- Hiện nay, tình hình kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn và nền kinh tế toàn cầu diễn biến phức tạp, khó lường dẫn đến hoạt động cho vay nói chung và đặc biệt là cho vay tiêu dùng nói riêng gặp nhiều thách thức với tỷ lệ tăng trưởng thấp. Tính đến cuối tháng 9/2023, dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống chỉ tăng khoảng 1,53% so với cuối năm 2022 (mức tăng rất thấp so với 5 năm qua).

Tỷ lệ nợ xấu trong tín dụng tiêu dùng có xu hướng gia tăng

Tại tọa đàm “Thực trạng hoạt động cho vay tiêu dùng của các tổ chức tín dụng (TCTD) và vấn đề thu hồi nợ hiện nay” do Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam vừa tổ chức, TS Nguyễn Quốc Hùng – Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, hiện nay hoạt động tín dụng tiêu dùng của các tổ chức tín dụng (TCTD), chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo quy định của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) gồm 3 hình thức là: Cho vay phục vụ nhu cầu đời sống của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài; Cho vay tiêu dùng của công ty tài chính tiêu dùng và cuối cùng là cấp tín dụng thông qua nghiệp vụ phát hành và sử dụng thẻ tín dụng.

Tính đến cuối tháng 9/2023, toàn hệ thống có 84 TCTD triển khai hoạt động tín dụng tiêu dùng. Tổng dư nợ cho vay nền kinh tế khoảng 12.749 nghìn tỷ đồng, trong đó tín dụng tiêu dùng của toàn hệ thống đạt khoảng 2.703 nghìn tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 21,2% tổng dư nợ nền kinh tế (trong đó, dư nợ cho vay tiêu dùng của các công ty tài chính tạm tính là 134.279 tỷ đồng, chiếm khoảng 5% dư nợ cho cho vay tiêu dùng toàn hệ thống). Đây có thể được coi là kênh dẫn vốn hiệu quả đối với người dân trong xã hội.

Theo TS Nguyễn Quốc Hùng, thời gian vừa qua để giúp người dân dễ dàng tiếp cận vốn vay nhất là lĩnh vực cho vay phục vụ đời sống và tiêu dùng cá nhân, qua đó hạn chế tín dụng đen và phổ cập tài chính toàn diện quốc gia, các TCTD đã tích cực thực hiện nhiều biện pháp để cải thiện tình hình hoạt động, tăng dư nợ tín dụng theo phê duyệt của NHNN, kiểm soát và nâng cao chất lượng tín dụng, tiết giảm chi phí, nâng dần hiệu quả sử dụng vốn, cải cách thủ tục hành chính, đa dạng hóa danh mục sản phẩm, mở rộng mạng lưới đặc biệt là khu vực vùng sâu, vùng xa…

Tuy nhiên, hiện nay, tình hình kinh tế trong nước gặp nhiều khó khăn và nền kinh tế toàn cầu diễn biến phức tạp, khó lường dẫn đến hoạt động cho vay nói chung và đặc biệt là cho vay tiêu dùng nói riêng gặp nhiều thách thức với tỷ lệ tăng trưởng thấp.

Theo thống kê, đến cuối tháng 9/2023, dư nợ cho vay tiêu dùng toàn hệ thống chỉ tăng khoảng 1,53% so với cuối năm 2022 (mức tăng rất thấp so với 5 năm qua). Đáng chú ý, tỷ lệ nợ xấu trong tín dụng tiêu dùng toàn hệ thống có xu hướng gia tăng (khoảng gần 3,7% tổng dư nợ tín dụng tiêu dùng, trong khi từ năm 2018 đến năm 2022, tỷ lệ nợ xấu này chỉ trên/dưới 2%), thậm chí tỷ lệ nợ xấu của các công ty tài chính có nguy cơ tăng trên 15%, nhiều công ty lâm vào tình trạng khó khăn, thậm chí thua lỗ do phải trích dự phòng rủi ro nợ xấu tăng cao.

Lý giải cho thực trạng này, TS Nguyễn Quốc Hùng cho biết, ngoài những yếu tố khách quan với khó khăn chung còn có những yếu tố chủ quan và rất nguy hiểm mà chưa có chế tài xử lý đó là khách hàng cố tình không trả nợ, người trước khuyên người sau không trả nợ, thậm chí cán bộ công ty đến đòi nợ hoặc nhắc nợ thì chống đối, tố cáo, vu khống cán bộ là dùng biện pháp manh động để đòi nợ đến chính quyền. Các hội nhóm rủ nhau “bùng nợ” tràn lan trên mạng xã hội kéo theo nhiều hệ lụy cho các TCTD nhưng không bị xử lý… “Tất cả những điều trên làm cho hoạt động thu hồi nợ, đặc biệt là nợ tín dụng tiêu dùng của TCTD gặp rất nhiều khó khăn, một số TCTD buộc phải chủ động cắt giảm danh mục cho vay tiêu dùng, tránh nợ xấu tiếp tục phát sinh”, TS Nguyễn Quốc Hùng cho hay.

Giải pháp cho an toàn tín dụng tiêu dùng

Dưới góc độ của cơ quan quản lý, Phó Thống đốc Thường trực NHNN Đào Minh Tú cho rằng, vấn đề tín dụng tiêu dùng là một xu hướng, ở Việt Nam trong những năm gần đây phát triển tương đối mạnh mẽ. Ở các nước phát triển trên thế giới, tỷ lệ tín dụng tiêu dùng chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế. Trong khi đó, đời sống xã hội, điều kiện kinh tế của chúng ta và thu nhập của người dân ngày càng phát triển thì rõ ràng tiêu dùng và vay để phục vụ tiêu dùng là vấn đề hết sức khách quan và là nhu cầu cấp thiết của xã hội, của nền kinh tế và của từng người dân. 

Cũng theo Phó Thống đốc, với chức năng quản lý Nhà nước về tiền tệ, tín dụng, để tạo điều kiện cho tín dụng tiêu dùng phát triển, đồng thời quản lý hoạt động an toàn, nâng cao chất lượng tín dụng của các TCTD, thời gian qua NHNN đã hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật tạo điều kiện thuận lợi cho các TCTD thực hiện cho vay tiêu dùng; Ban hành các quy định về giới hạn giải ngân, hệ số rủi ro đối với các khoản cho vay phục vụ đời sống để quản lý hiệu quả chất lượng tín dụng cũng như kiểm soát mục đích sử dụng vốn vay của khách hàng. Đồng thời tăng cường công tác thanh tra, giám sát hoạt động tín dụng tiêu dùng để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, cảnh báo các TCTD về các vấn đề rủi ro.

Phó Thống đốc đánh giá, việc xử lý, thu hồi nợ xấu của các TCTD, đặc biệt là của các Công ty tài chính gặp rất nhiều khó khăn. “Đây là vấn đề mà NHNN cũng rất quan tâm, để làm sao duy trì được tốc độ phát triển của tín dụng tiêu dùng - một lĩnh vực rất cần thiết để giúp nâng cao đời sống của người dân, ngăn chặn “tín dụng đen”, củng cố và tiếp tục nâng cao niềm tin của thị trường, của người dân và của người vay vốn đối với hệ thống các TCTD nói chung, trong đó có công ty tài chính nói riêng”, Phó Thống đốc nhấn mạnh.

Minh Ngọc