Theo phản ánh, tại thôn Nhân Lý (xã Chí Minh, huyện Tứ Kỳ, Hải Dương) từ nhiều năm nay đã tồn tại nhiều bất cập trong công tác quản lý đất đai gây bức xúc lớn cho người dân, tuy nhiên không được giải quyết dứt điểm.

Từ lâu câu chuyện lãnh đạo thôn hay đại diện UBND xã tự ý giao thầu hoặc bán đất cho các hộ gia đình, cá nhân với thời hạn nhiều năm để làm ăn kinh tế, lấp ao hồ… đã diễn ra tại nhiều địa phương. Chỉ đến khi người được giao đất sử dụng và chuyển nhượng cho người khác hay tiến hành làm các thủ tục giấy tờ liên quan đến quyền sử dụng đất thì hàng loạt hệ luỵ mới nảy sinh; khiến nhiều người dân rơi vào cảnh "tiền mất, tật mang" khi bỏ tiền để được sử dụng đất nhưng lại sống như những người “ngụ cư trái phép”... 

Giải pháp "tăng thu quỹ" của trưởng thôn?

Những vụ việc này đã để lại những hệ luỵ đối với người giao đất và cả người dân được giao, mua đất trái thẩm quyền. Điển hình đó là ở thôn Nhân Lý, xã Chí Minh, huyện Tứ Kỳ (Hải Dương). 

Theo phản ánh của người dân thôn Nhân Lý, hiện nay đất nông nghiệp, sông ngòi ở tại nhiều nơi trên địa bàn thôn đã bị san lấp làm nhà, dựng xưởng; sông ngòi bị ngăn, đắp bờ, lòng sông ngập tràn bèo... khiến cho việc lưu thông dòng chảy, tưới tiêu bị ảnh hưởng, ruộng đồng thiếu nước dẫn đến cây lúa, hoa màu khô héo.

Được biết, ngày 17/04/2023, ông Nguyễn Tuấn Anh - Chủ tịch UBND Xã Chí Minh   đã ban hành Công văn số 58 về việc kiểm tra các hộ gia đình thực hiện phân loại rác thải tại nguồn triển khai theo đề án “xử lý chất thải sinh hoạt, giảm thiểu ô nhiễm môi trường nông thôn giai đoạn 2021 – 2025” gửi tới trưởng thôn Nhân Lý yêu cầu thực hiện. 

Được biết, toàn bộ nội dung văn bản  này hoàn toàn không liên quan đến việc cho thuê diện tích đất mặt nước của làng. Tuy nhiên, ngày 23/04/2023, ông Nguyễn Hữu Giang – trưởng thôn Nhân Lý lại đưa ra một văn bản thỏa thuận về việc quản lý sử dụng vệ sinh môi trường sông ngòi thôn Nhân Lý với đầy đủ các thành phần cán bộ chủ chốt trong thôn. 

Với lý do thống nhất cho cá nhân, tập thể thỏa thuận một số đoạn sông trong thôn để tăng thu nhập cho quỹ thôn, phục vụ nhu cầu thiết yếu trong thôn, các lãnh đạo thôn đã ký kết một văn bản thoả thuận có nhiều điểm tương tự tính chất của một hợp đồng kinh tế. Cụ thể, thoả thuận này có đủ bên A, bên B; có những điều khoản chung cụ thể và kết thúc vào tháng 12/2026; trong đó thu tiền của 9 hộ dân trong thôn với tổng số tiền là 18 triệu 280 ngàn. Bao gồm, 8 hộ được sử dụng diện tích đất mặt nước để nuôi trồng thủy hải sản và 1 hộ cho ôm nốt đoạn triền đê để trồng cây khai thác gỗ.

Nhiều dấu hiệu vi phạm cần làm rõ?

