- Hội thảo khoa học và Triển lãm khai mạc ngày 15/4/2023. Thời gian Triển lãm từ ngày 15/4 đến hết ngày 15/5/2023. Tại Bảo tàng Lịch sử quốc gia. Số 25 Tông Đản, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
Từ khi du nhập vào nước ta, cách nay khoảng 2000 năm, Phật giáo đã có sự dung hòa với tín ngưỡng bản địa và trở thành nhân tố quan trọng cấu thành nền văn hóa truyền thống Việt Nam. Trong quá trình truyền bá, Phật giáo dần hình thành các cơ sở vật chất như hệ thống chùa, tháp, tự viện… Trải qua nhiều thời kỳ lịch sử, tùy từng vùng, miền, hệ phái, điều kiện vật chất, môi trường tự nhiên và đối tượng, cách thức thờ phụng khác nhau tạo nên bố cục mặt bằng tổng thể, công năng sử dụng, kết cấu kiến trúc, nghệ thuật trang trí… cũng rất phong phú, đa dạng và chứa đựng nét đẹp độc đáo. Với bề dày lịch sử phát triển, Phật giáo cũng đã để lại khối di sản kiến trúc Phật giáo đồ sộ, góp phần làm giàu kho tàng di sản văn hóa Việt Nam.
Tuy nhiên, trong bối cảnh xã hội đương đại, quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đô thị hóa và hội nhập quốc tế… đã và đang có những ảnh hưởng đến hệ thống di sản kiến trúc Phật giáo này. Để đáp ứng nhu cầu tu tập, tín ngưỡng ngày càng cao của tín đồ Phật tử, trong quá trình trùng tu, mở rộng hoặc xây mới chùa còn mang nhiều phong cách khác nhau, mặc dù đã cơ bản đáp ứng nhu cầu tu tập, sinh hoạt tâm linh của Phật tử, công chúng nhưng đôi chỗ còn chưa đảm bảo kế thừa những giá trị, đặc trưng văn hóa truyền thống cũng như tư tưởng, tinh thần Phật giáo.
Trên cơ sở nhận thấy tính cấp thiết của vấn đề này, Ban Văn hóa Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã phối hợp với Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Viện Bảo tồn di tích, Bảo tàng Lịch sử quốc gia cùng Chư tôn đức tăng ni, các chuyên gia, nhà khoa học thực hiện các chuyến khảo sát về kiến trúc, di sản Phật giáo trên cả ba miền đất nước để cung cấp tư liệu, phục vụ Triển lãm và Hội thảo khoa học "Kiến trúc Phật giáo Việt Nam - thống nhất trong đa dạng". Bao gồm:
1. Triển lãm: với gần 300 tư liệu, hình ảnh, trong đó chủ yếu là hình ảnh từ kết quả của 3 đợt khảo sát và tư liệu của Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Viện Bảo tồn di tích, Triển lãm tập trung giới thiệu 3 nội dung: giới thiệu một số hình ảnh hiện vật kiến trúc Phật giáo hiện lưu giữ tại BTLSQG; đặc trưng tiêu biểu của kiến trúc Phật giáo Việt Nam: giới thiệu các hình ảnh, tư liệu bản vẽ (không gian cảnh quan, bố cục mặt bằng, các công năng chính…)kiến trúc Phật giáo của từng hệ phái, vùng, miền; một số hình ảnh kiến trúc Phật giáo Việt Nam được xây dựng trong những năm gần đây: chùa ở đô thị; chùa được quy hoạch, xây dựng lại trên nền/vị trí chùa cũ; chùa xây dựng mới…
2. Hội thảo khoa học: tập hợp được gần 70 bài tham luận, tập trung vào các nội dung:
- Kiến trúc Phật giáo Việt Nam trong lịch sử.
-Kiến trúc Phật giáo Việt Nam hiện nay: đặc trưng, tính thống nhất, đa dạng kiến trúc Phật giáo các hệ phái, vùng, miền.
- Định hướng, giải pháp kiến trúc Phật giáo Việt Nam:thực trạng, định hướng, giải pháp và những đề xuất, khuyến nghị đối với Ban Văn hóa trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam, các nhà quản lý tôn giáo, di sản về tu bổ, tôn tạo và xây dựng mới công trình Phật giáo hiện nay.
Triển lãm và Hội thảo được tổ chức sẽ cung cấp tư liệu, cơ cở khoa học, thực tiễn để Ban Văn hóa Trung ương GHPGVN triển khai Đề án Kiến trúc và Di sản văn hóa Phật giáo Việt Nam trong các năm tiếp theo hiệu quả, khả thi. Đồng thời, giúp Tăng Ni, Phật tử và cộng đồng xã hội hiểu hơn về giá trị di sản, kiếntrúc Phật giáo, nâng cao nhận thức trong bảo tồn, phát huy những giá trị truyền thống, những tinh hoa của kiến trúc Phật giáo Việt Nam, khắc phục những nhận thức chưa đúng, những hạn chế trong hoạt động trùng tu, tôn tạo và xây dựng mới các công trình Phật giáo hiện nay; góp phần định hướng đặc trưng kiến trúc Phật giáo Việt Nam đảm bảo tính truyền thống, tính dân tộc và tính thời đại, trong đó, cần quan tâm yếu tố đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, tu tập của tăng ni, Phật tử, công chúng phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển của Phật giáo Việt Nam trong thời đại mới.
