- Đầu tư công và giải ngân vốn đầu tư công được xác định là động lực của tăng trưởng kinh tế, nhất là trong bối cảnh một số động lực quan trọng khác bị thuyên giảm hoặc tăng thấp. Kết quả giải ngân nguồn vốn năm 2023 đã có bước tiến đáng ghi nhận nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị. Đó là bàn đạp để phát huy trong năm 2024.

Theo Bộ Tài chính, trong bối cảnh tình hình trong nước cũng như thế giới có nhiều biến động, mặc dù phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức ảnh hưởng đến tình hình kinh tế xã hội, vốn đầu tư công được xác định là một trong những động lực quan trọng để thúc đẩy tăng trưởng cho nền kinh tế.

Năm 2023, tổng vốn đầu tư công nguồn NSNN được đưa vào nền kinh tế nhiều nhất trong các năm vừa qua. Cụ thể, tổng vốn đầu tư công nguồn NSNN được Quốc hội thông qua là 711.684 tỷ đồng (đến thời điểm hiện tại, Quốc hội phân bổ chi tiết là 708.252 tỷ đồng), tăng 22,1% so với năm 2022. Theo báo cáo từ Bộ Tài chính, dự kiến đến hết ngày 31/1/2024 (hết thời hạn để giải ngân vốn đầu tư năm 2023), ước cả nước giải ngân vốn ĐTC được 662.588,2 tỷ đồng, đạt 82,47% kế hoạch và đạt 93,12% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (711.559,8 tỷ đồng).

Kết quả này đã cho thấy sự nỗ lực, quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị. Đến nay một số cơ chế, chính sách đã được sửa đổi, bổ sung. Trong năm 2023, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành 08 Nghị quyết, 01 Chỉ thị, 06 văn bản/công điện thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư. Cùng với đó, Thủ tướng Chính phủ thành lập 05 Tổ công tác thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và 26 Đoàn công tác do Thành viên Chính phủ làm trưởng đoàn, kiểm tra tình hình sản xuất kinh doanh, đầu tư công, xây dựng hạ tầng tại các địa phương. Các Tổ, Đoàn công tác đã kịp thời đôn đốc, có ý kiến giải đáp ngay tại các cuộc kiểm tra hoặc có văn bản để các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương triển khai thực hiện.

Mặc dù đạt được những kết quả tích cực nêu trên, việc giải ngân vốn đầu tư công trong thời gian qua chưa được như kỳ vọng. Bộ Tài chính đã chỉ ra còn một số nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó, có tình trạng mâu thuẫn, chồng chéo, áp dụng thiếu thống nhất một số quy định pháp luật. Một số quy định của pháp luật cần phải sửa đổi để phù hợp với thực tiễn triển khai như vướng quy hoạch sử dụng đất, trọng tâm là việc xác định nguồn gốc đất, vướng mắc liên quan đến quy định về khoáng sản còn chưa rõ ràng, cần quy định việc tách giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập, giao một địa phương làm cơ quan chủ quản thực hiện đầu tư công các dự án giao thông đường bộ qua nhiều địa phương và sử dụng ngân sách địa phương này hỗ trợ địa phương khác, giao địa phương làm cơ quan chủ quản, sử dụng vốn ngân sách địa phương đầu tư thực hiện nhiệm vụ, dự án thuộc thẩm quyền của bộ, cơ quan trung ương trên địa bàn.

Đồng thời, nguyên nhân khác là do khâu tổ chức thực hiện như công tác lập kế hoạch chưa sát khả năng thực hiện, công tác chuẩn bị đầu tư, phê duyệt chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư dự án chưa tốt, phải điều chỉnh nhiều lần trong quá trình thực hiện. Còn tình trạng cán bộ, công chức, viên chức, có biểu hiện né tránh, sợ trách nhiệm. Tình trạng thiếu đất, cát và nguyên nhiên vật liệu thi công cũng là nguyên nhân dẫn đến kết quả giải ngân chưa được như kỳ vọng.

Đẩy mạnh giải ngân, cần sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị

Trong thời gian tới, để giải ngân nhanh chóng vốn đầu tư công, Bộ Tài chính cho rằng, cần sự tiếp tục vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ của doanh nghiệp, người dân. Hoàn thiện thể chế, sửa Luật Đầu tư công, Luật NSNN, Luật Đất đai và văn bản hướng dẫn thực hiện. Bên cạnh đó, cần tách phần giải phóng mặt bằng triển khai trước, phân cấp chủ quản đầu tư, nghiên cứu thêm trường hợp chủ đầu tư có thể chủ động sử dụng một số khoản kinh phí hợp pháp ngoài kế hoạch đầu tư công trung hạn (kể cả nguồn vốn chi thường xuyên) để lập dự án, chuẩn bị đầu tư trước thay vì phải đợi tổng hợp hay bổ sung vào kế hoạch đầu tư công trung hạn. Sửa đổi Luật Đầu tư công cần bỏ nội dung cải tạo dự án đã đầu tư xây dựng ra khỏi đối tượng đầu tư công để tăng sự chủ động của các đơn vị và thực hiện hiệu quả nhiều giải pháp khác để tăng tổng cầu đầu tư.

Về tổ chức thực hiện, các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương, cần thực hiện tốt công tác chuẩn bị đầu tư dự án phù hợp với quy hoạch tỉnh, quy hoạch chuyên ngành và quy hoạch sử dụng đất, đảm bảo phù hợp với định mức kinh tế kỹ thuật xây dựng, tính toán tổng mức đầu tư, dự phòng hợp lý, tránh tình trạng điều chỉnh dự án nhiều lần; lựa chọn tư vấn, nhà thầu thi công chuyên nghiệp, phân bổ kế hoạch vốn đầu tư đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí quy định tại Luật NSNN và Luật Đầu tư công. Bố trí vốn tập trung, không dàn trải, theo đúng thứ tự ưu tiên và đủ thủ tục đầu tư theo quy định tại Luật Đầu tư công. Đặc biệt là phải bố trí vốn phù hợp với tiến độ thực hiện và giải ngân của từng dự án.

Bên cạnh đó, trong thời gian tới các dự án quan trọng quốc gia đã cơ bản hoàn thành việc phê duyệt dự án, vì vậy ngay từ đầu năm 2024 các Bộ, địa phương cần triển khai quyết liệt các biện pháp để đảm bảo nguồn vốn, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng và thực hiện các dự án quan trọng quốc gia. Duy trì hoạt động của 05 Tổ công tác của Chính phủ về thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công và 26 Đoàn công tác do Thành viên Chính phủ làm trưởng đoàn thúc đẩy sản xuất kinh doanh. Tại các Bộ, cơ quan trung ương và địa phương tiếp tục thành lập các Tổ công tác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan làm Tổ trưởng để chủ động xử lý, tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn một cách kịp thời.

Yến Nhi