Trước đó, vào thời điểm cuối năm 2016 - đầu năm 2017, ban lãnh đạo thôn Nhân Lý cũng đã thực hiện ký kết biên bản giao thầu một số đoạn sông trên cho trên 10 hộ dân để thả cá và làm kinh tế.

Tại nội dung biên bản này, lãnh đạo thôn Nhân Lý khẳng định, việc giao thầu nói trên được sự đồng ý của UBND xã. Với thời hạn giao thầu sông là 5 năm và vẫn với mục đích để tăng thu nhập cho quỹ thôn, phục vụ nhu cầu thiết yếu trong thôn. Nhưng theo phản ánh của các hộ dân, việc thu-chi quỹ thôn này đã nhiều năm nay không hề được công khai, minh bạch.

Người dân cũng phản ánh về việc cựu trưởng thôn Nguyễn Hà Mười (hiện nay đang công tác tại UBND xã Chí Minh) từng mang đất đoạn ven đê ra đấu thầu cho thuê từ những năm 2007, có giấy tờ viết tay. Hợp đồng thỏa thuận viết tay này được sự đồng ý của UBND xã kèm theo đầy đủ nhiều thành phần lãnh đạo thôn, và có giá trị khai thác đến 15 năm.

Theo Chủ tịch UBND xã Chí Minh, chính quyền xã đã nắm bắt được sự việc này cũng đã ban hành Thông báo số 41/TB-UBND , trong đó nêu kết luận của Chủ tịch UBND xã tại buổi làm việc với cán bộ thôn Nhân Lý về những vấn đề liên quan..

Kết luận khẳng định, việc trưởng thôn cùng cán bộ thôn Nhân Lý tổ chức ký kết văn bản với các hộ vào tháng 4/2023, danh nghĩa là thoả thuận quản lý, sử dụng, vệ sinh môi trường sông ngòi ở thôn, đã thu tiền của các hộ. Bản chất của sự việc là cán bộ thôn đã giao thầu đất mặt nước cho các hộ sử dụng có thời hạn, thu tiền sử dụng. Việc làm này là trái với quy định của pháp luật vì thôn không có thẩm quyền giao thầu đất công ích.

UBND xã Chí Minh đã yêu cầu trưởng thôn phải kiểm điểm trách nhiệm và chủ động làm việc với các hộ dânđể huỷ bỏ các văn bản đã ký kết và trả lại số tiền đã thu. Ngoài ra, trưởng thôn phải yêu cầu các hộ bàn giao lại toàn bộ phần diện tích đất mặt nước như hiện trạng ban đầu; có kế hoạch tham mưu UBND xã để quản lý, sử dụng diện tích đất vào các mục tiêu thoát nước hoặc các mục đích khác theo quy định.

Tại buổi làm việc với người dân, Phó Chủ tịch UBND huyện Tứ Kỳ đã nhấn mạnh, việc thôn giao thầu cho các hộ dân như vậy là không đúng quy định và cần chấn chỉnh, chấm dứt ngay. UBND xã Chí Minh đã thống nhất sau khi thực hiện thanh lý các đoạn sông này sẽ giao lại cho thôn Nhân Lý có phương án xem xét, giải toả các bờ đắp để thực hiện việc tiêu thoát nước và cảnh quan môi trường khu dân cư.

Theo Phó Chủ tịch UBND huyện Tứ Kỳ, UBND xã Chí Minh dù đã yêu cầu trưởng thôn Nhân Lý thực hiện kiểm điểm trước UBND xã về việc làm sai quy định của pháp luật. Các cán bộ là Đại biểu HĐND xã có ký tên vào các văn bản thoả thuận, UBND xã đã đề nghị Thường trực Hội đồng nhân dân xã kiểm điểm theo thẩm quyền. Nhưng nếu thấy cán bộ nào có dấu hiệu sai phạm thì sẽ vẫn tìm hiểu, xác minh rõ mức độ sai phạm để xử lý nghiêm theo quy định. Với thời hạn đến hết ngày 30/10/2023, vụ việc này phải xử lý xong.

