- Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đang lấy ý kiến của cá nhân, tổ chức về Dự thảo Thông tư quy định hệ thống kiểm soát nội bộ của tổ chức tín dụng phi ngân hàng, nhằm ban hành quy định chung về mô hình 3 tuyến bảo vệ để các tổ chức tín dụng phi ngân hàng có cơ sở thực hiện thống nhất.

Theo Ngân hàng Nhà nước, mặc dù hoạt động của các của tổ chức tín dụng phi ngân hàng đơn giản hơn so với các ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài như không nhận tiền gửi của cá nhân, chỉ nhận tiền gửi của tổ chức và không được cung ứng các phương tiện thanh toán, dịch vụ thanh toán như NHTM, chi nhánh NHNN…, song các hoạt động này vẫn tiềm ẩn các rủi ro có thể gây ảnh hưởng đến hoạt động của các tổ chức tín dụng phi ngân hàng.

Do vậy, việc thiết lập hệ thống quản lý rủi ro theo tiêu chuẩn Basel có thể xem là giải pháp nhằm hạn chế tối đa các rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra trong quá trình hoạt động của của tổ chức tín dụng phi ngân hàng. Điều này cũng đồng nhất với xu hướng quản trị điều hành doanh nghiệp nói chung hiện nay.

Theo quy định tại Basel, quản lý rủi ro tại TCTD được tổ chức theo mô hình “3 tuyến bảo vệ” với các đặc điểm như sau: (i) Lớp bảo vệ thứ nhất là bộ phận các đơn vị kinh doanh có trách nhiệm quản lý rủi ro trong phạm vi đơn vị; (ii) Lớp bảo vệ thứ hai là bộ phận quản lý rủi ro tập trung và độc lập có trách nhiệm phát triển, duy trì và giám sát quản lý rủi ro của TCTD; (iii) Lớp bảo vệ thứ ba là Bộ phận kiểm toán, kiểm tra, kiểm soát nội bộ hoạt động độc lập, giám sát đảm bảo tính tuân thủ với chiến lược, chính sách và các quy định quản trị rủi ro đã đặt ra.

Mô hình ba tuyến bảo vệ độc lập được thiết kế nhằm mục tiêu tăng cường sự liên kết và tương tác giữa các bộ phận tham gia vào hoạt động và quản trị điều hành của tổ chức tín dụng phi ngân hàng trong quản trị rủi ro. Qua đó, góp phần giúp các tổ chức tín dụng phi ngân hàng phát triển bền vững.

Trong mô hình này, vai trò của các cấp lãnh đạo khác nhau trong một tổ chức được xác định rõ ràng, bao gồm cả sự giám sát của Hội đồng quản trị/Hội đồng thành viên đối với Tổng giám đốc, Tổng giám đốc với các bộ phận với các hoạt động bao gồm rủi ro và tuân thủ (vai trò tuyến đầu và tuyến thứ hai); và đảm bảo giám sát độc lập thông qua kiểm toán nội bộ (vai trò tuyến thứ ba).

Theo đánh giá của đa số các TCTD phi ngân hàng, việc thiết lập và triển khai mô hình 3 tuyến bảo vệ là tất yếu, cần được quan tâm đặc biệt và phải được coi là một trong các công việc trọng điểm của TCTD. Đa số các TCTD phi ngân hàng đã thiết lập và triển khai mô hình 03 tuyến bảo vệ.

Theo bản thuyết minh của Ngân hàng Nhà nước, thực tế thống kê cho thấy, Công ty tài chính Cộng đồng chưa triển khai mô hình này; Công ty tài chính Lotte triển khai ở mức khiêm tốn về quy mô và nhân sự; Công ty tài chính Toyota và Công ty tài chính MB Shinsei triển khai mô hình còn nhiều khó khăn…

Do vậy, việc ban hành quy định chung về mô hình 3 tuyến bảo vệ là cần thiết để các tổ chức tín dụng phi ngân hàng có cơ sở thực hiện thống nhất.

Ngoài ra, tại một số TCTD phi ngân hàng, cơ sở dữ liệu, hạ tầng công nghệ thông tin phục vụ hoạt động kiểm soát nội bộ còn nhiều bất cập, chưa đầy đủ, chủ yếu là dữ liệu ở dạng thô, chưa được phân loại, hệ thống hóa. Cùng một dữ liệu có thể được tạo ra và lưu trữ một cách riêng lẻ bởi từng bộ phận nghiệp vụ, các bộ phận nghiệp vụ phải tự xử lý dữ liệu khi cần để phân tích cho mục đích quản lý rủi ro. Hệ thống thông tin báo cáo và thông tin quản lý chưa đầy đủ và kịp thời. Hệ thống báo cáo KSNB định kỳ chưa đáp ứng được yêu cầu về quản trị, điều hành của TCTD phi ngân hàng. Để khắc phục những tồn tại này, dự thảo Thông tư quy định cụ thể về các nguyên tắc của cơ chế trao đổi thông tin, hệ thống thông tin quản lý của TCTD phi ngân hàng.

Với phân tích này, Dự thảo Thông tư đã bổ sung quy định cụ thể hơn về cấu trúc, nôi dung, hình thức của hệ thống quản lý thông tin để Tổ chức tín dụng phi ngân hàng không bị vướng mắc khi áp dụng, qua đó thực hiện đúng và đầy đủ.

Liên quan đến quy định về đo lường, ctheo dõi và kiểm soát rủi ro tín dụng, các Tổ chức tín dụng cho rằng, đối với tổ chức tín dụng phi ngân hàng có số lượng khách hàng nhỏ (ví dụ: dưới 1000 khách hàng) thì chưa phải sử dụng phương pháp, mô hình đo lường tổn thất để đo lường rủi ro tín dụng. Tuy nhiên, đối với tổ chức tín dụng phi ngân hàng có số lượng khách hàng từ 1000 khách hàng trở lên thì phải sử dụng phương pháp, mô hình đo lường tổn thất để đo lường rủi ro tín dụng.

Dự thảo không quy định Tổ chức tín dụng phi ngân hàng bắt buộc phải xây dựng hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ nhưng yêu cầu các Tổ chức tín dụng phi ngân hàng “phải sử dụng phương pháp, mô hình đo lường tổn thất để đo lường rủi ro tín dụng” là không hợp lý và gây khó khăn cho các Tổ chức tín dụng phi ngân hàng, đặc biệt là các công ty cho thuê tài chính.

Do vậy, Dự thảo Thông tư quy định theo hướng bỏ quy định về đo lường để thống nhất thực hiện cho các Tổ chức tín dung phi ngân hàng. Trường hợp cần thiết, các ổ chức tín dung phi ngân hàng tự quyết việc đo lường rủi ro tín dụng thông qua việc sử dụng mô hình.

NHNN cũng cho rằng, tổ chức tín dụng có thể sử dụng dịch vụ thuê ngoài phục vụ cho hoạt động từ các đơn vị khác như đơn vị sự nghiệp công lập (Viện nghiên cứu, ....), các chuyên gia có chứng chỉ hành nghề được phép thực hiện giao dịch theo quy định của pháp luật, ...