- Chỉ trong một thời gian ngắn từ lúc có được cụm dự án điện mặt trời Lộc Ninh (Tây Ninh), Hưng Hải Group nhanh chóng sang tay cho đối tác nước ngoài với giá bán gấp nhiều lần vốn đầu tư ban đầu...

Giao dịch đầu tư, mua-bán cổ phần, dự án là điều không mới tại thị trường có độ mở cao như Việt Nam. Con số này hàng năm có thể lên tới hàng tỷ USD và riêng trong hai năm gần đây đã chứng kiến đà tăng đột biến. Theo Tổng cục Thống kê, tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trong cả năm 2019 bao gồm vốn đăng ký cấp mới, điều chỉnh và góp vốn, mua cổ phần đạt 38 tỷ USD, tăng 7,2%. Tuy nhiên, riêng giá trị góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài đạt tới 15,5 tỷ USD, tăng 56,4%.

Bản chất của các giao dịch này thường là sự tương xứng về mặt lợi ích, hoặc giá trị tài sản hiện có, hoặc lợi thế trong tương lai của một doanh nghiệp trong nước. Căn cứ vào những điều kiện đó để các nhà đầu tư nước ngoài có thể đưa ra một mức giá phù hợp. Tuy nhiên, hai trường hợp giữa hiện tại và tương lai, thực tế, lại có sự chênh lệch lớn.

Nếu như thước đo lợi ích được tính trên tài sản hiện có, giá trị những thương vụ thường sẽ không chênh quá nhiều so với chi phí đầu tư đã bỏ ra. Nhưng ở trường hợp thứ hai, căn cứ vào lợi thế trong tương lai, việc định giá sẽ trở nên rất khó đoán định.

"Tương lai" trong vế thứ hai của phương trình này có thể là kỳ vọng của nhà đầu tư nước ngoài vào những dự án/doanh nghiệp hoặc có thể là một lợi thế vô hình - vốn đang là "mặt hàng" thu hút sự quan tâm gần đây - đó là tiềm năng nhờ hưởng lợi từ một chính sách hỗ trợ. Một ví dụ điển hình cho câu chuyện này là giao dịch gần đây của Hưng Hải Group.

Tập đoàn Super Energy Corporation của Thái Lan cuối tháng 3/2020 công bố mua lại 4 dự án điện mặt trời tại huyện Lộc Ninh, Bình Phước. Cụ thể, doanh nghiệp này mua 100% cổ phần trong SSEVN1 (vốn 63 tỷ đồng) với giá phí không vượt quá 17,8 triệu USD, đồng thời rót tiếp 81,9 triệu USD vào dự án này.

Tương tự, doanh nghiệp của Thái Lan cho biết sẽ mua 100% cổ phần SSELN2 (vốn 50 tỷ đồng) để sở hữu 100% vốn nhà máy điện mặt trời Lộc Ninh 2 với giá phí tối đa 23 triệu USD, đồng thời rót vào dự án này 117 triệu USD.

Super Energy Corporation tiếp tục mua 100% cổ phần SSEBP3 (vốn 50 tỷ đồng) để sở hữu 100% vốn nhà máy điện mặt trời Lộc Ninh 3 với giá phí không quá 17,25 triệu USD, và tiếp tục đầu tư thêm 87,75 triệu USD để phát triển dự án. Cuối cùng, doanh nghiệp này bỏ tối đa 18 triệu USD mua 100% cổ phần trong pháp nhân New Hold Co 4 (vốn 50 tỷ đồng), qua đó sở hữu 80% dự án điện mặt trời Lộc Ninh 4 và tiếp tục đầu tư thêm 93,6 triệu USD vào đây.

Tổng cộng, thương vụ "khủng" của tập đoàn Thái Lan có tổng giá trị tới 456,7 triệu USD, trong đó riêng khoản chi phí để mua lại cổ phần hơn 76 triệu USD.

Làm một phép toán đơn giản, nếu Super Energy Corporation chi ra tối đa hơn 76 triệu USD, tương đương gần 1.800 tỷ đồng cho 21,3 triệu cổ phần của 4 pháp nhân sở hữu dự án, bình quân mỗi cổ phần đã được định giá gấp 8,3 lần. Một con số có thể đánh bại tỷ suất sinh lời của không ít quỹ đầu tư rót tiền vào thị trường Việt Nam.

Tuy nhiên, cần phải nói thêm rằng, cả bốn pháp nhân hay đúng hơn là bốn dự án điện mặt trời mà Super Energy Corporation bỏ tiền ra mua, phần lớn vẫn chưa thành hình và giá trị tài sản hầu hết nằm ở mệnh giá số cổ phần trên. Đó cũng là lý do tập đoàn của Thái Lan dự định phải rót thêm hơn 380 triệu USD để phát triển dự án, bên cạnh khoản tiền hơn 76 triệu USD mua cổ phần.

Con số lợi nhuận kếch xù trong một thương vụ sang tay dự án chỉ mới xuất hiện từ cuối 2018, đặt ra câu hỏi: Tại sao tập đoàn của Thái Lan lại bỏ ra một khoản tiền lớn như vậy để mua cổ phần chi phối tại những dự án chưa thành hình rồi còn phải bỏ ra hàng trăm triệu USD để phát triển?

Đáp án của câu hỏi này thậm chí còn đơn giản hơn những phép tính ở trên, là những ưu đãi của Chính phủ Việt Nam với lĩnh vực năng lượng tái tạo và sự bảo đảm về mặt pháp lý để 4 dự án kể trên có được những ưu đãi đó.

Trở lại với 4 dự án Lộc Ninh 1-4, khởi đầu của những dự án này là Hưng Hải Group cùng các đơn vị thành viên và các cá nhân liên quan đã chia nhau thành lập các doanh nghiệp để "xin" dự án từ tháng 11/2018, với phần vốn chi phối (51-65%) do trực tiếp Hưng Hải Group quản lý.

Không chỉ "xin" thành công dự án, nỗi lo đầu ra cũng nhanh chóng được gạt bỏ khi cả bốn dự án trên, với tổng công suất 750 MW, đều được ký hợp đồng mua bán điện (PPA) với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) vào trung tuần tháng 3/2019.

Được đảm bảo đầy đủ pháp lý để để được hưởng ưu đãi, không khó lý giải tại sao một cổ phần trong doanh nghiệp mới được thành lập từ cuối năm 2018 lại "đắt giá" đến vậy. Tất nhiên, dù có giữ lại thì cũng không có gì chắc chắn Hưng Hải Group có đủ tiềm lực để thực hiện. Vốn đăng ký ban đầu cả bốn doanh nghiệp kể trên chỉ hơn 9 triệu USD, trong khi tập đoàn Thái Lan - đối tác vừa mua lại dự án - dự kiến phải bỏ ra trên 380 triệu USD để phát triển, ngoài số tiền mua cổ phần.

Trong một diễn biến khác, Văn phòng Chính phủ ngày 14/5 vừa có Công văn số 3778/VPVP-CN về việc thông tin của Tạp chí Nhà đầu tư phản ánh lỗ hổng trong việc giao nhà đầu tư các dự án năng lượng tái tạo. Cụ thể, vào ngày 8/5, Tạp chí Nhà đầu tư đã có nội dung phản ảnh về cơ chế “xin-cho” đang là một lỗ hổng lớn trong thực tế phát triển năng lượng tái tạo. Theo đó, nhiều nhà đầu tư yếu kém về năng lực vẫn giành được những dự án quy mô lớn, rồi nhanh chóng sang tay cho nhà đầu tư ngoại kiếm lời.

Tuấn Nguyễn