- Michael Tubbs sinh ra và lớn lên ở Stockton, California, cách Thung lũng Silicon khoảng một giờ lái xe, nơi khai sinh ra cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo (AI) mà hiện được dự báo sẽ thay đổi mãi mãi cách sống và làm việc của người Mỹ.

Nhưng mặc dù lớn lên ở sân sau của Big Tech, nước Mỹ mà Tubbs lớn lên vẫn được đánh dấu bằng “sự khan hiếm và nghèo đói”, ông Tubbs đã nói như vậy với CNN. Ông Tubbs được sinh ra từ một bà mẹ tuổi teen, người mà ông nói rằng ông chưa bao giờ gặp mặt khi còn nhỏ vì “bà ấy luôn làm việc - và điều đó không bao giờ là đủ”.

Kinh nghiệm của bản thân đã khiến ông nghĩ đến những cách khác nhau mà quốc gia giàu có nhất thế giới có thể giúp cải thiện tình trạng nghèo đói. Khi Tubbs tiếp tục trở thành thị trưởng da đen đầu tiên của quê hương mình vào năm 2016, ông đã dẫn đầu một chương trình thí điểm thu nhập được đảm bảo vào năm 2019, thực hiện một điều đơn giản nhưng triệt để: Phát tiền miễn phí mà không kèm theo điều kiện ràng buộc nào.

Ý tưởng về thu nhập được đảm bảo đó đang nhận được sự quan tâm mới khi AI ngày càng trở thành mối đe dọa đối với sinh kế của người Mỹ.

Các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo doanh nghiệp toàn cầu hiện đang ngày càng đưa ra nhiều cảnh báo rằng sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo có thể sẽ tác động sâu sắc đến thị trường lao động và có thể khiến hàng triệu người mất việc trong những năm tới (đồng thời cũng tạo ra những công việc mới và khác biệt trong quá trình này). Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cảnh báo vào đầu năm nay rằng khoảng 40% việc làm trên toàn thế giới có thể bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của AI và xu hướng này có thể sẽ làm sâu sắc thêm khoảng cách vốn đã sâu thẳm giữa người giàu và người nghèo.

Khi ngày càng có nhiều việc làm của người Mỹ gặp rủi ro do mối đe dọa của AI, ông Tubbs và những người ủng hộ thu nhập được đảm bảo khác cho biết đây có thể là một giải pháp giúp cung cấp mạng lưới an toàn và giảm bớt tác động dự kiến ​​mà AI sẽ gây ra trên thị trường lao động.

Ông Tubbs nói với CNN rằng: “Chúng ta thực sự không làm tốt công việc thiết kế chính sách hoặc thực hiện mọi việc trong thời kỳ khủng hoảng”, đồng thời cho biết việc bắt đầu lập kế hoạch cho các chương trình thu nhập được đảm bảo là điều cấp thiết trước khi chúng ta thấy 40% việc làm toàn cầu do AI đảm nhận.

Trong khoảng thời gian hai năm, bắt đầu từ năm 2019, Stockton đã trao cho 125 cư dân được chọn ngẫu nhiên ở các khu dân cư có thu nhập thấp 500 đô la một tháng mà không kèm theo điều kiện nào về cách họ sử dụng tiền hoặc liệu họ có việc làm hay không. Kết quả ban đầu từ chương trình thí điểm cho thấy những người nhận đã cải thiện đáng kể triển vọng việc làm và sự ổn định tài chính, đồng thời nhận thấy kết quả sức khỏe thể chất và tinh thần tốt hơn.

 “Lúc này là lúc chúng ta hãy thực hiện các biện pháp báo vệ,” ông Tubbs cho biết. “Sau đó, khi chúng ta phải giải quyết tình trạng dịch chuyển công việc đó, chúng ta sẽ ở vị thế tốt hơn để làm được điều đó.”

