- Phát biểu tại Hội trường Quốc hội chiều 4/11, ông Trần Tuấn Anh, Bộ trưởng Bộ Công Thương khẳng định, thủy điện đóng góp một cơ cấu điện rất quan trọng cho đất nước; đóng góp cho phát triển các khu vực kinh tế - xã hội của các địa phương, phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, giảm thiểu tác động đến môi trường...
Bộ trưởng Bộ Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, hiện nay tổng số cả nước có 429 đập thủy điện và các công trình thủy điện ở các quy mô khác nhau. Với dung tích trữ nước khoảng 56 tỷ m3 và đóng một công suất là khoảng 20.000MW, chiếm 37% công suất nền, công suất phát của đất nước trong hiện nay và đây là một nguồn năng lượng rất quan trọng phục vụ cho nhu cầu về năng lượng của đất nước cho phát triển kinh tế - xã hội cũng như nhu cầu đời sống của nhân dân.
“Các quý vị đại biểu đã xem trong clip của Thường vụ Quốc hội trong giám sát về phát triển điện năng thì chúng ta đang phụ thuộc rất nhiều vào năng lượng nhập khẩu và hiện nay, năng lượng sơ cấp của chúng ta đã gần hết. Năng lượng từ nguồn thủy điện là một nguồn năng lượng tái tạo rất quan trọng, có mức độ ô nhiễm ít và độ phát thải nhà kính gần như không có. Chính vì vậy, quản lý và khai thác được nguồn năng lượng tái tạo này như thế nào để đảm bảo giảm thiểu những tác động đến môi trường và phát huy tối đa hiệu quả của nó là một nhiệm vụ rất quan trọng của đất nước” - ông Trần Tuấn Anh nói.
Theo Bộ trưởng, thủy điện có cả những mặt tích cực và những mặt hạn chế, tùy thuộc vào quản lý và các chính sách để xử lý các vấn đề liên quan. “Trước hết, chúng tôi khẳng định rằng, nguồn điện đóng góp một cơ cấu điện rất quan trọng cho đất nước; Thứ hai, đóng góp cho phát triển các khu vực kinh tế - xã hội của các địa phương và cũng như tiếp tục đóng góp vào phát triển của hệ thống điện và năng lượng hạ tầng điện của cả nước, phục vụ nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, giảm thiểu tác động đến môi trường; Thứ ba, tiếp tục bổ sung nguồn quan trọng cho những chiến lược năng lượng trong tương lai” - Bộ trưởng Trần Tuấn Anh khẳng định.
Ngoài ra, theo Bộ trưởng, trên thực tế, ngoài chức năng phát điện thì các hồ chứa nước của các đập thủy điện cũng có những tác dụng đóng góp vào tích nước, tùy thuộc vào công suất, có thể cắt giảm lũ và điều tiết lũ cũng như phục vụ các nhu cầu phát triển khác của các khu vực địa phương. Tuy nhiên, ông Trần Tuấn Anh không phủ nhận những tác động từ mặt tiêu cực do thủy điện, đặc biệt là tác động đến môi trường, cả đất, nước và khí hậu cũng như đời sống của dân sinh.
“Trong giai đoạn trước kia, rất nhiều dự án thủy điện chiếm dụng đất rừng tự nhiên và cũng gây ra những ảnh hưởng như các đại biểu cũng đã phát biểu, đề cập đến câu chuyện ảnh hưởng đến rừng đầu nguồn, ảnh hưởng đến chức năng của rừng trong phòng, chống lũ bão cũng như giảm thiểu tác động đến môi trường” - ông Trần Tuấn Anh thừa nhận.
![]() |
Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh |
Tuy nhiên, Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng khẳng định, từ năm 2016 đến nay, trong số các dự án bổ sung thủy điện hoàn toàn không có dự án thủy điện nào sử dụng đến đất rừng tự nhiên. Diện tích chiếm dụng đất trên các dự án được bổ sung quy hoạch và tổ chức triển khai trên thực tế đã giảm.
“Trên danh nghĩa Thông tư 43 của Bộ Công Thương quy định chiếm dụng đất không vượt quá 10 hecta cho 1MW điện, nhưng trên thực tế, trong giai đoạn này chiếm các loại đất, trong đó có cả đất sản xuất nông nghiệp cũng như đất rừng trồng và đất rừng nghèo, rừng sản xuất chỉ có 1,9 hecta cho 1MW. Điều đó chứng tỏ, chúng ta cũng đã thực thi chính sách một cách rất chặt chẽ và nghiêm túc theo đúng tinh thần chỉ đạo của Quốc hội tại Nghị quyết 62” - ông Trần Tuấn Anh khẳng định.
