- Nga không phải là nền kinh tế lớn duy nhất sử dụng đồng tiền Trung Quốc để thanh toán thương mại khi ngày càng có nhiều quốc gia tìm kiếm giải pháp thay thế cho đồng bạc xanh.

Khi dự trữ ngoại hối của Nga bị đóng băng và nước này bị cắt khỏi hệ thống nhắn tin SWIFT do xung đột Ukraine, Moscow đã chuyển sang các lựa chọn thanh toán khác, bao gồm cả đồng nhân dân tệ. Tuy nhiên, Nga không hề đơn độc trong việc sử dụng đồng tiền Trung Quốc. Trong những năm gần đây, một số nền kinh tế lớn khác trên toàn cầu đã bắt đầu sử dụng đồng nhân dân tệ hoặc đang cân nhắc việc làm như vậy. Khi Nga và nhiều quốc gia ở Nam bán cầu tìm cách thoát khỏi quyền bá chủ ngày càng thất thường của đồng đô la, thì sự nổi lên của đồng nhân dân tệ sẽ ngày càng tăng lên.

Vậy những quốc gia lớn nào đang chuyển sang sử dụng đồng tiền Trung Quốc?

Nga

Nga đang dẫn đầu các nước về việc sử dụng đồng nhân dân tệ. Sau khi gánh chịu hậu quả của việc phương Tây vũ khí hóa hệ thống tài chính phương Tây và Nga về cơ bản đã bị loại khỏi mạng lưới thanh toán bằng đồng euro và đô la, Moscow đã tăng cường sử dụng đồng nhân dân tệ trong ngoại thương. Theo dữ liệu gần đây nhất có được từ ngân hàng trung ương Nga, đồng tiền Trung Quốc được sử dụng trong 34% hàng nhập khẩu và 25% hàng xuất khẩu của Nga tính đến tháng 7 năm 2023. Một phần sự gia tăng đó là do nhập khẩu từ chính Trung Quốc tăng lên, nhưng việc sử dụng đồng nhân dân tệ để thanh toán hàng nhập khẩu từ các nước thứ ba - những nước có kênh hoán đổi mở với Ngân hàng Trung ương Trung Quốc - cũng đã tăng lên.

Tuy nhiên, sự thâm nhập của đồng nhân dân tệ vào Nga đã vượt ra khỏi phạm vi thanh toán thương mại. Nga hiện là trung tâm thanh toán bù trừ lớn thứ ba cho các giao dịch nhân dân tệ ở nước ngoài. Đồng nhân dân tệ đã trở thành loại tiền tệ được giao dịch nhiều nhất trên Sàn giao dịch Moscow, trong khi quỹ giao dịch trao đổi bằng đồng nhân dân tệ đầu tiên ra mắt trên sàn giao dịch này vào tháng 1/2023. Đồng nhân dân tệ hiện có vị trí nổi bật hơn trong quỹ đầu tư quốc gia của Nga sau một cuộc tái cơ cấu vào cuối năm 2022 nhằm mục đích giảm nguy cơ từ đồng tiền của các quốc gia được gọi là không thân thiện (những quốc gia ủng hộ các lệnh trừng phạt) đối với Nga. Trong khi đó, một số tập đoàn lớn của Nga đã thả nổi trái phiếu bằng đồng nhân dân tệ trong hai năm qua, một động thái nhấn mạnh tầm quan trọng ngày càng tăng của đồng tiền này ngoài thương mại. Tập đoàn nhôm khổng lồ RUSAL là công ty đầu tiên khai thác thị trường đồng nhân dân tệ, tiếp theo là công ty dầu mỏ Rosneft và công ty khai thác vàng Polyus.

Argentina

Trung Quốc và Argentina đã mở một kênh hoán đổi song phương trị giá 11 tỷ USD vào năm 2014. Điều này cho phép hai nước trao đổi tiền tệ với lãi suất và tỷ giá hối đoái định trước. Vào tháng 4 năm 2023, Argentina đã tiếp cận được 1,04 tỷ USD bằng nhân dân tệ để thanh toán cho hàng nhập khẩu của Trung Quốc. Giới hạn này sau đó đã được mở rộng để giúp Buenos Aires tiếp cận được nhiều tiền hơn. Đối với Argentina, quốc gia có dự trữ ngoại hối đang cạn kiệt và lịch sử vỡ nợ khiến các nhà đầu tư e ngại khi cho vay, việc tiếp cận nguồn vốn bằng đồng nhân dân tệ đôi khi là một cứu cánh quan trọng.

Argentina cũng đã sử dụng đồng nhân dân tệ để trả nợ cho IMF. Đây là lần đầu tiên một quốc gia Nam Mỹ sử dụng đồng tiền của Trung Quốc để giải quyết các nghĩa vụ nợ và là một cột mốc quan trọng có thể mở ra cơ hội sử dụng đồng nhân dân tệ rộng rãi hơn ngoài thanh toán thương mại.

