- Quý I/2020, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đã có thêm một công văn nữa trình Thủ tướng Chính phủ có nội dung liên quan đến các phương án đề xuất đầu tư tuyến đường bộ cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ.

Nửa thập kỷ… chuẩn bị 

Công văn số 2200/BGTVT-ĐTCT về một số giải pháp đẩy nhanh tiến độ thực hiện, giải ngân nguồn vốn đầu tư Dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông và dự án cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ. Trong đó, đối với dự án đường bộ cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ, Bộ GTVT có nội dung kiến nghị Chính phủ tiếp tục triển khai theo hình thức PPP “để nâng cao hiệu quả tài chính và tạo điều kiện thuận lợi về huy động tín dụng”.

Cụ thể Bộ GTVT đã đề xuất triển khai tuyến cao tốc này với 3 phương án, một là chuyển sang đầu tư công, sau khi hoàn thành sẽ chuyển nhượng quyền khai thác để thu hồi vốn, hai là triển khai theo hình thức PPP, đấu thầu rộng rãi trong nước lựa chọn nhà đầu tư, ba là triển khai theo hình thức PPP, chỉ định nhà đầu tư.

Cũng theo văn bản này, các phương án kiến nghị Chính phủ đều đưa ra mốc thời gian hoàn thành cơ bản cuối năm 2022 (hoặc Quý I năm 2023), cùng với công trình cầu Mỹ Thuận 2 đưa vào sử dụng sẽ khai thác đồng bộ toàn tuyến cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ.

Qua nội dung Công văn số 2200/BGTVT-ĐTCT của Bộ GTVT, những ai quan tâm theo dõi câu chuyện về việc triển khai thực hiện đoạn tuyến cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ chỉ với 23 km đường bộ, và đặt trong quyết tâm đầu tư của Chính phủ, mong mỏi của người dân vùng Tây Nam Bộ nhằm kết nối đồng bộ toàn tuyến cao tốc từ TP. Hồ Chí Minh đến Cần Thơ để thuận tiện đi lại và phát triển kinh tế thì mới thấy thấm thía và nhận ra rằng các bước đi của cơ quan quản lý chuyên ngành - Bộ GTVT trong thời gian qua là thiếu nhất quán, bị động, lúng túng, làm lãng phí rất nhiều thời gian và công sức của nhiều người, nhiều ngành và cả Chính phủ. Dư luận và người dân sẽ không khỏi rất lấy làm lạ về câu câu chuyện 23 km cao tốc Mỹ Thuận – Cần Thơ cứ trở đi, trở lại với rất nhiều phương án, đề xuất loanh quanh, luẩn quẩn mãi gần suốt nhiệm kỳ qua mà vẫn… chưa chốt được phương án cụ thể nào?

Trong công văn trình Thủ tướng nêu trên, Bộ GTVT cũng viện dẫn lý do do cầu Mỹ Thuận 2 đang triển khai xây dựng, dự kiến hoàn thành năm 2023, nên việc rút ngắn thời gian thông xe kỹ thuật cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ vào năm 2022 sẽ không mang lại hiệu quả cao, đồng thời gây khó khăn cho việc phải bố trí bổ sung 544 tỷ đồng từ vốn ngân sách nhà nước cho dự án.

Để thu hồi vốn nhà nước đầu tư cho dự án, Bộ GTVT dự kiến áp dụng hình thức chuyển nhượng, cho thuê quyền khai thác, quyền sử dụng tài sản công cho dự án. Bộ cũng sẽ lập thành dự án riêng để tiếp tục đầu tư các hạng mục phục vụ quản lý, khai thác và tổ chức thu phí sử dụng đường bộ như đối với các dự án xây dựng tuyến đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông. Đơn vị được nhượng quyền thu phí sẽ tiếp tục đầu tư các hạng mục phục vụ quản lý, khai thác và thu phí, khoảng 12 năm sẽ thu hồi tổng vốn đã đầu tư cho dự án. 

Hơn 4 năm trước, ngày 21/03/2016, Thủ tướng Chính phủ đã chấp thuận chủ trương đầu tư dự án cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ tại văn bản số 463/TTg-KTN. Đến ngày 28/8/2017, Bộ GTVT mới phê duyệt dự án, ngày 3/4/2018, phê duyệt hồ sơ mời sơ tuyển, giao Ban QLDA Thăng Long thực hiện công tác sơ tuyển. Ngày 29/6/2018, Ban QLDA Thăng Long báo cáo Bộ GTVT kết quả sơ tuyển. Ngày 17/7/2019, Bộ GTVT hủy kết quả sơ tuyển nhà đầu tư. Ngày 8/10/2019, Bộ GTVT phê duyệt điều chỉnh Dự án. Ngày 24/3/2020, Bộ GTVT có quyết định giao Tổng công ty Đầu tư phát triển và Quản lý dự án hạ tầng giao thông Cửu Long làm chủ đầu tư giai đoạn chuẩn bị đầu tư Dự án thay thế cho Ban QLDA Thăng Long. 