Liên quan đến chỉ đạo của Quốc hội trong việc xem xét, đánh giá hiệu quả của các dự án điện, nhất là thủy điện nhỏ và vừa, Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng cho biết, trong giai đoạn này đã cùng phối hợp với các bộ, ngành đưa ra khỏi quy hoạch của các thủy điện là 472 dự án, đồng thời đưa ra khỏi quy hoạch này 8 dự án thủy điện bậc thang ở các lưu vực sông. Bên cạnh đó, 213 điểm tiềm năng cho phát triển thủy điện cũng được đưa ra khỏi quy hoạch thủy điện theo yêu cầu của Quốc hội cũng như để đảm bảo những yêu cầu mới trong phát triển.
Liên quan đến vận hành của các đập thủy điện và an toàn của hồ, đập, Bộ trưởng Bộ Công Thương cũng cho rằng đã có hàng loạt các công cụ pháp lý, có phân cấp và xác định rất rõ trách nhiệm cũng như các quy trình để đảm bảo yếu tố này.
Thứ hai là, vấn đề liên quan đến vận hành của các đập, hồ thủy điện trong các phương án phòng, chống lụt bão để giảm thiểu những tác động tiêu cực đến đời sống của nhân dân cũng như hoạt động kinh tế - xã hội của địa phương, ông Trần Tuấn Anh cũng nêu lên “hàng loạt các văn bản pháp quy hướng dẫn”, với nguyên tắc để đảm bảo là lượng nước xả ra hạ du không bao giờ vượt quá lượng nước về đập, về hồ cũng như đồng thời có những phương án phòng, chống lũ bão ở tại địa phương căn cứ trên chỉ đạo của Ban Phòng, chống lụt bão tại địa phương.
Ông Trần Tuấn Anh cũng cho rằng, các công cụ, các cơ sở pháp lý là “tương đối đầy đủ,” tuy nhiên không tránh khỏi có những câu chuyện tại một số địa phương, như việc thực thi không nghiêm…
“Ví dụ tại thủy điện Hố Hô năm 2016 ở đầu nhiệm kỳ đã để xảy ra câu chuyện xả lũ vượt quá mức nước về hồ và gây ra ngập lụt hạ du. Những việc này các cơ quan chức năng đã xử lý rất kiên quyết và thu giấy phép tham gia hoạt động điện của dự án này và phạt, sau đó mới khắc phục rồi tiếp tục cho phép cho ra thị trường điện.” – Bộ trưởng nêu ví dụ.
Nhấn mạnh đến một nội dung mà dư luận, nhân dân và xã hội đang rất quan tâm, đó là thủy điện ảnh hưởng như thế nào đến vấn đề ngập lụt hay nguy cơ của sạt lở đất, động đất…, Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói:
“Chúng tôi được mời đến tham gia cùng đoàn công tác của Thủ tướng Chính phủ, 2 lần đi thăm và làm việc tại Quảng Bình, Quảng Trị để chống lụt, bão, cũng như là đợt công tác mới đây tại Quảng Nam, Quảng Ngãi. Qua khảo sát thực tế, nghe báo cáo của các địa phương và đánh giá của các nhà chuyên môn và của cơ quan chức năng thì trước mắt chúng ta phải khẳng định rằng những câu chuyện sạt lở đất gây ra những tổn hại rất nghiêm trọng về người và của tại Quảng Trị, Huế và Quảng Nam vừa rồi, chúng ta đều thấy rằng nó gắn chặt với yếu tố thời tiết là những tính dị thường và cực đoan của thời tiết.”
Dù vậy, ông Trần Tuấn Anh cũng “không phủ nhận trong một mức độ, chừng mực nhất định” việc mất rừng đầu nguồn và thảm thực vật, mất độ kết dính của đất là những vấn đề do tác động của con người thông qua dự án thủy điện cũng như các dự án khác. “Chúng tôi xin tiếp thu ý kiến của đại biểu, tới đây sẽ làm việc với các địa phương và các bộ, ngành để nghiên cứu cụ thể, đánh giá về những mặt còn hạn chế, những mặt tích cực, để từ đó tham mưu chính sách với Chính phủ để tiếp tục siết chặt quản lý trong phát triển thủy điện, làm sao để hạn chế tối đa những tác động tiêu cực nếu có, đồng thời tiếp tục khai thác tốt những nguồn tài nguyên của đất nước”- Bộ trưởng Trần Tuấn Anh nói.