- Kết luận của Thanh tra Chính phủ chỉ rõ nhiều sai phạm tại Bộ Y tế, bao gồm cả việc vi phạm Luật Đấu thầu, việc mập mờ, không rõ ràng trong ban hành văn bản chỉ đạo gây "hiểu nhầm" và đặc biệt là dấu hiệu lợi dụng dịch bệnh để trục lợi, cần chuyển cơ quan công an...

Theo Kết luận Thanh tra của Chính phủ, việc mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, sinh phẩm, kít xét nghiệm, vắc xin, thuốc phòng, chống dịch COVID-19 qua kiểm tra tại Bộ y tế và một số đơn vị thuộc Bộ cơ bản thực hiện theo đúng trình tự, quy trình, thủ tục mua sắm, đáp ứng yêu cầu phòng chống dịch.

Tuy nhiên, quá trình thực hiện còn thiếu sót, vi phạm trong công tác quản lý và tổ chức mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, sinh phẩm, kít xét nghiệm, vắc xin và thuốc phòng, chống COVID-19.

Cụ thể:

Bộ Y tế chưa thực hiện mua sắm tập trung đối với danh mục tài sản do Bộ ban hành theo quy định của Chính phủ và Luật Đấu thầu; có thiếu sót khi bàn hành Quyết định bãi bỏ danhmucj tài sản mua sắm tập trung của Bộ nhưng không gửi các đơn vị trực thuộc và Kho bạc Nhà nước để kiểm soát chi, dẫn đến một số gói thầu bệnh viện trực tiếp mua sắm chưa được Kho bạc Nhà nước chấp nhận thanh toán, nhà thầu đề nghị tính lãi chậm trả; Sau khi Chính phủ, Bộ Y tế báo cáo việc chi trả hợp đồng mua sắm 400 máy thở của Bệnh viện Phổi Trung ương đã được Bộ Tài chính phân bổ kinh phí và được Kho bạc giải ngân thanh toán.

Thanh tra Chính phủ cũng nêu rõ: Việc thẩm định, phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu sử dụng các hợp đồng mua sắm hàng hóa tương tự không đáp ứng thời hạn quy định để xây dựng giá gói thầu, vi phạm quy định của Bộ Tài chính.

Việc thẩm định kế hoạch lựa chọn nhà thầu có trường hợp chưa theo đúng quy định của Bộ Y tế; một số trường hợp dự toán kinh phí giao chưa kịp thời theo quy định.

Việc thẩm định, phê duyệt giá gói thầu và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu của Bộ Y tế với các gói thầu gồm Hệ thống nội soi phế quản, model CV-170 của hãng Olympus tại Bệnh viện Trung ương Huế, Bệnh viện Trung ương Thái Nguyên; máy X-quang di động kỹ thuật số, moel FRD Nano/DR-XD1000 của hãng Fujifim tại Bệnh viện Phổi Trung ương, Bệnh viện Trung ương Huế có dấu hiệu vi phạm Bộ luật hình sự.

Bộ Y tế ban hành một số văn bản thông báo giá sinh phẩm/trang thiết bị y tế chẩn đoán in vitro xét nghiệm virus Sars-Cov-2 nội dung không rõ ràng về thông tin “tham khảo”, thông tin “giá công bố” tại phụ lục văn bản có thể hiểu là giá do doanh nghiệp công bố hoặc giá do Bộ Y tế công bố, trong khi thiết bị y tế không phải do nhà nước quản lý giá, việc công bố giá bán thiết bị y tế không thuộc nhiệm vụ, quyền hạn quản lý nhà nước của Bộ Y tế.

Bộ Y tế chưa thực hiện tiếp tục đăng tải kết quả đấu thầu theo báo cáo của các đơn vị gửi Bộ quy định tại Thông tư 14/2020 của Bộ Y tế.

Thanh tra Chính phủ cũng xác định Bộ Y tế quản lý không chặt chẽ việc tiếp nhận vaccine từ công ty TNHH AstraZeneca Việt Nam và việc tổ chức tiêm chủng của Công ty Cổ phần vaccine (VNVC), dẫn đến công ty này giữ lại 73.504 triệu liều vaccine để tiêm chủng không có trong kế hoạch tiêm chủng được phê duyệt của Bộ Y tế, không có sự kiểm soát của Bộ Y tế về đối tượng, quy trình và mục đích tiêm phi thương mại theo quy định của Chính phủ.

