- Ngày 22/8, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) phối hợp với Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội tổ chức Hội nghị “Đẩy mạnh công tác xây dựng văn hóa học đường”. Hội nghị được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến với 64 điểm cầu trong cả nước.

Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn và Chủ tịch Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh chủ trì Hội nghị tại điểm cầu Bộ GDĐT.

Dự Hội nghị có đại diện lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội; Bộ Công an; Bộ Thông tin và Truyền thông; Trung ương Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh; các chuyên gia, nhà khoa học; lãnh đạo, chuyên viên, giáo viên thuộc các sở GDĐT.

Xây dựng và phát triển văn hoá học đường là nhiệm vụ lớn của ngành Giáo dục

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết: Tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc lần thứ nhất vào năm 1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định vị trí, ảnh hưởng của văn hoá nghệ thuật trong việc giáo dục thế hệ trẻ, xây dựng con người Việt Nam yêu nước, độc lập, tự cường, tự chủ. Văn hoá nói chung và văn hoá học đường nói riêng là vấn đề luôn được Đảng, Quốc hội và Chính phủ quan tâm, chỉ đạo.

Những chuyển biến tích cực trong công tác xây dựng văn hoá học đường thời gian qua đã được khẳng định rất rõ trong nhiều văn bản của Thủ tướng Chính phủ như: Quyết định số 1299/QĐ-TTg ngày 03/10/2018 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Đề án “Xây dựng văn hóa ứng xử trong trường học giai đoạn 2018-2025”, Quyết định số 1895/QĐ-TTg ngày 11/11/2021 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chương trình “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống và khơi dậy khát vọng cống hiến cho thanh niên, thiếu niên, nhi đồng giai đoạn 2021-2030”.

“Đây là những quyết định quan trọng nhằm thực hiện thành công Nghị quyết 29 của Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng”, Bộ trưởng nói, đồng thời nhấn mạnh: Xây dựng và phát triển văn hoá học đường phải được coi là một trong những nhiệm vụ lớn, trọng tâm và quan trọng của toàn ngành Giáo dục, tại mỗi địa phương và ở từng cơ sở giáo dục, đào tạo. Ở đó, con người phải là trung tâm và phát triển con người phải được quán xuyến trong tất cả các hoạt động của nhà trường.

Bộ trưởng cho biết: Ngành Giáo dục đang triển khai thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông 2018, tập trung phát triển phẩm chất và năng lực của người học, lấy việc dạy người làm nội dung trọng tâm. Việc triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới là giải pháp toàn diện để củng cố, gia tăng tố chất văn hóa và phát triển con người. Trong đó, văn hoá học đường là môi trường quan trọng để rèn luyện nhân cách và giáo dục người học trở thành những con người phát triển toàn diện đức - trí - thể - mỹ, có lòng yêu nước, tinh thần tự hào, tự tôn dân tộc, có ý thức và trách nhiệm cao với đất nước, với gia đình và cộng đồng.

Với vai trò quản lý nhà nước, Bộ GDĐT đã và đang tích cực tham mưu chính sách cho Chính phủ và trực tiếp ban hành nhiều chính sách nhằm từng bước thực hiện tốt công tác văn hóa học đường, hướng tới giải quyết các vấn đề về hệ giá trị và các nguyên tắc ứng xử căn bản trong học đường một cách lâu dài. Đặc biệt, ngày 1/6/2022, Bộ GDĐT đã đề xuất để Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Chỉ thị số 08/CT-TTg về việc tăng cường triển khai công tác xây dựng văn hoá học đường. Chỉ thị là cơ sở, căn cứ tạo ra để những chuyển biến tích cực về văn hóa học đường trong thời gian tới.