Dù ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo huyện Tứ Kỳ đã rất rõ ràng; tuy nhiên vụ việc xảy ra tại thôn Nhân Lý, xã Chí Minh suốt nhiều tháng qua vẫn chưa được giải quyết triệt để. Ghi nhận thực tế cho thấy, các đoạn sông ngòi, đất thôn giao thầu cho hộ dân vẫn được người dân canh tác, khai thác bình thường, hiện trạng các đoạn sông bị san lấp, đắp bờ, rào chắn vẫn chưa có động thái giải toả, mọi thứ vẫn ở tình trạng “án binh bất động”. Theo Chủ tịch UBND xã Chí Minh, “cần có lộ trình để giải quyết dần” đối với tình trạng này. 

Không xác định được mốc giới đất đã giao thầu?

Hệ luỵ từ việc giao thầu một số diện tích đất, mặt nước cho người dân diễn ra tại xã Chí Minh, cũng đã nảy sinh nhiều mâu thuẫn và tranh chấp giữa những người dân vốn có chất phác, hiền lành. Điển hình là việc tranh chấp đất giữa gia đình bà Nguyễn Thị Luyến (SN 1961, thôn Bích Cẩm, xã Quang Phục) và bà Phùng Thị Hạnh (SN 1960, thôn Nhân Lý, xã Chí Minh 

Theo đó, bà Luyến mua của bà Hạnh một mảnh đất 368m2 với giá 75 triệu đồng để sử dụng. Việc mua - bán và trả tiền đã thực hiện xong, bà Luyến cũng sử dụng đất được nhiều năm, nhưng đến nay gia đình bà Hạnh lại muốn lấy lại. Lý do là vì phần đất bán đó là của con bà Hạnh nên bà không muốn bán nữa.

Bà Luyến cho biết, ngày 22/11/2022, UBND xã Chí Minh đã vào phần đất trên của bà làm các việc như: đo đạc, căng dây, đóng cọc…, mà không thông báo cho bà biết;  đồng thời, những người này còn lập biên bản xác định phần diện tích đất mà bà Luyến đã mua từ bà Hạnh là đất 03 của bà Hạnh và cũng giao phần đất này cho bà Hạnh. 

Được biết, tại Báo cáo số 142/BC-UBND ngày 10/11/2023, UBND xã Chí Minh đã có nội dung về việc trả lời đơn của bà Nguyễn Thị Luyến. Cụ thể, ngày 22/11/2022, một tổ công tác gồm nhiều thành viên do Phó Chủ tịch UBND xã làm tổ trưởng đã có buổi làm việc với bà Hạnh. Quá trình làm việc, tổ công tác xác định hiện trạng khu đất nằm tại thôn Nhân Lý liên quan đến ranh giới đoạn sông cần phải giải tỏa dòng chảy. Tổ công tác đã xác minh bao gồm diện tích đất ở, đất thầu công điền, đất giao 03 và đất thầu mặt nước sông do bà Hạnh có liên quan.

Trong quá trình xác định vị trí thửa đất, do hồ sơ quản lý không ghi rõ vị trí các thửa đất này, tổ công tác đã dựa vào ý kiến của bà Hạnh và ghi biên bản theo ý kiến của bà là đất 03 tính từ sông Giải trở lên như sơ đồ trong biên bản. Tổ công tác cũng đã giao phần diện tích đất trên cho gia đình bà Hạnh.

Qua xem xét biên bản làm việc ngày 22/11/2022, sau khi kiểm tra hồ sơ quản lý đất đai của xã đối với hộ bà Hạnh, UBND xã đã làm việc với tổ giao ruộng ổn định lâu dài năm 1993 của thôn Nhân Lý để xác minh vị trí giao thửa đất 03 của bà Hạnh; UBND xã thấy chưa đủ căn cứ tài liệu chứng minh vị trí đất 03 và đất công điền đã giao cho bà Hạnh. Do vậy, UBND xã chưa có kết luận về vấn đề này.

