- Các trường hợp ngộ độc Botulinum thường đến từ thực phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, thương hiệu, được chế biến, đóng gói thủ công, sản xuất nhỏ lẻ, hộ gia đình hoặc điều kiện sản xuất không đảm bảo.

Thời gian gần đây, tại nhiều địa phương trên cả nước đã tiếp nhận các ca ngộ độc Botulinum sau khi ăn cá chép muối ủ chua hay ăn giò lụa không rõ nguồn gốc. Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cảnh báo, ngộ độc do Botulinum là ngộ độc nặng, nguy cơ tử vong cao, ảnh hưởng lâu dài tới sức khỏe.

Theo Bộ Y tế, thời gian khởi phát ngộ độc phổ biến từ 12 đến 36 giờ sau ăn, phần lớn trong ngày đầu tiên sau khi ăn thực phẩm nhiễm độc. Khi đó, cơ thể sẽ xuất hiện triệu chứng buồn nôn, nôn, đau bụng, sau đó liệt ruột cơ năng, táo bón, liệt đối xứng hai bên, xuất phát từ vùng đầu mặt, cổ lan xuống chân... Trường hợp nhẹ có thể chỉ mỏi, yếu các cơ giống như suy nhược, biểu hiện đối xứng hai bên và cảm giác vẫn bình thường. Liệt nặng có thể gây suy hô hấp và là nguyên nhân gây tử vong.

Ngộ độc thực phẩm do độc tố Botulinum cũng được các chuyên gia y tế đánh giá là loại ngộ độc kinh điển trong y văn. Nguyên nhân của loại ngộ độc này xuất phát từ việc sản xuất các sản phẩm thực phẩm ở dạng đóng gói kín (gồm: Chai, lọ, lon, hộp, túi) không bảo đảm an toàn dẫn tới sự xuất hiện của một số vi khuẩn sinh độc tố gây bệnh và phổ biến là vi khuẩn Clostridium botulinum gây ra chất độc Botulinum.

Tại hướng dẫn tạm thời chẩn đoán, điều trị ngộ độc Botulinum, Bộ Y tế cũng đề cập đến các loại thực phẩm gây ngộ độc Botulinum cổ điển là thịt hộp, do đó vi khuẩn gây bệnh được gọi là vi khuẩn độc thịt. Tuy nhiên, các vụ ngộ độc trên thế giới cho thấy, tất cả các loại thực phẩm từ rau, củ, quả, thịt, hải sản... được sản xuất không bảo đảm và đóng gói kín, như đồ hộp, can, lon, chai, lọ, bao, túi, gói cùng với môi trường bảo quản bên trong không bảo đảm dẫn tới bào tử phát triển thành vi khuẩn và sinh ngoại độc tố gây ngộ độc.

Cục An toàn thực phẩm cũng cho rằng, thực phẩm gây ngộ độc Botulinum phổ biến là thực phẩm chế biến, đóng gói thủ công, sản xuất nhỏ lẻ, hộ gia đình hoặc điều kiện sản xuất không bảo đảm. Có thể gặp các trường hợp ngộ độc với sản phẩm sản xuất công nghiệp và ăn tại các nhà hàng.

Theo TS-BS Lê Quốc Hùng, Trưởng Khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM), vi khuẩn botulinumnày sống trong môi trường yếm khí. Bình thường trong môi trường vi khuẩn này không sống được do có lượng oxy cao. Nhưng nó có khả năng thích nghi và tạo ra các bào tử. Các bào tử tạo ra vỏ bọc để nó ngủ đông, không hoạt động và không chết. Vi khuẩn này có ở khắp nơi, nhiều nhất là trong đất cát. Mặt khác, một số hoạt động của con người làm cho vi khuẩn này từ mặt đất được phát tán bay lơ lửng trong không khí. May mắn, khi vi khuẩn này có trong không khí sẽ không phát triển được nên dù có hít phải cũng không nhiễm bệnh. Tuy nhiên, khi ở môi trường yếm khí nó sẽ tái hoạt trở lại. Chúng sẽ phá bao bào tử để sản sinh ra chất độc gọi là chất độc botolinum. Do đó, tất cả các thức ăn khi chúng ta chế biến thức ăn, đóng gói, đóng hộp, bao kín… không có oxy thì nó có khả năng phát triển. Như vậy, khả năng chúng ta nhiễm là luôn luôn rình rập.

TS-BS Lê Quốc Hùng cho biết, có 3 giai đoạn phòng chống ngộ độc botulinum. 

Đầu tiên, khi chế biến thực phẩm tươi sống hoặc làm các loại thức ăn đóng chai, lọ phải làm trong môi trường sạch, vệ sinh. 

Thứ 2, khi gói kín là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn tái hoạt. Do đó, không nên đóng kín nếu không có kỹ thuật tốt. 

Thứ 3, là giai đoạn sử dụng thức ăn. Đối với các nhà sản xuất họ có những hạn dùng đảm bảo khoảng thời gian đó không có vi khuẩn phát triển. Vì vậy, không ăn thứ gì quá hạn sử dụng.

Ngoài ra, nếu chế biến thức ăn trong 100 độ từ 10-15 phút sẽ hạn chế được chất độc botulinum và tránh được ngộ độc.

Để phòng chống ngộ độc do botulinum, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) khuyến cáo:

1. Trong sản xuất, chế biến phải dùng những nguyên liệu bảo đảm an toàn thực phẩm, tuân thủ theo đúng yêu cầu quy định về vệ sinh trong quy trình sản xuất. Trong sản xuất đồ hộp, phải chấp hành chế độ khử khuẩn một cách nghiêm ngặt;

2. Chỉ sử dụng các sản phẩm thực phẩm, nguyên liệu thực phẩm có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, tuyệt đối không sử dụng các sản phẩm đóng hộp đã hết hạn sử dụng, bị phồng, bẹp, biến dạng, hoen gỉ, không còn nguyên vẹn hoặc có mùi vị, màu sắc thay đổi khác thường.

Thực hiện ăn chín, uống sôi. Ưu tiên ăn các thực phẩm mới chế biến, mới nấu chín.

Không nên tự đóng gói kín các thực phẩm và để kéo dài trong điều kiện không phải đông đá. Với các thực phẩm lên men, đóng gói hoặc che đậy kín theo cách truyền thống (như dưa muối, măng, cà muối...) cần đảm bảo phải chua, mặn. Khi thực phẩm hết chua thì không nên ăn.

3. Khi xuất hiện các triệu chứng ngộ độc Botulinum, cần đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.