- Nhiều người khi bị ung thư thường hay có suy nghĩ “đụng dao kéo là chết”. Nhưng trên thực tế, với bệnh ung thư hàm mặt, việc “không đụng dao kéo” lại dẫn đến nguy cơ tử vong cao hơn rất nhiều.
Lâu nay, trong dân gian thường truyền tai nhau một quan niệm rằng, nếu bị ung thư, đã “đụng dao kéo” vào là chết. Do vậy, nhiều người khi mắc căn bệnh hiểm nghèo này đã cự tuyệt việc phẫu thuật.
Không chỉ riêng bệnh nhân “sợ đụng dao kéo”, nhiều bác sĩ, nhiều bệnh viện cũng thường khuyên bệnh nhân không sử dụng biện pháp phẫu thuật mà chọn phương án điều trị bằng hóa trị, xạ trị.
Tuy nhiên, cách điều trị này không phải lúc nào cũng đúng, và đặc biệt, với đa số bệnh nhân ung thư hàm mặt thì đây lại là một lựa chọn “chết người.”
Phẫu thuật và 80% cơ hội được chữa khỏi
Theo bác sĩ, tiến sĩ Nguyễn Tấn Văn, Trưởng khoa Phẫu thuật Tạo hình Hàm mặt - Bệnh Viện Răng Hàm Mặt Trung ương Hà Nội, việc lựa chọn phương án hóa trị, xạ trị đối với bệnh nhân ung thư hàm mặt là sự dễ dàng đối với bác sĩ nhưng nhiều khi lại làm mất đi cơ hội được sống, được chữa khỏi hẳn căn bệnh tưởng như vô phương cứu chữa này.
“Bệnh ung thư hàm mặt có hai thể, trong đó 80% là thể có thể được chữa khỏi hoàn toàn nhờ phẫu thuật nếu phát hiện sớm” – bác sĩ Nguyễn Tấn Văn khẳng định.
Theo đó, ung thư hàm mặt được chia làm hai loại: Biểu mô và tổ chức kiên kết. Với đa phần bệnh, nhất là loại ung thư biểu mô, phẫu thuật là chỉ định số một.
“80% trường hợp nếu được chỉ định phẫu thuật là tốt nhất, trừ những người quá nặng hoặc đã di căn. Trong số đó, Tôi khẳng định phẫu thuật có thể chữa khỏi bệnh đến 80%. Kể cả những bệnh nhân ở giai đoạn 2, 3, khi được cắt bỏ, tình trạng cũng rất tốt”, bác sĩ Văn khẳng định.
![]() |
Bác sĩ, tiến sĩ Nguyễn Tấn Văn, Trưởng khoa Phẫu thuật Tạo hình Hàm mặt - Bệnh Viện Răng Hàm Mặt Trung ương Hà Nội |
Về kỹ thuật, cách tốt nhất để chữa ung thư hàm mặt là các bác sĩ sẽ cắt rộng tối đa vùng có khối u của bệnh nhân, vét hạch phòng chống di căn. Nhờ đó, bệnh nhân có thể khỏi ung thư, không cần các biện pháp tiếp theo. Chỉ khi ở giai đoạn muộn hơn, bệnh nhân mới có thể cần phải tầm soát bệnh bằng các biện pháp khác như xạ trị, hoá chất sau khi phẫu thuật.
Tuy nhiên, một điều khiến bác sĩ Văn rất băn khoăn, đó là hiện nay, nhiều bệnh nhân khi đi khám bệnh đã không được chỉ định phẫu thuật mặc dù bệnh được phát hiện sớm. Đa số bệnh nhân được điều trị bằng cách dùng hóa chất, xạ trị, dẫn đến những hậu quả rất nghiêm trọng.
Chia sẻ về lý do nhiều cơ sở y tế không sử dụng phương pháp phẫu thuật mặc dù đây là phương pháp tối ưu để cứu bệnh nhân, bác sĩ Văn cho rằng, phẫu thuật ung thư hàm mặt thực tế là một loại vi phẫu đòi hỏi kỹ thuật phức tạp, không phải cơ sở y tế nào cũng có thể thực hiện.
Điều này chủ yếu do các cơ sở y tế thiếu nhân lực có thể thực hiện các ca phẫu thuật đó.
“Phương tiện máy móc thì có thể dễ dàng đầu tư được, nhưng để đào tạo được 1 bác sĩ làm tốt kỹ thuật vi phẫu, thực hiện phẫu thuật các bệnh thuộc ung thư hàm mặt là rất khó khăn, đòi hỏi thời gian dài và đặc biệt là sự kiên trì, yêu nghề của bác sĩ. Kinh nghiệm cho thấy, 10 bác sĩ học vi phẫu thì may ra có 1 người quyết tâm theo đuổi nghề đến cùng” – bác sĩ Văn chia sẻ.
Đây chính là lý do khiến nhiều cơ sở y tế hướng bệnh nhân sang phương pháp dễ, thuận tiện và rẻ tiền hơn ngay từ đầu, đó là dùng hóa trị, xạ trị. “Điều đó đồng nghĩa việc tước bỏ cơ hội sống của bệnh nhân”, bác sĩ Văn xót xa nói.
Trong khi đó, chính bản thân bệnh nhân cũng thiếu hiểu biết. Trước hết, phần lớn bệnh nhân cho rằng “ung thư là chết”, và đáng tiếc hơn, họ cho rằng “đụng dao kéo” thì sẽ chết nhanh hơn. Đa số bệnh nhân không có thông tin để biết rằng, phẫu thuật mới là lựa chọn tốt nhất cho căn bệnh ung thư hàm mặt.
