- Qua thảo luận, đa số ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng, việc tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu của hoạt động tư pháp; đáp ứng yêu cầu cấp bách thực tiễn hiện nay. Nếu Nghị quyết tổ chức phiên tòa trực tuyến được thông qua, việc này có thể tổ chức thực hiện ngay từ 1/1/2022.

Chiều 23/10, Quốc hội thảo luận trực tuyến về dự thảo Nghị quyết tổ chức phiên tòa trực tuyến.

Trình bày Tờ trình dự thảo Nghị quyết về tổ chức phiên tòa trực tuyến (trình Quốc hội xem xét, thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn), Chánh án Tòa án Nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết việc tổ chức phiên tòa trực tuyến là nhu cầu, xu hướng tất yếu của hoạt động tư pháp; xét xử trực tuyến nói riêng, tố tụng trực tuyến nói chung phù hợp với chủ trương của Đảng, các nguyên tắc, tố tụng do pháp luật quy định và đáp ứng yêu cầu cấp bách thực tiễn hiện nay.

Phát biểu đóng góp ý kiến, đại biểu Trần Thị Thu Phước, Đoàn ĐBQH tỉnh Kon Tum cho rằng, về lý thuyết tổ chức phiên tòa trực tuyến là hình thức xét xử trực tiếp với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin. Các yêu cầu khác của một phiên tòa vẫn theo quy định của pháp luật. “Theo kinh nghiệm của các nước, việc tổ chức phiên tòa xét xử trực tuyến là xu thế tất yếu. Hơn nữa, việc tổ chức phiên toà trực tuyến không trái với đường lối của Đảng và pháp luật của Nhà nước cũng như phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam”, đại biểu Trần Thị Thu Phước nhấn mạnh.

Đánh giá cao hồ sơ, Tờ trình của Toàn án Nhân dân tối cao, đại biểu Trần Thị Thu Phước cho rằng, hồ sơ được chuẩn bị đầy đủ, đáp ứng yêu cầu quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tuy nhiên, để hoàn thiện hơn, đại biểu kiến nghị cần nghiên cứu bổ sung tài liệu về kết quả sơ kết, về các vụ án tồn đọng.

“Đến nay, do tác động của dịch COVID-19, các vụ án Tòa án chưa đưa ra xét xử được tập trung ở cấp nào, địa phương nào, khả năng đáp ứng các điều kiện bảo đảm về cơ sở vật chất phục vụ xét xử trực tuyến của các Tòa án, của các cơ sở giam giữ trong Công an nhân dân và Quân đội nhân dân ra sao…”, đại biểu Trần Thị Thu Phước đề xuất.

Ngoài ra, đại biểu cũng đề nghị cần đánh giá giá kỹ lưỡng về sự tương thích chủ trương xét xử trực tuyến của các quy định của Bộ luật tố tụng hình sự.

Tán thành với sự cần thiết phải ban hành Nghị quyết tổ chức phiên tòa trực tuyến, đại biểu Đỗ Thị Việt Hà, Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang nhấn mạnh: “Tình hình thực tiễn đang đặt ra, yêu cầu hết sức cấp bách khi đại dịch Covid-19 bùng phát luôn thay đổi với các biến thể mới, đã, đang và có thể sẽ diễn biến hết sức phức tạp thì việc tổ chức phiên tòa xét xử trực tuyến sẽ bảo đảm cho việc xét xử bình thường của Tòa án, đồng thời bảo vệ quyền con người của bị cáo, quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự, cơ quan, tổ chức, cá nhân…”.

Đại biểu Lý Tiết Hạnh (đoàn Bình Định) cho rằng, xét xử trực tuyến là hình thức xét xử mới chưa được các luật tố tụng hiện hành quy định, liên quan đến quyền con người, quyền công dân nên cần được tiến hành thận trọng, từng bước chắc chắn. Do đó, việc giới hạn phạm vi chỉ tổ chức phiên tòa trực tuyến đối với một số vụ án hình sự, dân sự, hành chính với các căn cứ, điều kiện cụ thể, chặt chẽ (vụ án có tính chất, tình tiết đơn giản; tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án rõ ràng); không tổ chức phiên tòa trực tuyến các vụ án khác là cần thiết và bảo đảm tính khả thi.

Trước đó, trình bày Tờ trình Dự thảo Nghị quyết về tổ chức phiên tòa trực tuyến, Chánh án TAND tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, mục đích tổ chức phiên tòa nhằm: Bảo đảm tư pháp không chậm trễ, xét xử nhanh chóng, kịp thời; bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân có liên quan; Tạo cơ chế thuận lợi để tổ chức và cá nhân tham gia phiên tòa, tiết kiệm chi phí xã hội; Tổ chức phiên tòa trực tuyến góp phần nâng cao hiệu quả năng lực hoạt động của Tòa án, bảo đảm từng bước chuyên nghiệp, hiện đại, phù hợp xu thế quốc tế, là bước đi cần thiết cho việc xây dựng Tòa án điện tử.

Về nội dung, Nghị quyết có 3 Điều qui định những nội dung cơ bản.

Thứ nhất, TAND tổ chức phiên tòa trực tuyến để xét xử sơ thẩm, xét xử phúc thẩm vụ án hình sự, dân sự và hành chính có tính chất, tình tiết đơn giản; tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án rõ ràng.

Thứ hai, phiên tòa trực tuyến là phiên tòa được tổ chức tại Phòng xử án, có sử dụng các thiết bị điện tử, liên kết với nhau thông qua môi trường mạng, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại địa điểm khác do Tòa án quyết định, nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi đầy đủ hình ảnh, âm thanh và tham gia tất cả trình tự, thủ tục tố tụng của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể vào cùng một thời điểm.

Thứ ba, Nghị quyết giao TAND tối cao chủ trì, phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Công an và cơ quan có liên quan quy định chi tiết và hướng dẫn việc tổ chức thực hiện phiên tòa trực tuyến.

Nếu được thông qua, Nghị quyết có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/2022.