Ý tưởng về thu nhập được đảm bảo không phải là mới. Ông Tubbs cho biết ông được truyền cảm hứng để theo đuổi nó sau khi đọc các tác phẩm của nhà lãnh đạo Dân quyền Martin Luther King, Jr., người ủng hộ thu nhập được đảm bảo trong cuốn sách năm 1967 của ông, “Chúng ta sẽ đi đâu từ đây: Hỗn loạn hay Cộng đồng?”

Vào thời điểm đó, ông King đã viết: “Bây giờ tôi tin rằng cách tiếp cận đơn giản nhất được chứng minh là hiệu quả nhất - giải pháp cho tình trạng nghèo đói là xóa bỏ nó một cách trực tiếp bằng một biện pháp được thảo luận rộng rãi: thu nhập được đảm bảo”.

Nhiều thập kỷ sau cái chết của ông King, ý tưởng về thu nhập được đảm bảo tiếp tục chứng kiến ​​sự ủng hộ trở lại bắt nguồn từ Thung lũng Silicon. Khái niệm này nổi lên như một từ thông dụng trong số nhiều người ưu tú ở Thung lũng Silicon - bao gồm Elon Musk, Mark Zuckerberg và Sam Altman - ngay cả trước khi ChatGPT ra mắt công chúng vào cuối năm 2022 - thứ đã khơi dậy một cuộc tranh luận toàn cầu về việc tự động hóa làm gián đoạn công việc.

“Thu nhập toàn cầu sẽ cần thiết theo thời gian nếu AI tiếp quản hầu hết công việc của con người,” Giám đốc điều hành Tesla - tỷ phú Musk đã viết như vậy vào năm 2018. Cuối năm ngoái, trong một cuộc phỏng vấn với Thủ tướng Anh Rishi Sunak, ông Musk cho biết ông nghĩ AI cuối cùng sẽ mang lại “thu nhập cao toàn cầu” mà không chia sẻ thêm bất kỳ chi tiết nào về việc viễn cảnh đó sẽ diễn ra như thế nào.

Trong khi đó, trong bài phát biểu khai giảng tại Harvard vào tháng 5 năm 2017, Giám đốc điều hành Meta – ông Mark Zuckerberg đã kêu gọi khám phá “các ý tưởng như thu nhập cơ bản phổ quát để đảm bảo rằng mọi người đều có chỗ dựa để thử những ý tưởng mới”. Trong một bài đăng trên Facebook vào cuối năm đó, Zuckerberg tôn vinh Quỹ Cổ tức Thường trực của Alaska - một khoản trợ cấp hàng năm được trao cho cư dân Alaska từ một phần doanh thu từ dầu mỏ của bang - như một “cách tiếp cận mới đối với thu nhập cơ bản”.

Ông Altman, Giám đốc điều hành của một trong những công ty AI mạnh nhất thế giới, OpenAI, cũng đã thẳng thắn nói về điều mà ông cho là cần có một số hình thức thu nhập được đảm bảo khi nhiều công việc ngày càng bị mất đi do quá trình tự động hóa.

Quay trở lại năm 2016, khi ông Altman còn là chủ tịch của công ty tăng tốc khởi nghiệp công nghệ YCombinator, ông tuyên bố đang tìm kiếm những người tham gia để giúp triển khai một nghiên cứu về thu nhập cơ bản (hoặc, như ông mô tả vào thời điểm đó, “cung cấp cho mọi người đủ tiền để sống mà không bị ràng buộc bởi các điều kiện”. Ông Altman viết trong một blog đăng cho YCombinator năm 2016 rằng: “Tôi khá tự tin rằng tại một thời điểm nào đó trong tương lai, khi công nghệ tiếp tục loại bỏ các công việc truyền thống và khối tài sản mới khổng lồ được tạo ra, chúng ta sẽ thấy một số phiên bản của điều này ở quy mô cấp quốc gia”.

AI đang đe dọa việc làm của người Mỹ, đâu là giải pháp cho vấn đề?

