- Trước tại hại khôn lường của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe, kinh tế, môi trường, đạo đức…, Bộ Y tế đã đề nghị cấm nhưng Bộ Công Thương lại muốn cho phép hợp thức hóa và chỉ quản lý như thuốc lá thông thường…

Sáng 04/5, tại tòa nhà Quốc hội đã diễn ra Phiên giải trình về trách nhiệm quản lý nhà nước về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng do Ủy ban Xã hội phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục tổ chức.

Tham gia đặt câu hỏi tại Phiên giải trình, đại biểu Trần Thị Vân, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Ninh đặt vấn đề, trong khi Bộ Y tế đề nghị cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ Công Thương lại đề xuất thí điểm thuốc lá mới, đưa thuốc lá mới vào quản lý như đối với thuốc lá thông thường. Đại biểu đề nghị đại diện Bộ Công Thương làm rõ lý do, căn cứ của đề xuất này, đặc biệt là về tác động của đề xuất này, Nhà nước và người dân sẽ có được những lợi ích gì từ đề xuất này.

Giải trình vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng cho rằng, hiện nay, trên thế giới các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã ra đời từ lâu. Kết quả nghiên cứu cho thấy, số lượng người sử dụng, kinh doanh thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đang rất nhiều. Nhận thấy các chế tài, văn bản pháp lý hiện nay chưa rõ ràng, chưa đủ tính răn đe đối với các đối tượng sản xuất, mua bán hàng giả, nên Bộ Công Thương đã “thận trọng kiến nghị thí điểm với mục đích nâng cao hiệu quả quản lý trong vấn đề này.”

Không đồng tình với quan điểm của Bộ Công Thương về việc hợp thức hóa thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đại biểu Nguyễn Anh Trí (đoàn Hà Nội) nhấn mạnh: “Tôi thấy kỳ lạ, tại sao lại thí điểm với chất gây nghiện, loại giết người mà thí điểm. Không thí điểm gì cả!”. Vị Giáo sư ngành y cho biết, thuốc lá điện tử đang tràn lan, rất có hại, “hại toàn diện và rõ ràng”. Ông cũng “đố ai tìm ra một chút ưu điểm về loại thuốc lá điện tử này”.

Nguyên Viện trưởng Viện Huyết học cũng đặc biệt lưu ý, thuốc lá điện tử không hề có tác dụng hạn chế thuốc lá thông thường mà còn kích thích hút thuốc lá thông thường, tăng liều lượng lên, trong khi loại thuốc lá này chứa tới hơn 3.000 chất gây nghiện.

Tại Phiên giải trình, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Đặng Thuần Phong cho rằng, tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng đối với sức khỏe, kinh tế, môi trường, đạo đức xã hội, tâm sinh lý, trật tự an toàn xã hội đã được nhận diện và cảnh báo từ lâu, nhưng đến nay hành lang pháp lý chưa có. Việc buông bỏ quản lý khiến thiếu các giải pháp phòng ngừa, chống tác hại của thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử. Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội đề nghị làm rõ trách nhiệm trong vấn đề này.

Trả lời ý kiến này, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, với vai trò trách nhiệm của cơ quan được Chính phủ giao nhiệm vụ phòng, chống tác hại của thuốc lá theo Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá, Bộ Y tế đã nắm bắt sự ảnh hưởng của thuốc lá điện tử, triển khai nhiều công việc tham mưu cho công tác quản lý nhà nước. Cụ thể, Bộ đã điều tra tình hình, phối hợp, hợp tác quốc tế để nắm bắt thực trạng của thế giới, phối hợp với các bộ, ngành xây dựng các báo cáo xin ý kiến các bộ, ngành, trình Chính phủ.