Đề cập tới vai trò của Hội nghị “Đẩy mạnh công tác văn hóa học đường”, Bộ trưởng cho hay: Tiếp theo thành công của Hội nghị văn hoá toàn quốc năm 2021, một số hội nghị, hội thảo và các hoạt động của Bộ GDĐT, cùng Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội tổ chức xoay quanh chủ đề văn hóa học đường, Hội nghị sẽ tập trung trao đổi, bàn luận về những giải pháp nhằm tăng cường công tác xây dựng văn hóa học đường; triển khai hiệu quả Chỉ thị số 08/CT-TTg trong việc tăng cường công tác xây dựng văn hoá học đường, phù hợp với bối cảnh và yêu cầu tình hình và nhiệm vụ mới.

6 nhiệm vụ trọng tâm xây dựng văn hoá học đường

Khẳng định Đảng, Nhà nước luôn coi trọng và thường xuyên dành sự quan tâm đối với công tác xây dựng, phát triển văn hóa, con người, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đồng thời cho rằng: Văn hóa học đường là nền tảng để thúc đẩy, nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực, vì sự phát triển văn hóa, con người, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới và xu thế hội nhập quốc tế. Xây dựng văn hóa học đường là một nội dung quan trọng để thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Chỉ thị 08 của Thủ tướng Chính phủ về việc tăng cường triển khai công tác xây dựng văn hoá học đường đã bám sát tinh thần của Hội nghị Văn hóa toàn quốc triển khai Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ 13 của Đảng, cụ thể hóa các chủ trương, nghị quyết của Đảng về xây dựng, phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Ông Trần Thanh Mẫn bày tỏ ghi nhận và đánh giá cao Bộ GDĐT, cùng các cơ quan có liên quan đã nỗ lực, khẩn trương tham mưu, xây dựng Chỉ thị này.

Nhìn nhận những mặt tích cực, cũng như những khó khăn, hạn chế của công tác  văn hóa học đường thời gian qua, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận tổ quốc, các tổ chức chính trị và toàn ngành giáo dục tập trung thực hiện tốt 6 nội dung trọng tâm trong thời gian tới.

Thứ nhất, tiếp tục quán triệt, nhận thức sâu sắc về ý nghĩa, vai trò quan trọng của xây dựng văn hoá học đường và kiên trì tổ chức thực hiện, phấn đấu đạt các mục tiêu đề ra. Nghiên cứu, hoàn thiện lý luận, khoa học, thực tiễn và tăng cường tuyên truyền để tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động.

Phát huy dân chủ và vai trò đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giáo dục, các thầy giáo, cô giáo xây dựng văn hoá học đường. Tập trung xây dựng một số mô hình điểm và nhân rộng mô hình tốt. Thường xuyên theo dõi, động viên, đôn đốc kiểm tra, định kỳ sơ kết, tổng kết công tác triển khai xây dựng văn hoá học đường để kịp thời định hướng, điều chỉnh cho phù hợp.

Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện các quy định pháp luật; kịp thời điều chỉnh, bổ sung, hoàn thiện hệ thống văn bản chỉ đạo, điều hành, quy chế, hướng dẫn liên quan tới xây dựng văn hóa học đường. Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, Bộ Giáo dục và Đào tạo chủ động phối hợp với các cơ quan liên quan, chỉ đạo rà soát sơ kết, tổng kết việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật có liên quan.

Thứ ba, gắn việc xây dựng và tổ chức thực hiện văn hoá học đường với việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục nói chung và tổ chức thực hiện đổi mới chương trình giáo dục nói riêng. Đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục lý tưởng, đạo đức lối sống, giáo dục pháp luật trong nhà trường. Tăng cường và nâng cao chất lượng, hiệu quả các hoạt động giáo dục giá trị văn hóa, đạo đức, lối sống trong chương trình giáo dục, đào tạo.

Thứ tư, phát huy vai trò quan trọng của nhà trường trong tạo dựng các giá trị văn hóa và thiết lập, củng cố, hoàn thiện các nguyên tắc ứng xử. Tập trung xây dựng và hướng dẫn thực hiện các chuẩn mực về văn hóa đạo đức, hành vi ứng xử trong nhà trường, ngoài nhà trường và trên không gian mạng.