Bộ Y tế chỉ đạo Viện Vệ sinh dịch tế Trung ương có văn bản đồng ý để VNVC được giữ lại 73.504 liều vaccine và tiếp nhận, phân bổ 1.067.700 liều vaccine (có hạn sử dụng ngắn đến 31/3/2022) cho các tỉnh, thành phố có nhu cầu để triển khai tiêm chủng là chưa phù hợp với chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ. Nội dung này hiện đang được Bộ Y tế tiếp tục báo cáo và xin ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Việc chỉ đạo, hướng dẫn mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế có trường hợp còn chậm, chưa kịp thời tháo gỡ khó khăn tại các bệnh viện khi thực hiện (Bệnh viện K, Nhi Trung ương, Phổi Trung ương); việc thẩm định, phê duyệt KHLCNT mua sắm kéo dài, dẫn đến quá trình mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, hóa chất, sinh phẩm, kít xét nghiệm bị chậm, ảnh hưởng đến công tác phòng, chống dịch bệnh. Cá biệt tại gói thầu Cung cấp hóa chất năm 2021 của Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, KHLCNTđược duyệt sau hơn 6 tháng, dẫn đến căn cứ xây dựng giá kế hoạch đã không còn giá trị nhưng vẫn không yêu cầu đơn vị xây dựng lại.

Bộ Y tế cũng chưa có quy định cụ thể về phân loại các dòng máy thở, trong khi trang thiết bị mua sắm phục vụ công tác phòng, chống dịch có một số danh mục về máy thở (trong đó có máy thở xâm nhập và không xâm nhập, máy thở chức năng cao) dẫn đến Bệnh viện xây dựng, phân định máy thở chức năng cao, máy thở xâm nhập và không xâm nhập theo tên chung, tên thương mại còn không rõ ràng, việc quyết định lựa chọn  mua các dòng máy còn bất cập, thiếu tính nhất quán, ảnh hưởng đến xây dựng giá mua sắm.

Đối với các đơn vị thuộc Bộ Y tế, Thanh tra Chính phủ nêu rõ, viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương ký hợp đồng cho phép VNVC được giữ lại không quá 30.000 liều vaccine để phục vụ cho công tác tiêm chủng là không đúng với chủ trương, quyết định mua sắm của Chính phủ, Thủ tướng, dự toán mua sắm, KHLCLT được Bộ Y tế phê duyệt và quyết định phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu của Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương không đúng quy định của Luật Đấu thầu.

Trung tâm nghiên cứu sản xuất vaccine và sinh phẩm y tế thực hiện thiếu thủ tục phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu theo quy định của Luật Đấu thầu.

Bệnh viện K được Bộ Y tế giao mua sắm trang thiết bị y tế phòng, chống dịch với kinh phí được bổ sung là 1.157,8 tỷ đồng từ ngày 1/8/2021, tuy nhiên tại thời điểm thanh tra, việc mua sắm vẫn chưa được thực hiện, có thể anh hưởng đến công tác phòng, chống dịch bệnh.

Việc xây dựng cấu hình, tính năng kỹ thuật, giá gói thầu (giá kế hoạch), lựa chọn hình thức mua sắm, công tác đấu thầu, thực hiện hợp đồng mua sắm còn nhiều thiếu sót, vi phạm.

Tại thời điểm thanh tra, gói thầu thiết bị TB03, TB04 thuộc Dự án Hỗ trợ kỹ thuật “Ứng phó khẩn cấp đại dịch COVID-19 của Việt Nam” do Ngân hàng Thế giới viện trợ tại Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương có sai sót, vi phạm về trình tự thủ tục thực hiện, hồ sơ dự thầu; giá trị dự toán, nhiệm thu lắp đặt sai quy định.

Việc mua sắm sinh phẩm, kit xét nghiệm tại Bệnh viện Đại học Y dược TP Hồ Chí Minh, Bệnh viện Trung ương Cần Thơ để xảy ra lãng phí nguồn vốn mua sắm.

Nhiều trang thiết bị y tế được mua qua các đơn vị trung gian dẫn đến khó quản lý về giá trang thiết bị y tế.

