- Ma tuý là tệ nạn xã hội nguy hiểm ảnh hưởng đến toàn xã hội, trong thời gian gần đây ngày càng nhiều người chưa thành niên và trẻ em sử dụng trái phép chất ma tuý, thực trạng trên đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ ma tuý xâm nhập học đường. Để phòng tệ nạn này cho học sinh, mới đây Công an Hà Nội đã đưa ra những kỹ năng phòng tránh tệ nạn ma túy.

Hiện nay có rất nhiều loại chất ma tuý, chất gây nghiện, mỗi loại có hình dáng, màu sắc và tác hại khác nhau, một số loại có thể kể ra như: cần sa, cỏ Mỹ, thuốc lắc, ma tuý đá, bùa lưỡi, nước Vui…; bên cạnh đó, một số loại không thuộc danh mục chất ma tuý, không được gọi là ma tuý nhưng có tác động và cơ chế gây nghiện tương tự ma tuý như: bóng cười, sisha..

Hậu quả, ma tuý có tác động lên cơ thể người khiến huỷ hoại sức khoẻ, cơ thể và tâm lý con người, có thể hình dung hậu quả gồm:

Làm cho hoạt động của hệ tiêu hoá, hệ hô hấp, hệ tuần hoàn, hệ thần kinh bị suy giảm, xuất hiện các bệnh về da, dạ dày, tim mạch, đại tràng, tình trạng nhiễm độc ma tuý mãn tính suy nhược, người gày gò, xanh xao, mắt trắng, môi thâm, nước da tái xám, cơ thể suy kiệt, thức đêm ngủ ngày, sức khoẻ giảm sút rõ rệt… Tuy nhiên, đây chỉ là những biểu hiện tác động của ma tuý dòng thuốc phiện như Heroin, cần sa… còn với xu thế những năm gần đây, với việc sử dụng ma tuý tổng hợp thì tác động và biểu hiện không còn như vậy nữa mà tác động trực tiếp vào nhận thức, tâm thần kinh của người sử dụng. Từ đó: bị suy giảm sức lao động, học tập giảm sút hoặc mất khả năng lao động, học tập; trường hợp sử dụng ma tuý quá liều sẽ có thể gây chết đột ngột hay nói cách khác là chết vì sốc ma tuý.

Người nghiện ma tuý thường có hội chứng quên, loạn thần kinh sớm, bị ảo giác, hoang tưởng, kích động và hội chứng loạn thần kinh muộn, các rối loạn về nhận thức, cảm xúc, tâm tính, biến đổi nhân cách, có thể có những nguy hiểm cho bản thân và người xung quanh; tiêm chích ma tuý dùng chung bơm kim tiêm không tiệt trùng dẫn tới lây nhiễm Viêm gan B, C đặc biệt là HIV/AIDS dẫn tới cái chết. 

Nghiện ma tuý dẫn đến thoái hoá nhân cách, rối loạn hành vi, lối sống buông thả dễ vi phạm pháp luật, dễ gây mâu thuẫn và bất hoà với bạn bè, thầy cô và gia đình, mất lòng tin của mọi người dễ bị người khác lợi dụng, học tập giảm sút hoặc bỏ học ảnh hưởng tới tương lai.

Biểu hiện của người nghiện, người sử dụng trái phép chất ma tuý

Đối với người sử dụng ma tuý dòng thuốc phiện, heroin (thuốc bột trắng): Trong cặp sách hoặc túi quần áo thường có dụng cụ sử dụng chất ma tuý như: bật lửa, kẹo cao su, giấy bạc; 

Hay xin ra ngoài đi vệ sinh trong giờ học, ngồi trong lớp hay ngủ gật, thường đi học muộn, trốn học, bỏ học vào giờ nhất định; thường ngắp vặt, ngủ gà ngủ gật hay cáu gắt, ớn lạnh, nổi da gà, buồn nôn, mất ngủ, trầm cảm.

Thường tụ tập nơi hẻo lánh, hay xin tiền bố mẹ và người thân, nói dối nộp tiền học; ngại tiếp xúc với người thân, cố ý xa lánh mọi người, cố tránh các hoạt động lành mạnh…

Nhưng những năm gần đây, xu hướng gia tăng người sử dụng ma tuý tổng hợp vì dễ sử dụng, không cần dụng cụ, sử dụng bất cứ đâu không cần kín đáo, che giấu do được chế phẩm bằng các sản phẩm thông dụng, cụ thể: thuốc lắc (dạng viên được nghiền và hoà vào nước ngọt, nước coca hoặc ngậm trực tiếp), ketamin (dòng bột mịn màu trắng sử dụng hít qua đường mũi), ma tuý đá (dòng tinh thể dạng cục, màu trắng khi dùng phải có dụng cụ sử dụng), bùa lưỡi (dùng trực tiếp ngậm trên đầu lưỡi để ma tuý thẩm thấu qua nước bọt), nước Vui (là ma tuý các dòng ke, lắc, đá được hoà vào các loại nước uống dùng trực tiếp đường uống).

Nếu thuốc phiện, heroin cần các dụng cụ sử dụng như cóng, giấy bạc, bật lửa… nhưng đối với ma tuý tổng hợp thì không cần dụng cụ (trừ ma tuý đá), chỉ pha nước hoặc nghiền, trộn, tẩm vào các sản phẩm các em học sinh hay sử dụng như: bánh, kẹo nhai, kẹo ngậm, thuốc lá điếu… do vậy, ma tuý tổng hợp dễ dàng xâm nhập vào học đường của các em mà chính bản thân các em không hề nhận ra đó là ma tuý (lần đầu các em có thể được bạn mời uống thử hoặc mua những nước uống có pha trộn ma tuý tổng hợp số lượng ít nên khi uống gây cảm giác lâng lâng nhẹ, hưng phấn, lần sau các em sẽ đến đó mua đúng loại nước đã uống… cứ như vậy, sau dần sẽ có cảm giác thèm muốn, xuất hiện tính lệ thuộc).