Như vậy, tính từ ngày Dự án được Chính phủ phê duyệt đến nay đã hơn 4 năm, gần một nhiệm kỳ rồi mà Bộ GTVT hiện vẫn loay hoay giai đoạn “chuẩn bị đầu tư”, và sau hơn 2 năm dự án đã được Bộ GTVT phê duyệt nhưng vẫn chưa triển khai giải phóng mặt bằng (GPMB), mặc dù Chính phủ ưu tiên bố trí vốn từ nguồn NSNN là 932 tỉ đồng cho dự án. Hiện nay vẫn chưa lựa chọn được nhà đầu tư khi yêu cầu tiến độ, việc tiếp tục điều chỉnh dự án sẽ phát sinh rất nhiều thủ tục, kéo dài thời gian, khó thực hiện sẽ không đảm bảo tiến độ thông tuyến vào năm 2021 như chỉ đạo của Thủ tướng.

Loay hoay, lãng phí… trách nhiệm thuộc về ai?

Đại dịch Covid-19 đi qua đã để lại ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế đất nước, giai đoạn này đặt ra phương án đầu tư công, nguồn vốn lấy từ nguồn ngân sách nhà nước được xem là phương án không hợp lý. 

Với việc tuyến cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận đang băng về đích đã thể hiện rõ năng lực của đơn vị điều hành dự án. Đã có không ít ý kiến của các chuyên gia trong lĩnh vực đầu tư hạ tầng giao thông chỉ ra rằng phương án bổ sung 23 km đoạn Mỹ Thuận - Cần Thơ vào dự án Trung Lương - Mỹ Thuận là có tính khả thi cao nhất, giảm lãng phí thời gian và tiết kiệm tiền của nhất. Theo đó, điều chỉnh, mở rộng phạm vi Dự án cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận do UBND tỉnh Tiền Giang - Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền, giao UBND các tỉnh Vĩnh Long và Đồng Tháp thực hiện GPMB theo quy định trong phạm vi địa giới hành chính của các tỉnh.

Trước đó đơn vị điều hành dự án Trung Lương - Mỹ Thuận cũng đã khẳng định sẽ thông tuyến cao tốc từ TP.HCM đến Cần Thơ trong năm 2021, hoàn thành trong năm 2022, rút ngắn thời gian thu phí để hoàn vốn cho dự án trước đây từ 14 năm 8 tháng xuống còn 12 năm 6 tháng (ngắn đi 2 năm 2 tháng). Phương án này cũng nhận được sự đồng thuận của các địa phương có dự án đi qua là Vĩnh Long, Đồng Tháp, Cần Thơ.

Nhận thấy tính khả thi của dự án Trung Lương - Mỹ Thuận có thể về đích vào cuối năm 2021, PGS.TS Trần Đình Thiên - nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam, Thành viên Tổ tư vấn Kinh tế của Thủ tướng Chính phủ đã mở rộng vấn đề: "Thật ra, khi đặt vấn đề xử lý đoạn Trung Lương - Mỹ Thuận, người ta đặt ngay vấn đề tiếp theo của Mỹ Thuận đó là cái gì? Bởi vì nguyên lý hiệu quả của giao thông là tính đồng bộ. Mục tiêu của tuyến này là giải quyết vấn đề phát triển cho miền Tây, tức là còn phía dưới Cần Thơ, chứ không phải đến Mỹ Thuận là ngưng lại".

Những lợi ích mà tuyến cao tốc từ TP.HCM đến Cần Thơ nếu được hoàn thành sớm sẽ có những đóng góp quan trọng cho đời sống kinh tế - xã hội toàn vùng Tây Nam bộ nói riêng và kinh tế đất nước nói chung là không nhỏ. Nhưng, thiết nghĩ với lối tổ chức thực hiện dự án theo kiểu lòng vòng như hiện nay thì không biết bao giờ đoạn cao tốc Mỹ Thuận - Cần Thơ mới hoàn thành để kết nối thông suốt với toàn tuyến cao tốc TP.HCM - Cần Thơ vào năm 2021, và hoàn thiện khai thác vào năm 2022 như Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo. Và giả sử nếu vào thời điểm đó đoạn cao tốc chỉ dài 23 km này vẫn loay hoay phương án đầu tư của mình thì dư luận có đủ lý do để cho rằng Bộ GTVT đang làm lãng phí thời gian, gây chậm trễ trong việc đồng bộ toàn tuyến cao tốc từ trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh đi Cần Thơ?

Tuấn Nguyễn