Michael Tubbs sinh ra và lớn lên ở Stockton, California, cách Thung lũng Silicon khoảng một giờ lái xe, nơi khai sinh ra cuộc cách mạng trí tuệ nhân tạo (AI) mà hiện được dự báo sẽ thay đổi mãi mãi cách sống và làm việc của người Mỹ.

Nhưng mặc dù lớn lên ở sân sau của Big Tech, nước Mỹ mà Tubbs lớn lên vẫn được đánh dấu bằng “sự khan hiếm và nghèo đói”, ông Tubbs đã nói như vậy với CNN. Ông Tubbs được sinh ra từ một bà mẹ tuổi teen, người mà ông nói rằng ông chưa bao giờ gặp mặt khi còn nhỏ vì “bà ấy luôn làm việc - và điều đó không bao giờ là đủ”.

Kinh nghiệm của bản thân đã khiến ông nghĩ đến những cách khác nhau mà quốc gia giàu có nhất thế giới có thể giúp cải thiện tình trạng nghèo đói. Khi Tubbs tiếp tục trở thành thị trưởng da đen đầu tiên của quê hương mình vào năm 2016, ông đã dẫn đầu một chương trình thí điểm thu nhập được đảm bảo vào năm 2019, thực hiện một điều đơn giản nhưng triệt để: Phát tiền miễn phí mà không kèm theo điều kiện ràng buộc nào.

Ý tưởng về thu nhập được đảm bảo đó đang nhận được sự quan tâm mới khi AI ngày càng trở thành mối đe dọa đối với sinh kế của người Mỹ.

Các nhà hoạch định chính sách và lãnh đạo doanh nghiệp toàn cầu hiện đang ngày càng đưa ra nhiều cảnh báo rằng sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo có thể sẽ tác động sâu sắc đến thị trường lao động và có thể khiến hàng triệu người mất việc trong những năm tới (đồng thời cũng tạo ra những công việc mới và khác biệt trong quá trình này). Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã cảnh báo vào đầu năm nay rằng khoảng 40% việc làm trên toàn thế giới có thể bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của AI và xu hướng này có thể sẽ làm sâu sắc thêm khoảng cách vốn đã sâu thẳm giữa người giàu và người nghèo.

Khi ngày càng có nhiều việc làm của người Mỹ gặp rủi ro do mối đe dọa của AI, ông Tubbs và những người ủng hộ thu nhập được đảm bảo khác cho biết đây có thể là một giải pháp giúp cung cấp mạng lưới an toàn và giảm bớt tác động dự kiến ​​mà AI sẽ gây ra trên thị trường lao động.

Ông Tubbs nói với CNN rằng: “Chúng ta thực sự không làm tốt công việc thiết kế chính sách hoặc thực hiện mọi việc trong thời kỳ khủng hoảng”, đồng thời cho biết việc bắt đầu lập kế hoạch cho các chương trình thu nhập được đảm bảo là điều cấp thiết trước khi chúng ta thấy 40% việc làm toàn cầu do AI đảm nhận.

Trong khoảng thời gian hai năm, bắt đầu từ năm 2019, Stockton đã trao cho 125 cư dân được chọn ngẫu nhiên ở các khu dân cư có thu nhập thấp 500 đô la một tháng mà không kèm theo điều kiện nào về cách họ sử dụng tiền hoặc liệu họ có việc làm hay không. Kết quả ban đầu từ chương trình thí điểm cho thấy những người nhận đã cải thiện đáng kể triển vọng việc làm và sự ổn định tài chính, đồng thời nhận thấy kết quả sức khỏe thể chất và tinh thần tốt hơn.

“Lúc này là lúc chúng ta hãy thực hiện các biện pháp báo vệ,” ông Tubbs cho biết. “Sau đó, khi chúng ta phải giải quyết tình trạng dịch chuyển công việc đó, chúng ta sẽ ở vị thế tốt hơn để làm được điều đó.”