Xây dựng bộ tiêu chí về môi trường văn hóa học đường xanh, sạch đẹp, kỷ cương, an toàn, lành mạnh và thân thiện. Lấy con người làm trung tâm, ưu tiên bồi dưỡng phẩm chất yêu nước, tính trung thực và tinh thần chủ động, sáng tạo, phát huy năng lực tự học, ý thức tự chủ, tự trọng, tự chịu trách nhiệm, rèn luyện bản lĩnh, tư duy phản biện, phong cách làm việc khoa học.

Thứ năm, huy động các nguồn lực đầu tư nhằm hoàn thiện, bảo đảm các thiết chế văn hóa trong nhà trường như thư viện, nhà văn hóa, sân vận động,…; tăng cường các điều kiện hạ tầng, cơ sở vật chất, cập nhật các quy chuẩn xây dựng trường học bảo đảm sinh thái phù hợp với môi trường giáo dục. Có giải pháp huy động sự tham gia tích cực của gia đình, cộng đồng và xã hội; phát huy vai trò của học sinh, sinh viên trong xây dựng văn hoá học đường.

Thứ sáu, Bộ GDĐT cần phát huy tốt vai trò chủ trì tham mưu, phối hợp, huy động sự tham gia của toàn hệ thống chính trị, trong đó cần phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, Hội Khuyến học trong xây dựng văn hóa học đường, nhất là các cơ quan được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ trong Chỉ thị 08. Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội đề nghị các bộ, ngành, địa phương nghiêm túc, tích cực chỉ đạo triển khai các nhiệm vụ được phân công.

Từng bước thẩm thấu, hình thành và giữ gìn nét văn hóa học đường

Tại Hội nghị các tham luận, ý kiến được trao đổi thảo luận xoay quanh các vấn đề như: Xây dựng văn hóa học đường góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước; Công tác chỉ đạo triển khai của Đoàn, Hội, Đội về các giải pháp phối hợp với ngành Giáo dục trong nhiệm xây dựng văn hóa học đường; Xây dựng hệ giá trị văn hóa cần hình thành trong học sinh phổ thông Việt Nam trong giai đoạn mới...

Nhận định văn hóa học đường là một phần của văn hóa quốc gia dân tộc, là lĩnh vực đặc biệt quan trọng tạo điều kiện môi trường để hiện thực hóa: “Học để làm người” của giáo dục, PGS.TS Đào Duy Quát, Nguyên Phó trưởng Ban Thường trực, Ban Tư tưởng  - Văn hóa Trung ương cho rằng: Cần nhận thức văn hóa học đường là hệ thống các giá trị chuẩn mực được kiến tạo và không ngừng hoàn thiện qua quá trình tương tác ứng xử giữa nhà quản lý giáo dục, cán bộ giảng viên, giáo viên, học sinh, sinh viên và các cộng đồng với nhau. Qua đó, giáo dục, bồi dưỡng, xây dựng thế hệ trẻ trong các nhà trường phát triển toàn diện: nhân cách, đạo đức, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật, tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc, lương tâm trách nhiệm của mỗi người với bản thân mình, với gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước.

Thông tin tại Hội nghị, đại diện Sở GDĐT Nghệ An cho biết, bên cạnh những kết quả, nỗ lực xây dựng văn hóa học đường, hiện nay vẫn có biểu hiện xuống cấp, đang là mối lo ngại và trở thành vấn đề “nóng” của xã hội. Nhiều trường học trên địa bàn tỉnh Nghệ An chưa quan tâm đúng mức đến việc xây dựng văn hóa học đường dẫn đến những hành vi lệch chuẩn như tình trạng bạo lực học đường, lối sống vô cảm, thờ ơ, thiếu trách nhiệm với bản thân, gia đình, thầy cô, bạn bè…