Biểu hiện chủ yếu của người sử dụng ma tuý tổng hợp: có những động tác, hành động biểu hiện bất thường, xuất hiện nói ảo, cười ngốc nghếch, không làm chủ được hành vi; tâm lý thường sẽ lựa chọn tụ tập nơi có nhạc sàn, cơ sở kinh doanh dịch vụ như: bar, café, karaoke…, 

Các tình huống thường gặp và kỹ năng phòng tránh

Trước những tác hại nặng nề của ma túy, để phòng tránh tệ nạn này cho học sinh, Công an Hà Nội khuyến cáo: Khi có người rủ rê, lôi kéo sử dụng ma tuý hay ép buộc mua bán, vận chuyển trái phép chất ma tuý, các em cần phải bình tĩnh, từ chối trực tiếp, nếu bị ép buộc có thể lấy lý do để rời khỏi, nếu vẫn ép buộc thì cần tìm cách bỏ chạy, hãy chạy đến một trong các địa điểm an toàn gần nhất như: trường học, nhà người quen, trụ sở công an, trụ sở chính quyền, quán ăn ven đường, chỗ đông người lớn đang làm việc, chỗ cảnh sát giao thông đang làm nhiệm vụ. Trong trường hợp xấu nhất tìm cách gọi điện thoại báo tin hoặc nhắn tin cho cha mẹ, thầy cô, cảnh sát 113…

Khi đã bị ép buộc mua bán, vận chuyển, sử dụng trái phép chất ma tuý thì không được giấu giếm sự việc vừa xảy ra dù bị hăm doạ mà phải tố cáo ngay đối tượng đã rủ rê và ép buộc với gia đình, công an, chính quyền địa phương để có biện pháp xử lý kịp thời, vì khi đó mọi việc được phơi bày em sẽ được nhà trường, gia đình, thầy cô, pháp luật bảo vệ và đối tượng ép buộc, rủ rê mới bị xử lý thích đáng, chúng không có cơ hội để ép buộc em hoặc những bạn khác mua bán, vận chuyển, sử dụng trái phép chất ma tuý.

Khi có người cho em sử dụng ma tuý (nhưng em không biết đó là ma tuý) sau đó em dần lệ thuộc vào ma tuý rồi dẫn dắt lôi kéo em vào việc sử dụng trái phép chất ma tuý…

Đây là tình huống khó phát hiện, các em có tránh vì không biết trước mà phòng ngừa. Khi lấn sâu vào việc sử dụng chất cấm này, xuất hiện các cảm giác thèm muốn chính là bắt đầu có sự lệ thuộc dần vào ma tuý. Với trường hợp này phải khẳng định chỉ chính các em tự ý thức và tự “cứu” mình khỏi ma tuý, cần tỉnh táo trước mọi lời mời, rủ rê. Các đối tượng sẽ nhắm vào các em có chút “nghịch ngợm”, thích thể hiện hoặc tâm lý đang buồn phiền vì lý do nào đó… để mà rủ rê dùng thử ma tuý để có cảm giác phê khác lạ trốn tránh hiện tại hoặc thử cảm giác “sành điệu”, do vậy, các em hãy cố gắng thật tỉnh táo trước mọi lời rủ rê của đối tượng lạ hoặc ăn chơi…

Kỹ năng phòng trách từ xa tệ nạn ma tuý

Đối với các em học sinh cần: Sống trong sáng, lành mạnh, không tiêu xài hoang phí đua đòi vượt quá khả năng kinh tế của gia đình; Tìm hiểu thông tin về tác hại, hậu quả của ma tuý.

Không tụ tập với người xấu, tham gia xây dựng môi trường học tập lành mạnh, tham gia ngoại khoá của nhà trường…; không nhận tiền, quà, vật có giá trị của người khác mà không rõ lý do, trong trường hợp người quen nhận chuyển đồ, hàng hoá cần hỏi rõ loại hàng và địa điểm chuyển đi đâu, tốt nhất hỏi ý kiến cha mẹ, người thân trước khi nhận lời. 

Đối với gia đình: Cần quan tâm sát sao, lắng nghe tâm tư của con trẻ, phát hiện kịp thời các biểu hiện bất thường của con, cùng trao đổi với thầy cô, nói chuyện với bạn bè của con để biết con có liên quan đến ma tuý và các tệ nạn xã hội khác không để có biện pháp phòng ngừa.

Đối với nhà trường, thầy cô và bạn bè: Quan tâm định hướng sự phát triển tâm lý, nhận thức của trẻ nhất là với ngưỡng cửa thời kỳ trưởng thành của trẻ; thường xuyên xây dựng chương trình ngoại khoá tạo sân chơi lành mạnh cho trẻ dưới mái trường an toàn, qua các chương trình tuyên truyền cho các con điều hay lẽ phải, nhận thức rõ về các vi phạm pháp luật nhất là ma tuý; thầy cô cần chú trọng quan sát, đồng hành cùng học trò kịp thời phát hiện những biểu hiện lạ để cùng gia đình tìm hiểu nguyên nhân; các bạn học sinh quan tâm tới bạn bè, không thờ ơ, không dửng dưng hay xa lánh khi thấy bạn có biểu hiện xa lánh, cần nói chuyện cùng bạn, để chia sẻ tâm lý và kịp thời thông báo cho thầy cô, bố mẹ bạn khi có phát hiện liên quan đến ma tuý.

P.Mai