Bên cạnh đó, Bộ cũng đã tổ chức tổng kết, đánh giá 10 năm triển khai thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá để cập nhật, bổ sung phù hợp với tình hình thực tiễn thay đổi. Việc xây dựng luật không thể thực hiện trong một sớm một chiều, mà cần có các bằng chứng khoa học, đánh giá tác động kỹ lưỡng. Bộ Y tế đã có báo cáo đánh giá, tổng kết việc thực hiện Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và hiện đang tiếp tục triển khai xây dựng kế hoạch để sửa đổi luật này.

Người đứng đầu Bộ Y tế cũng dẫn số liệu thống kê cho thấy mỗi năm có khoảng 40.000 người chết vì thuốc lá. Bà Lan nhấn mạnh: "Với trào lưu mới, tập trung chính ở thế hệ trẻ, có nên mở ra cho thí điểm không? Mai sau mở ra rồi mà không dừng lại được, lúc đó ai chịu trách nhiệm trước sinh mạng của người dân Việt Nam?".

Ủng hộ quan điểm cấm hoàn toàn của Bộ Y tế, Thiếu tướng Trần Nguyên Quân, Cục phó Cục Pháp chế và cải cách hành chính, tư pháp - Bộ Công an nhấn mạnh: “Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử gia tăng đáng lo ngại nên Bộ Công an đồng quan điểm với Bộ Y tế là thuốc lá điện tử có hại nhiều hơn là lợi ích về kinh tế và xã hội”.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc, Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đặt câu hỏi, trước những tác hại rõ ràng của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, Bộ Y tế có tham mưu Chính phủ trình Quốc hội ban hành một Nghị quyết chuyên đề trước khi có luật để cấm việc sử dụng, mua bán thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hay không?

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc cũng cho rằng, việc ứng dụng công nghệ số, mạng xã hội trong tuyên truyền pháp luật đang được đẩy mạnh, tuy nhiên, vai trò của các trang mạng này trong việc tuyên truyền phòng chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng hướng tới đối tượng thanh thiếu niên là chưa đạt, cần có giải pháp hiệu quả để tuyên truyền tốt hơn nữa trong thời gian tới.

Đối với vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, Bộ Y tế là cơ quan chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành trong tuyên truyền phòng chống tác hại của thuốc lá. Hàng năm, Bộ phối hợp cùng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin truyền thông, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Hội Phụ nữ Việt Nam, các bộ, ban, ngành, các cơ quan thông tấn báo chí để tăng cường về nội dung này. Bộ Y tế cũng phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng cẩm nang hướng dẫn về phòng chống tác hại của thuốc lá, trong đó nhận diện các vấn đề tác hại của thuốc lá, tuyên truyền tới các đối tượng học sinh, sinh viên.

Về vấn đề xây dựng Nghị quyết chuyên đề, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho rằng, đây là phương án đã được tính đến, vì nếu chờ sửa đổi luật thì phải qua quy trình theo luật định, trong khi đó, nhiệm vụ xây dựng pháp luật của Bộ Y tế từ nay đến cuối nhiệm kỳ còn nặng với nhiều luật đang được trình, đặc biệt là Luật sửa đổi một số điều của Luật Dược, Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) đang sắp trình Quốc hội trong Kỳ họp sắp tới. Vì vậy, việc sửa đổi luật đòi hỏi phải có thời gian, nên phương án xây dựng Nghị quyết chuyên đề có thể sẽ được tính đến, để có giải pháp giải quyết tình hình cấp bách hiện nay.

Phát biểu kết luận Phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đề nghị, trong năm 2024, Bộ Y tế chủ trì phối hợp với các bộ, ngành có liên quan rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về phòng, chống tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để đề xuất sửa đổi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá; chủ trì phối hợp nghiên cứu, đánh giá tác hại của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để công bố thông tin chính thức về tác hại của các sản phẩm này.

Ngoài ra, các bộ, ngành cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức của Nhân dân và đặc biệt là đối với thanh thiếu niên về tác hại của thuốc lá nói chung và thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nói riêng; thường xuyên thanh tra, kiểm tra và xử lý hành vi vi phạm pháp luật có liên quan.