Hầu hết danh mục hàng hóa nhập khẩu trong các hợp đồng vật tư y tế, sinh phẩm, kit xét nghiệm tại các bệnh viện: Bệnh viện Đại học Y, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP Hồ Chí Minh, Bệnh viện Trung ương Cần Thơ, Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh khi nhận hàng hóa đều không có đầy đủ các tài liệu chứng minh tính hợp lệ của hàng hóa nhập khẩu.

Việc đăng tải kế hoạch lựa chọn nhà thầu và kết quả lựa chọn nhà thầu còn nhiều trường hợp bị chậm, không đảm bảo làm ảnh hưởng đến công khai giá mua trang thiết bị y tế, việc tham khảo giá để mua sắm.

Đáng lưu ý, tại thời điểm thanh tra, TTCP phát hiện 7/13 viện, bệnh viện thuộc Bộ Y tế sử dụng hàng dùng nghiên cứu khóa học (RUO), dùng trong phòng thí nghiệm (LUO) trong lĩnh vực y tế không đúng mục đích sử dụng hàng nhập khẩu theo hướng dẫn của Bộ Y tế.

Quá trình Bệnh viện Trung ương Cần Thơ thực hiện mua sắm thiết bị y tế theo kế hoạch lựa chọn nhà thầu được phê duyệt tại Quyết định số 1301/QĐ-BYT ngày 22/3/2020 của Bộ Y tế (gồm 18 gói thầu) có một số dấu hiệu bất thường. Trong đó có 2 gói thầu: Gói thầu số 07 mua 1 hệ thống ECO, giá trị 3.482 triệu đồng và Gói thầu số 18 mua 2 máy điện tim giá 125,9 triệu đồng vi phạm hành vi bị cấm trong đấu thầu.

Việc mượn hàng hóa, mua sắm của Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2020-2021 có dấu hiệu vi phạm Điều 222 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017. Đồng thời trong đó có một số doanh nghiệp cho Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh mượn hàng hóa, nhập khẩu hàng RUO, LUO gồm Công ty TNHH Thiết bị y tế Phương Đông, Công ty TNHH Phát triển khoa học Vitech, Công ty TNHH Roche Việt Nam, Công ty TNHH Phát triển Khoa học Sự sống.

Thông báo kết luận thanh tra cũng nêu rõ, Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ kỹ thuật Tài Lộc trúng nhiều gói thầu của các bệnh viện thuộc Bộ Y tế với quy mô và giá trị lớn. Sau khi trúng thầu, công ty không trực tiếp mua từ đơn vị nhập khẩu hoặc đơn vị ủy quyền mà mua qua nhiều đơn vị trung gian để cấp cho các bệnh viện, dẫn đến giá thiết bị y tế bị nâng cao (đa số đơn giá thiết bị y tế trong hợp đồng của Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ kỹ thuật Tài Lộc với các bệnh viện cao gấp khoảng từ 2 đến 3,1 lần đơn giá nhập khẩu sau thuế) có dấu hiệu lợi dụng dịch bệnh COVID-19 để nâng giá bán cao bất thường.

Chuyển cơ quan công an 3 vụ việc

TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Y tế chấn chỉnh, khắc phục những tồn tại, hạn chế, khuyết điểm, vi phạm đã nêu tại kết luận thanh tra.

Đồng thời TTCP kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho chuyển thông tin sang Bộ Công an để xem xét, xử lý theo quy định, gồm:

Việc thẩm định, phê duyệt giá gói thầu và phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu của Bộ Y tế đối với một số gói thầu (hệ thống nội soi phế quản, model CV-170 của Hãng Olympus, máy X-quang di động kỹ thuật số, Model FRD Nano/DR-XD1000 của Hãng Fujifim) có dấu hiệu vi phạm Điều 360 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Việc mượn hàng hóa, mua sắm của Viện Pasteur TP Hồ Chí Minh trong giai đoạn 2020 - 2021 có dấu hiệu vi phạm điều 222 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017; đồng thời trong đó có một số doanh nghiệp cho Viện Pasteur TP HCM mượn hàng hóa nhập khẩu hàng RUO, LUO.

Việc Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ kỹ thuật Tài Lộc mua bán thiết bị y tế qua nhiều trung gian, làm tăng giá thiết bị y tế khi bán cho các bệnh viện, có dấu hiệu lợi dụng dịch bệnh để nâng giá bán cao bất thường.