Ý tưởng về thu nhập được đảm bảo không phải là mới. Ông Tubbs cho biết ông được truyền cảm hứng để theo đuổi nó sau khi đọc các tác phẩm của nhà lãnh đạo Dân quyền Martin Luther King, Jr., người ủng hộ thu nhập được đảm bảo trong cuốn sách năm 1967 của ông, “Chúng ta sẽ đi đâu từ đây: Hỗn loạn hay Cộng đồng?”

Vào thời điểm đó, ông King đã viết: “Bây giờ tôi tin rằng cách tiếp cận đơn giản nhất được chứng minh là hiệu quả nhất - giải pháp cho tình trạng nghèo đói là xóa bỏ nó một cách trực tiếp bằng một biện pháp được thảo luận rộng rãi: thu nhập được đảm bảo”.

Nhiều thập kỷ sau cái chết của ông King, ý tưởng về thu nhập được đảm bảo tiếp tục chứng kiến ​​sự ủng hộ trở lại bắt nguồn từ Thung lũng Silicon. Khái niệm này nổi lên như một từ thông dụng trong số nhiều người ưu tú ở Thung lũng Silicon - bao gồm Elon Musk, Mark Zuckerberg và Sam Altman - ngay cả trước khi ChatGPT ra mắt công chúng vào cuối năm 2022 – thứ đã khơi dậy một cuộc tranh luận toàn cầu về việc tự động hóa làm gián đoạn công việc.

“Thu nhập toàn cầu sẽ cần thiết theo thời gian nếu AI tiếp quản hầu hết công việc của con người,” Giám đốc điều hành Tesla – tỷ phú Musk đã viết như vậy vào năm 2018. Cuối năm ngoái, trong một cuộc phỏng vấn với Thủ tướng Anh Rishi Sunak, ông Musk cho biết ông nghĩ AI cuối cùng sẽ mang lại “thu nhập cao toàn cầu” mà không chia sẻ thêm bất kỳ chi tiết nào về việc viễn cảnh đó sẽ diễn ra như thế nào.

Trong khi đó, trong bài phát biểu khai giảng tại Harvard vào tháng 5 năm 2017, Giám đốc điều hành Meta - ông Mark Zuckerberg đã kêu gọi khám phá “các ý tưởng như thu nhập cơ bản phổ quát để đảm bảo rằng mọi người đều có chỗ dựa để thử những ý tưởng mới”. Trong một bài đăng trên Facebook vào cuối năm đó, Zuckerberg tôn vinh Quỹ Cổ tức Thường trực của Alaska - một khoản trợ cấp hàng năm được trao cho cư dân Alaska từ một phần doanh thu từ dầu mỏ của bang - như một “cách tiếp cận mới đối với thu nhập cơ bản”.

Ông Altman, Giám đốc điều hành của một trong những công ty AI mạnh nhất thế giới, OpenAI, cũng đã thẳng thắn nói về điều mà ông cho là cần có một số hình thức thu nhập được đảm bảo khi nhiều công việc ngày càng bị mất đi do quá trình tự động hóa.

Quay trở lại năm 2016, khi ông Altman còn là chủ tịch của công ty tăng tốc khởi nghiệp công nghệ YCombinator, ông tuyên bố đang tìm kiếm những người tham gia để giúp triển khai một nghiên cứu về thu nhập cơ bản (hoặc, như ông mô tả vào thời điểm đó, “cung cấp cho mọi người đủ tiền để sống mà không bị ràng buộc bởi các điều kiện”. Ông Altman viết trong một blog đăng cho YCombinator năm 2016 rằng: “Tôi khá tự tin rằng tại một thời điểm nào đó trong tương lai, khi công nghệ tiếp tục loại bỏ các công việc truyền thống và khối tài sản mới khổng lồ được tạo ra, chúng ta sẽ thấy một số phiên bản của điều này ở quy mô cấp quốc gia”.