Theo thông tin của đại diện Sở GDĐT Hà Nội, thời gian qua, ngành Giáo dục Thủ đô đã triển khai dạy bộ tài liệu giáo dục nếp sống thanh lịch - văn minh cho học sinh Thủ đô đã thu được những kết quả rất khả quan. Hiện, Hà Nội đang xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn và dạy cho các lớp mầm non 5 tuổi trên địa bàn thành phố. Sở GDĐT Hà Nội cũng chỉ đạo các nhà trường, phòng GDĐT các quận, huyện, thị xã thành lập bộ phận làm công tác tư vấn tâm lý trong trường học. Đến nay đã có 100% các đơn vị trường học (gần 1600 trường học) đã thành lập bộ phận tư vấn tâm lý.

Để nâng cao chất lượng, hiệu quả xây dựng văn hoá học đường, Bí thư Trung ương Đoàn Nguyễn Minh Triết đề nghị trong thời gian tới Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và ngành Giáo dục cần chỉ đạo các cấp bộ đoàn, hội, đội phối hợp chặt chẽ để triển khai nhân rộng các mô hình tiêu biểu trong việc triển khai các nội dung gắn với việc giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống, tình yêu quê hương, đất nước, văn hoá trong học đường. Tiếp tục phối hợp để gia tăng số lượng, tần suất tổ chức các cuộc thi, chương trình, diễn đàn cho học sinh, sinh viên trong thời gian tới. Đồng thời, quan tâm, tăng cường tập huấn, nâng cao kỹ năng cho đội ngũ các thầy cô giáo về vấn đề giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống, tình yêu quê hương, đất nước, văn hoá trong học đường…

Đồng tình với các ý kiến phát biểu, tham luận tại Hội nghị, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho rằng, các ý kiến đã thể hiện sự thống nhất cao về chủ trương xây dựng văn hóa học đường đồng thời làm sáng tỏ hơn các giải pháp kinh nghiệm, chỉ đạo, triển khai trong thực tiễn.

Theo ông Nguyễn Đắc Vinh, thời gian qua, các cấp, các ngành nói chung, ngành Giáo dục nói riêng đã chỉ đạo triển khai nhiều biện pháp giáo dục đạo đức, lối sống, thẩm mỹ, giáo dục văn hóa cho học sinh, sinh viên, nỗ lực xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, đạt nhiều kết quả đáng khích lệ. Điều này góp phần thúc đẩy hiệu quả nâng cao giáo dục. Điển hình là phong trào xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực.

Nhận định xây dựng văn hóa học đường là một trong những nhiệm vụ quan trọng để cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về văn hóa, ông Nguyễn Đắc Vinh đề nghị Bộ GDĐT chỉ đạo, xây dựng các kế hoạch, chương trình, đề án triển khai Chỉ thị 08 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường triển khai xây dựng văn hóa học đường; Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội sẽ đồng hành, bám sát thực hiện để làm từng thành viên trong nhà trường bao gồm quản lý, giáo viên, học sinh, người lao động đều thẩm thấu, hình thành và giữ gìn nét văn hóa học đường.

Văn hóa học đường, người hưởng thụ không chỉ là học sinh…

Phát biểu kết luận hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng: Văn hóa là phạm vi rất rộng lớn và hết sức quan trọng. Sự rộng lớn ấy dẫn đến khó khăn vì dễ rơi vào mơ hồ, không biết làm từ đâu và cần phải làm gì. Chỉ thị 08 của Thủ tướng Chính phủ đã giải tỏa điều này khi xác định được những điểm rất quan trọng, cụ thể và chỉ rõ những việc cần làm.