Cũng theo báo cáo của UBND xã Chí Minh, việc chuyển nhượng đất giữa bà Hạnh và bà Luyến không qua UBND xã xác nhận chứng thực theo quy định. Do vậy, việc này UBND xã không có căn cứ giải quyết, và cũng đã thực hiện hòa giải. Tuy nhiên, hai gia đình không thống nhất và xã đã hướng dẫn họ có thể khiếu kiện ra Tòa án để giải quyết.

Trước đó,  vào ngày 28/4/2016, UBND xã Tây Kỳ (cũ, nay là xã Chí Minh) đã có Hợp đồng số 01/HĐ-UBND về việc cho thuê, thầu diện tích đất mặt nước tại khu vực gần cống Nhân Lý đi đến đầu sông Kim Đới thuộc địa bàn thôn Nhân Lý với hộ gia đình bà Hạnh.

Thời điểm này, sau khi kiểm tra hiện trạng, đo đạc thực tế thửa đất công điền tại khu vực gần cống Nhân Lý đến đầu sông Kim Đới, các bên đã cùng nhau bàn bạc, thống nhất thoả thuận việc giao thầu và nhận thầu phần diện tích đất công điền, hoa lợi công sản do UBND xã Tây Kỳ quản lý tại khu vực trên.

UBND xã Tây Kỳ giao cho bà Hạnh thuê, thầu phần diện tích đất công điền ở khu vực trên với tổng diện tích là 846m2, chiều dài 94m, chiều rộng 9,0m. Mục đích giao đất để chăn nuôi gia cầm và nuôi trồng thuỷ sản hằng năm. Vị trí giao đất tại khu vực gần cống Nhân Lý đi đầu sông Kim Đới với thời gian 5 năm (từ ngày 28/4/2016 - 28/4/2021).

Theo sơ đồ hiện trạng thửa đất kèm theo hợp đồng này thì trong số diện tích đất công điền mà bà Hạnh được giao có một phần diện tích khác (không ghi rõ là đất, mặt nước, đất công điền hay đất 03); chính là diện tích đất mà bà Luyến đã mua của Hạnh và vẫn đang sử dụng đến nay.

Tuy nhiên,  khi đối chiếu sơ đồ hiện trạng này với sơ đồ hoạ mà tổ công tác của UBND xã Chí Minh xác định tại biên bản làm việc ngày 22/11/2022 lại có sự khác nhau rõ rệt. Cụ thể, vị trí hay tên gọi của các phần diện tích đất, mặt nước của Hợp đồng 01/HĐ-UBND đều được sơ đồ họa tại biên bản nói trên thay đổi và không hề trùng khớp với nhau.

Chưa hết, dù UBND xã Chí Minh khẳng định bà Hạnh và bà Luyến khi mua bán, chuyển nhượng đất đai không qua UBND xã xác nhận chứng thực theo quy định, xã không có căn cứ giải quyết; nhưng trong Bảng kê khai diện tích của các hộ sau dồn điền đổi thửa gần với chỉnh trang đồng ruộng năm 2014 của hộ bà Hạnh,lại được kê khai rõ diện tích 348m2 đã bán cho bà Luyến. 

Bảng kê khai này còn có chữ ký của bà Hạnh, đại diện Tiểu ban chỉ đạo dồn điền đổi thửa, cán bộ địa chính xã và đặc biệt là có cả chữ ký và đóng dấu của đại diện Ban chỉ đạo dồn điền đổi thửa xã Tây Kỳ (cũ).

Với những cơ sở trên, đã phần nào thể hiện rõ nhiều dấu hiệu bất cập trong việc quản lý, giám sát đất đai trên địa bàn của UBND xã Chí Minh dẫn đến việc không giải quyết thỏa đáng cho người dân khiến dư luận bất bình.