Trên thực tế, khoa Phẫu thuật Tạo hình Hàm mặt của Bệnh viện Răng hàm mặt Trung ương Hà Nội (41 Tràng Thi) mỗi tuần thường tiếp nhận khoảng 4-5 bệnh nhân tới do biến chứng của hóa, xạ trị ung thư vùng mặt. “Tôi tin đây chỉ là một con số rất nhỏ so với thực tế, bởi không phải ai cũng biết để kịp thời tìm đến đây.” – bác sĩ Văn nhận định.
Theo mô tả của bác sĩ, tiến sĩ Nguyễn Tấn Văn thì những người bệnh tìm sau khi chữa trị bằng phương pháp hóa trị, xạ trị thường là những bệnh nhân đã bị hoại tử vùng xương hàm, chảy máu không cầm, suy kiệt cơ thể. Trong số đó, nhiều bệnh nhân đã ở giai đoạn khó rất khó để chữa trị, cứu sống.
“Dùng hóa chất, xạ trị thường không chữa khỏi được bệnh ung thư hàm mặt, đặc biệt nó để lại tác dụng phụ rất lớn. Về sau, bệnh nhân đối mặt tình trạng hoại tử xương hàm nặng nề. Nhiều người đã tử vong vì những biến chứng này chứ không phải tử vong vì bệnh ung thư” – bác sĩ Văn giải thích.
Vi phẫu, trả lại khuôn mặt cho bệnh nhân sau phẫu thuật
Phẫu thuật, chữa khỏi căn bệnh ung thư hàm mặt đã là một điều hết sức tuyệt vời đối với người bệnh. Tuy nhiên, điều đó chưa phải là tất cả. Với những bác sĩ của khoa Phẫu thuật Tạo hình Hàm mặt, Bệnh viện Răng hàm mặt Trung ương Hà Nội, chất lượng cuộc sống của bệnh nhân sau khi phẫu thuật cũng là một điều quan trọng không kém.
![]() |
Bác sĩ Nguyễn Hồng Nhung trong một ca vi phẫu |
Nhiều bệnh nhân và gia đình đã vô cùng ân hận khi không đến bệnh viện và lựa chọn phương pháp phẫu thuật sớm hơn, bỏ qua cơ hội được sống. Nhưng cũng đã có nhiều người khóc, cảm ơn bác sĩ vì họ đã được cứu sống, được trở lại với “con người bình thường” của mình sau ca vi phẫu.
Bác sĩ Nguyễn Hồng Nhung – nữ bác sĩ có “bàn tay vàng” trong lĩnh vực vi phẫu, người chuyên thực hiện các ca vi phẫu tại khoa Phẫu thuật Hàm mặt và Tạo hình, cho biết, thông thường, việc cắt những khối u trên vùng mặt cho bệnh nhân sẽ để lại khuyết hổng rất lớn, không thể “đóng” lại khiến họ mất đi vẻ ngoài bình thường, thậm chí không còn các chức năng quan trọng vùng mặt.
Điều đó đòi hỏi bác sĩ phải tái tạo lại các bộ phận đã bị cắt bỏ, giúp bệnh nhân trở lại gần nhất với khuôn mặt ban đầu. Ngoài ra còn là việc thực hiện các chức năng như nhai, nuốt, nói… và hiện vi phẫu là cách duy nhất có thể làm được điều này.
Tại Bệnh Viện Răng Hàm Mặt Trung ương Hà Nội, các bác sĩ vi phẫu đưa một phần cơ thể ở chỗ khác vào các chỗ khuyết hổng do phẫu thuật để vừa “đóng” được vết thương, vừa phần nào hồi phục chức năng đã bị cắt bỏ.
Khi tiến hành kỹ thuật này, bác sĩ sẽ sử dụng kính hiển vi có độ phóng đại 8-25 lần để phẫu tích và khâu nối vết thương không thể nhìn thấy bằng mắt thường như các mạch máu nhỏ có đường kính khoảng 1 mm, bao bó sợi thần kinh.
Bác sĩ Nhung cho biết, nhiều bệnh nhân ung thư phải cắt bỏ lưỡi, sàn miệng. Bác sĩ phải dùng vạt da ở tay hoặc ở đùi, nối mạch máu tái tạo lại lưỡi và sàn miệng cho bệnh nhân. Nhờ đó, sau phẫu thuật, người bệnh vẫn có thể ăn uống, nói được.
Thậm chí, có những bệnh nhân phải cắt bỏ hoàn toàn cả vùng trong miệng lẫn xương hàm. Nhưng sau đó, các bác sĩ đã khéo léo dùng vạt xương và da để vừa tái tạo lại bộ phận trong miệng vừa tái tạo lại xương.
Bệnh nhân sau phẫu thuật cắt ung thư sẽ được tiếp tục theo dõi và gửi điều trị bổ trợ. Các bác sĩ sẽ tiếp tục theo dõi trong 5 năm, sau thời gian này, bệnh nhân không tái phát có thể tính là đã khỏi.
"Nhiều bệnh nhân được phẫu thuật tại viện được theo dõi đến nay hơn 5 năm không có dấu hiệu tái phát. Thậm chí, họ không cần sử dụng xạ trị hay hoá chất bổ trợ vì đã phẫu thuật rất rộng cùng nạo vét hạch triệt để”, bác sĩ Nhung cho hay.