Đối với ngành Giáo dục, theo Bộ trưởng, vấn đề văn hóa thực ra còn rộng lớn hơn, với 2 phương diện được xác định, đó là: Phương diện giáo dục văn hóa và phương diện văn hóa giáo dục. Vấn đề bàn trong hội nghị hôm nay - văn hóa học đường - là một phần giáo dục văn hóa, với tư cách là những gì ngành Giáo dục tác động vào, hướng đến và tạo ra.

Cũng theo Bộ trưởng, muốn có giáo dục văn hóa tốt, văn hóa giáo dục phải được tạo lập trên một cơ sở bao quát và rộng lớn; điều này không chỉ riêng ngành Giáo dục có thể làm được. Từ đó, Bộ trưởng mong muốn thúc đẩy sự hợp tác, để cùng vì mục tiêu rất rộng lớn này.

Cho biết các nhiệm vụ cụ thể để xây dựng, phát triển văn hóa học đường đã được nêu rất rõ trong Chỉ thị 08, tại hội nghị Bộ trưởng mong muốn lãnh đạo các địa phương, cơ sở giáo dục tập trung lưu ý một số nội dung cụ thể.

Trước hết là triển khai thật tốt Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Những vấn đề thuộc về hệ giá trị đã nêu ra trong Chương trình mới đều đã có. Đặc biệt lưu ý triển khai tốt những môn học mới và giáo dục về thẩm mĩ, những yếu tố giáo dục rất có tác dụng trong việc phát triển con người. Làm thật tốt đều này là một bước quan trọng của gây dựng, phát triển văn hóa học đường từ góc độ nội dung cốt lõi.

Bên cạnh đó, cần rà soát để chuẩn hóa, ban hành các bộ quy tắc ứng xử với những chuẩn mực trong nhà trường; đôn đốc, kiểm tra, uốn nắn để việc thực hiện này có hiệu quả nhất. Đồng thời, tăng cường hệ thống cơ sở vật chất, đặc biệt là thư viện và các yếu tố hạ tầng khác.

Cuối cùng, theo Bộ trưởng, cần tăng cường các yếu tố thuộc về phẩm chất, kiến thức, kỹ năng và chuẩn mực của đội ngũ nhà giáo, đúng với tinh thần “mỗi nhà giáo phải là một tấm gương sáng cho học sinh noi theo”. “Văn hóa học đường, người hưởng thụ không chỉ là học sinh mà cả cộng đồng, cả thầy và trò. Có một môi trường văn hóa thật tốt thì chính các thầy cô cũng gắn bó, yên tâm cống hiến. Trong đó phải lấy tinh thần khoa học, dân chủ làm phương diện rất quan trọng để gây dựng yếu tố văn hóa đối với người thầy” Bộ trưởng nhấn mạnh.

Để thực hiện điều này, Bộ trưởng cho rằng, không chỉ có nhà trường, mà cả xã hội, phụ huynh, cần tham gia cùng các nhà giáo. Mỗi người lớn cần là một tấm gương trung thực cho học sinh noi theo. Mỗi phụ huynh cần là tấm gương lương thiện cho học sinh noi theo. Mỗi thầy cô giáo phải là tấm gương sáng đẹp cho học sinh noi theo. Không thể phó thác chỉ cho thầy cô làm gương.

“Chúng ta cần quyết tâm xây dựng môi trường văn hóa học đường để giữa cho đây là môi trường trong sáng nhất, đẹp nhất, an toàn nhất, và đương nhiên là môi trường đậm chất văn hóa nhất. Đồng thời, chính trong môi trường đó cũng cần làm cho các em gia tăng sức đề kháng về văn hóa, có đủ khả năng để sàng lọc, lựa chọn, đánh giá, thẩm thấu, nhận thức và phản biện. Chỉ bằng con đường nâng cao bản lĩnh về văn hóa và sức đề kháng về văn hóa mới có được nhân cách, phẩm chất và năng lực bền vững. Từ đó, việc phát triển văn hóa học đường sẽ có tinh thần lan tỏa và bền vững.”, Bộ trưởng nêu rõ.

P.V