiên cứu này cũng cho thấy mối quan hệ giữa nhiệt độ trong nhà và ngoài trời. Ở các nước thu nhập thấp, nơi hiếm khi có điều hòa nhiệt độ, nhiệt độ trong nhà liên quan trực tiếp đến nhiệt độ ngoài trời. Mối quan hệ trở nên yếu hơn khi xa đường xích đạo. Không có mối quan hệ nào giữa nhiệt độ trong nhà và ngoài trời ở các quốc gia nơi máy điều hòa không khí được phổ biến rộng rãi ở khắp mọi nơi, chẳng hạn như Oman. Một nghiên cứu cho thấy nhiệt độ trong nhà có thể cao hơn nhiệt độ ngoài trời do các hoạt động nấu nướng và hệ thống thông gió không đủ.

CÁC KHUYẾN NGHỊ VỚI NHÀ Ở NHIỆT ĐỘ CAO
Cách nhiệt, vị trí nhà ở, vật liệu xây dựng và hướng nhà, mái che cửa sổ, không gian xanh và hệ thống thông gió (bao gồm cả việc sử dụng không khí mát hơn vào ban đêm) và điều hòa không khí có thể giúp giảm nhiệt độ cao trong nhà. Cải thiện hệ thống thông gió và điều hòa không khí đã giúp giảm nguy cơ tử vong do nắng nóng tương đối ở Hoa Kỳ, Nhật Bản và Tây Ban Nha trong hai thập kỷ qua.

Tuy nhiên, điều hòa không khí không phải lúc nào cũng khả thi vì chi phí thực hiện và vận hành. Việc tăng cường sự phụ thuộc vào điều hòa không khí cơ học có một nhược điểm là làm tăng chi phí, tiêu thụ năng lượng và phát thải carbon. Hơn nữa, việc bảo trì điều hòa không khí không tốt có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe, do nấm mốc, thiếu hệ thống thoát nước ngưng tụ và lưu thông các chất ô nhiễm trong không khí.

Điều hòa không khí, vật liệu cách nhiệt, một số vật liệu xây dựng, độ dày của tường, che chắn khỏi ánh nắng trực tiếp, thông gió tự nhiên (đặc biệt là vào ban đêm) và tăng cường chuyển động của không khí (quạt) để làm mát nhiệt độ trong nhà có thể giúp bảo vệ con người chống lại nhiệt và các bệnh liên quan đến nhiệt. Tuy nhiên, một số lượng lớn người dân ở các nước đang phát triển cũng như các nhóm thu nhập thấp ở các nước phát triển không được tiếp cận với các điều kiện nhà ở như vậy. Do đó, các nhóm xã hội có điều kiện kinh tế thấp có nguy cơ tử vong do nắng nóng cao hơn. Ví dụ, nghiên cứu được thực hiện ở São Paulo, Brazil cho thấy những người có trình độ học vấn thấp hơn dễ bị tử vong do nắng nóng hơn. Điều hòa không khí cũng có thể củng cố sự bất bình đẳng về sức khỏe bằng cách làm trầm trọng thêm tiếng ồn và nhiệt đô thị, ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của những người khác, đặc biệt là những người không đủ tiền mua máy điều hòa không khí. Điều hòa không khí góp phần vào sự thay đổi khí hậu, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, do tiêu thụ nhiều năng lượng và sử dụng khí nhà kính mạnh làm chất làm mát.

Do đó, các biện pháp giảm thiểu thụ động hoặc hệ thống thông gió cơ học chạy miễn phí hoặc chi phí thấp, chẳng hạn như hệ thống chạy bằng công nghệ năng lượng mặt trời, thường được ưu tiên hơn. Hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới về các biện pháp thông gió tự nhiên trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe cũng có thể liên quan đến nhà ở.

Các quốc gia thành viên có thể hỗ trợ các biện pháp làm mát nhà ở thông qua các quy định về yêu cầu tối thiểu đối với các biện pháp thông gió, cách nhiệt và điều hòa không khí thông qua trợ cấp để hỗ trợ các biện pháp đó, và thông qua các quy tắc xây dựng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tối đa hóa tiện nghi nhiệt; và thông qua các quy tắc quy hoạch thừa nhận tầm quan trọng của thiết kế đô thị, chẳng hạn như rừng đô thị, che nắng, quản lý gió và mái xanh, trong việc giữ cho các thành phố mát mẻ.

Các cơ quan y tế công cộng nên phát triển và kích hoạt các hệ thống cảnh báo sóng nhiệt, như quy định trong hướng dẫn của WHO-WMO, và nên chuẩn bị cho các hiện tượng nắng nóng khắc nghiệt. Ngoài ra, các chiến dịch nâng cao nhận thức cộng đồng có thể tăng cường hiểu biết về tác hại của việc tiếp xúc với nhiệt. Điều này bao gồm việc khuyến khích mọi người tham gia vào các hoạt động làm mát tại nhà, chẳng hạn như tắm vòi hoa sen và uống đủ nước, để chống lại những tác động tiêu cực đến sức khỏe của nhiệt độ trong nhà.