Ả-rập Xê-út

Trong số rất nhiều kênh hoán đổi mà Trung Quốc đã mở với các ngân hàng trung ương trên khắp thế giới trong thập kỷ qua, có thể cho rằng không có kênh nào gây được tiếng vang lớn như mạng lưới đã đạt được với Ả-rập Xê-út vào tháng 11 vừa qua. Kênh hoán đổi này trị giá 50 tỷ nhân dân tệ (6,98 tỷ USD). Mặc dù tổng số tiền này không lớn so với khối lượng thương mại giữa hai nước, nhưng động thái này mang tính biểu tượng cao vì vai trò quan trọng của Ả-rập Xê-út trong cái gọi là hệ thống petrodollar. Hơn nữa, nhiều nhà phân tích tin rằng mạng lưới hoán đổi giữa Trung Quốc và Ả-rập Xê-út chỉ là bước khởi đầu và Bắc Kinh và Riyadh có thể có sự hợp tác lớn hơn nhiều mạng lưới này.

Trung Quốc đã vượt qua Mỹ để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Ả-rập Xê-út vào năm 2011, trao đổi hàng hóa trị giá hơn 64 tỷ USD trong năm đó. Hai quốc gia sau đó đã tăng kim ngạch, vượt mốc 100 tỷ USD vào năm 2022. Ả-rập Xê-út trở thành nhà cung cấp dầu lớn nhất của Trung Quốc vào năm 2020, mặc dù vào năm 2023, Nga đã vượt qua Vương quốc này. Đối với Ả-rập Xê-út, thỏa thuận hoán đổi tiền tệ là cơ hội để đa dạng hóa nguồn dự trữ ngoại tệ của nước này. Là nhà xuất khẩu dầu lớn nhất thế giới, Ả-rập Xê-út từ lâu đã coi đồng đô la Mỹ là nguồn tiền tệ chính cho các giao dịch dầu mỏ.

Một báo cáo của Wall Street Journal từ tháng 5 năm 2022 chỉ ra rằng hai nước đang đàm phán về việc cho Trung Quốc nhập khẩu dầu của Ả-rập Xê-út bằng đồng nhân dân tệ. Cho đến nay, vẫn chưa có gì được công bố, nhưng dòng hoán đổi được mở gần đây rõ ràng đã đặt nền tảng cho một động thái như vậy. Việc chuyển sang định giá dầu của Ả-rập Xê-út bằng đồng nhân dân tệ sẽ giáng một đòn mạnh vào đồng petrodollar, vốn là nền tảng chính cho sự thống trị của đồng đô la kể từ những năm 1970 khi Riyadh đồng ý chỉ định giá bằng đô la.

Brazil

Vào tháng 2 năm 2023, Brasilia và Bắc Kinh đã đạt được thỏa thuận thiết lập các thỏa thuận thanh toán bù trừ bằng đồng nhân dân tệ ở Brazil, từ đó mở đường cho đồng tiền Trung Quốc được sử dụng trong các hoạt động thanh toán. Ngay sau đó, Brazil cũng được cấp quyền truy cập vào hệ thống chuyển tiền của Trung Quốc, giống với hệ thống SWIFT, được gọi Hệ thống thanh toán liên ngân hàng xuyên biên giới.

Vào tháng 4, Trung Quốc và Brazil đã đạt được thỏa thuận hoán đổi tiền tệ loại bỏ hoàn toàn đồng đô la làm trung gian. Trong chuyến thăm chính thức Trung Quốc vào tháng đó, Tổng thống Brazil Luiz Inacio Lula da Silva đã chỉ trích vai trò thống trị của đồng đô la trong thương mại toàn cầu: “Tại sao mọi quốc gia lại phải gắn liền với đồng đô la trong thương mại?... Ai quyết định đồng đô la sẽ là tiền tệ của thế giới?

Mặc dù 90% thương mại nước ngoài của Brazil tiếp tục được thực hiện bằng đồng đô la, tỷ trọng của các loại tiền tệ khác đang tăng lên. Trong khi đó, tài sản ngoại hối bằng đồng nhân dân tệ của Brazil đạt mức cao 5,37% tổng tài sản vào cuối năm 2022, vượt qua đồng euro để trở thành đồng tiền dự trữ lớn thứ hai trong quỹ dự trữ của Brazil. Chỉ 5 năm trước, Brazil không nắm giữ đồng nhân dân tệ.

Iran

Giống như Nga, Iran về cơ bản đã bị loại khỏi hệ thống tài chính phương Tây và từ lâu đã tìm kiếm các giải pháp thay thế. Trung Quốc bắt đầu mua một số dầu từ Iran bằng cách thanh toán bằng đồng nhân dân tệ vào năm 2012 và hai nước đã thảo luận về việc thúc đẩy thanh toán thương mại bằng nội tệ. Tuy nhiên, như Bộ trưởng Kinh tế Iran Ehsan Khandouzi đã thừa nhận, vẫn còn nhiều việc phải làm để tạo thuận lợi cho việc sử dụng đồng tiền Trung Quốc. Trong khi đó, vào năm 2018, trong một động thái có thể mang nhiều giá trị biểu tượng hơn, Iran đã thay thế đồng đô la bằng đồng nhân dân tệ trên nền tảng báo cáo tỷ giá tiền tệ chính thức của mình.