- Đa dạng hoá nguồn lực, trong đó ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo, đẩy mạnh thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, kinh doanh đường sắt... là nhiệm vụ đặt ra trong việc xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi)…

Luật Đường sắt năm 2017 đã tạo khung pháp lý quan trọng cho công tác quản lý, đầu tư, khai thác kết cấu hạ tầng và kinh doanh vận tải đường sắt theo hướng phân định rõ giữa quản lý nhà nước với kinh doanh, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng và kinh doanh vận tải đường sắt, bảo đảm cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa các thành phần kinh tế.

Tuy nhiên, sau 5 năm thực hiện, Luật Đường sắt 2017 cho thấy còn một số nội dung chưa phù hợp, việc triển khai gặp nhiều khó khăn, vướng mắc, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển đặc biệt là các quy định về đường sắt đô thị, đường sắt tốc độ cao; chưa có cơ chế chính sách mang tính đột phá để huy động nguồn lực phù hợp với một chuyên ngành có tính đặc thù cao như đường sắt; còn bất cập trong công tác quản lý, khai thác, bảo trì và kinh doanh kết cấu hạ tầng đường sắt; cần tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý, đầu tư đường sắt,…

“Đây là một trong các nguyên nhân dẫn đến thị phần vận tải đường sắt ngày càng giảm sút, chính sách ưu đãi phát triển đường sắt gần như không triển khai được; không huy động được nguồn vốn ngoài ngân sách cho đầu tư phát triển đường sắt; công nghiệp và nhân lực đường sắt chưa phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ hạn chế.” Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy phát biểu tại Hội nghị tổng kết 5 năm thi hành Luật Đường sắt.

Vì vậy, Luật Đường sắt năm 2017 đã được đưa vào kế hoạch nghiên cứu, rà soát điều chỉnh theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về  Định hướng chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV.

Báo cáo tại Hội nghị, Phó Cục trưởng phụ trách Cục Đường sắt Việt Nam Trần Thiện Cảnh nhấn mạnh: Vận tải đường sắt đóng vai trò chỉ đạo trên hành lang kinh tế Bắc - Nam, các hành lang vận tải chính Đông - Tây và vận tải hành khách tải các đô thị lớn” cần tiếp tục rà soát, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật trong lĩnh vực đường sắt nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách ưu đãi, tạo môi trường thuận lợi, khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển GTVT đường sắt; cơ chế, chính sách pháp luật về sử dụng đất cho xây dựng và cho thuê KCHTĐ; các cơ chế, chính sách, giải pháp phù hợp để tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến trình đầu tư các tuyến đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị.

Qua các ý kiến tham luận, phát biểu của các đại biểu, trên cơ sở đánh giá Tổng kết Luật Đường sắt 2017, Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh: về quan điểm, việc sửa đổi Luật Đường sắt phải phù hợp với Hiến pháp, chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước trong phát triển đường sắt; đặc biệt là bám sát Kết luận số 49-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045.

Việc xây dựng luật cũng phải đảm bảo sự tương thích với các Điều ước quốc tế về đường sắt mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Bộ trưởng nhấn mạnh yêu cầu tính kế thừa những ưu điểm của Luật Đường sắt 2017; bổ sung, thay thế những nội dung không phù hợp; tăng cường  phân cấp, phân quyền trong hoạt động đường sắt; tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm phát triển đường sắt của các nước trên thế giới phù hợp với điều kiệnViệt Nam.

Việc xây dựng luật cũng cần đặc biệt chú ý đa dạng hoá nguồn lực, huy động tối đa nguồn lực từ quỹ đất trong đầu tư phát triển KCHTĐS, công nghiệp, khai thác vận tải đường sắt; ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo; đẩy mạnh thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, kinh doanh đường sắt; ứng dụng KHCN hiện đại, đặc biệt là các thành tựu của Cuộc CMCN lần 4 trong xây dựng, quản lý, khai thác KCHTĐS nhằm hạn chế ô nhiễm môi trường và tiết kiệm năng lượng.

Về định hướng, Bộ trưởng nhấn mạnh cần nghiên cứu sửa đổi, bổ sung một số quy định sau:

Một là, về chính sách phát triển đường sắt: bổ sung một số quy định về chính sách, ưu đãi, hỗ trợ cho phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, vận tải đường sắt và công nghiệp đường sắt.

Hai là, về kết cấu hạ tầng đường sắt: mô hình phát triển đô thị theo định hướng kết nối giao thông (TOD); phân quyền thực hiện nhiệm vụ QLNN về đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, đường sắt vùng…

Ba là, về công nghiệp, phương tiện giao thông đường sắt: Quy định các chính sách về hỗ trợ vốn đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới công nghệ, phát triển các sản phẩm cơ khí đường sắt; xây dựng cơ chế đặt hàng cho một số tập đoàn, doanh nghiệp trong nước có quy mô lớn, có đủ năng lực thực hiện nhiệm vụ có tính chiến lược, dẫn dắt quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa; nội địa hóa, liên doanh, liên kết giữa doanh nghiệp trong nước với doanh nghiệp nước ngoài khi đầu tư phát triển đường sắt.

Bốn là, về đường sắt đô thị: bổ sung quy định về quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt đô thị;  phân quyền cho UBND cấp tỉnh quản lý an toàn đường sắt đô thị, đánh giá, chứng nhận an toàn hệ thống; bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực phục vụ phát triển đường sắt đô thị.

Năm là, về đường sắt tốc độ cao: bổ sung các quy định cụ thể về công tác đầu tư, xây dựng, quản lý, bảo trì, vận hành, khai thác... đường sắt tốc độ cao; quy định quy trình phối hợp trong quy hoạch, tiêu chuẩn xây dựng; cơ chế chính sách đảm bảo nguồn lực tài chính và thu hút, khuyến khích các chủ thể tham gia đầu tư xây dựng, phát triển kinh doanh trong lĩnh vực này.

Để tiếp tục triển khai thực hiện việc tổng kết, sửa đổi Luật Đường sắt, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng đề nghị Thứ trưởng Nguyễn Danh Huy chỉ đạo Vụ Pháp chế, Cục Đường sắt VN và các đơn vị thuộc Bộ GTVT tiếp thu tối đa, giải trình các ý kiến góp ý của các bộ, ngành, địa phương và các tổ chức, chuyên gia tại Hội nghị này cũng như các ý kiến góp ý của các tổ chức, cá nhân để hoàn thiện Dự thảo Báo cáo Tổng kết Luật Đường sắt, làm cơ sở cho việc Lập đề nghị xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi) trình các cấp thẩm quyền theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.