- Bảo tàng Nghệ thuật Hồn Đất Việt Bát Tràng (Bát Tràng Museum) do cố Nghệ nhân Nhân dân Vũ Thắng sáng lập là bảo tàng gốm sứ ngoài công lập đầu tiên của làng Bát Tràng được thành lập năm 2016. Thừa kế vai trò điều hành Bảo tàng từ cha mình là nghệ nhân Vũ Thắng, giám đốc Vũ Khánh Tùng đang muốn biến Bát Tràng Museum thành một không gian văn hoá sáng tạo đa dạng và mới mẻ.

Từ ngày 21/04 đến ngày 07/05/2023, Bảo tàng Nghệ thuật Hồn Đất Việt Bát Tràng (Bát Tràng Museum) cùng Đại sứ quán Italia tại Việt Nam tổ chức “Triển lãm Bản Thể – Những phụ nữ Việt & Ý truyền cảm hứng”, giới thiệu các tác phẩm của nghệ sĩ PSI với sự tham gia hỗ trợ, đồng sáng tạo của các nghệ sỹ và đối tác đa dạng. Trong triển lãm này, Bát Tràng Museum tham gia tổ chức, giám tuyển và thực hiện 04 tác phẩm bằng gốm. Cũng tại không gian Casa Italia, tròn một năm trước, Bát Tràng Museum đã tổ chức triển lãm gây tiếng vang "Chiếc giầy gốm Bát Tràng & cuộc dạo chơi cùng văn hóa Ý" (tháng 4/2022).

Làm việc nhiều năm trong lĩnh vực sáng tạo hình ảnh và truyền thông,Vũ Khánh Tùng là con trai của Cố Nghệ nhân nhân dân Vũ Thắng. Từ năm 2010, Khánh Tùng giữ vai trò nhà sản xuất và giám đốc hình ảnh của tạp chí Đẹp. Anh từng là sản xuất và đạo diễn cho các chương trình truyền hình trên VTC và HTV3. Anh mong muốn đem đến sự cân bằng tinh tế giữa tính ứng dụng trong thực tiễn và bản sắc riêng trong phong cách cho những dự án mà anh từng tham gia và trực tiếp giám sát. Cùng trò chuyện với Vũ Khánh Tùng để hiểu thêm về ý tưởng của anh.

- Việc tổ chức "Chiếc giày gốm Bát Tràng" cho đến triển lãm "Bản thể" cho thấy Bảo tàng Nghệ thuật Hồn Đất Việt Bát Tràng (Bát Tràng Museum) đang chuyển mình trở thành một không gian sáng tạo năng động và đa dạng. Xin anh hãy chia sẻ hình dung lý tưởng và mong muốn của mình về Bát tràng museum kể từ khi anh đóng vai trò giám đốc?

Vũ Khánh Tùng: Tôi nghĩ ngay từ cái tên bố tôi chọn với hàm ý rất rộng khi thành lập bảo tàng là “Bảo tàng nghệ thuật…” (chứ không phải bảo tàng gốm như thường mặc định: nhà làm gốm thì sẽ phải là bảo tàng gốm). Cái tên này đã chứa đựng nhiều điều hơn cả gốm vốn đã rất gắn bó với địa danh Bát Tràng. Để được trọn vẹn với cái tên bảo tàng do bố đặt ra, tôi nghĩ Bát Tràng Museum phải là một nơi dành cho nghệ thuật, là một trạm kết nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và đương đại, kết nối tác phẩm và người xem, kết nối các ý tưởng hay chính bản thân các nghệ sĩ với nhau, tất cả kết hợp lại, cùng tạo ra một mô hình chỉn chu, đem những trải nghiệm nghệ thuật mới lạ, thú vị cho những người thưởng thức.

- Hiện đang làm việc trong lĩnh vực sáng tạo hình ảnh và truyền thông, lý do vì sao anh quyết định “gánh vác” bảo tàng? Kể từ khi nào anh quan tâm và cho rằng mình phải có trách nhiệm với di sản nghề gốm?

Bố mất đột ngột cùng năm với bảo tàng được cấp phép. Một bảo tàng còn đang dang dở. Việc bố thành lập bảo tàng, đó là tầm nhìn xa mà khi ngẫm lại tôi mới thấy chỉ một Nghệ nhân nhân dân như bố mới có thể nhìn thấu được. Đó cũng là cách mà bố đã rất tự nhiên lôi kéo tôi, một kẻ thích bay nhảy làm đủ mọi công việc khác nhau…trừ làm gốm, trở về Bát Tràng sau hàng chục năm trời, để giờ đây tôi mang những điều mới mẻ cho bảo tàng nghệ thuật của bố. Ngoài việc gìn giữ và tôn vinh di sản những tác phẩm gốm mà ông để lại, suy nghĩ làm sao để Bát Tràng Museum trở thành một cái tên có tầm ảnh hưởng vừa là áp lực, vừa là trách nhiệm vừa là lí do và cả động lực để tôi quyết tâm hết sức mình. Tôi tuy không được thừa hưởng đôi tay làm gốm của bố, nhưng thừa hưởng đôi mắt thẩm mỹ và tầm nhìn, tôi rất tự tin với những kế hoạch sắp tới của Bát Tràng Museum.

- Triển lãm Bản thể lần này có sự tham gia của các loại hình nghệ thuật khác nhau, các nghệ sỹ khác nhau, và địa điểm cũng không diễn ra tại Bảo tàng mà là tại không gian văn hoá Ý, chất liệu chủ chốt cũng không còn là gốm nữa. Vậy thì tính kế thừa di sản được thể hiện như thế nào trong triển lãm này và trong hoạt động tương lai của Bảo tàng?

“Triển lãm Bản thể” một bước đi mới của Bát Tràng Museum là sự kết hợp với những nghệ sĩ đương đại. Triển lãm sẽ không có những tác phẩm của bố (như mọi người vẫn hoài nghi sau triển lãm lần trước, tôi chỉ có thể dùng những tác phẩm có sẵn được thừa hưởng của bảo tàng để mang đi trưng bày) nhưng tinh thần mà ông để lại cho bảo tàng thì vẫn nguyên vẹn. Bố luôn là người đề cao sự sáng tạo và những ý tưởng kết hợp mới, ông là người tạo ra một phong cách làm gốm riêng biệt dựa trên những kỹ thuật, nguyên liệu, màu men, hoạt tiết truyền thống, chồng những lớp men gốm để tạo ra độ sâu cho tác phẩm. Như triển lãm “Chiếc giày gốm Bát Tràng và cuộc dạo chơi cùng văn hoá Ý” năm 2022, có thể thấy tác phẩm của ông là sự tổng hòa giữa truyền thống (hoa văn, hoạt tiết, men gốm) và đương đại (hình chiếc bốt thời trang), còn sự kết hợp giữa gốm và các vật liệu khác nhau như bạc, đồng, sơn mài, kén tằm, hoa khô…

“Triển lãm Bản thể” là một ý tưởng rất độc đáo của nghệ sĩ PSI, một nghệ sĩ trang điểm gắn bó với công việc tôi trong lĩnh vực sáng tạo hình ảnh. Ý tưởng này đã gặp gỡ tinh thần của Bát Tràng Museum mà người sáng lập để lại, đó là sự kết nối và sáng tạo. Trong quá trình phát triển ý tưởng triển lãm, chúng tôi đã mời được 21 nhân vật thú vị, là bản thể được tạo hình thành tác phẩm, cùng với những tên tuổi ở các loại hình nghệ thuật và phương tiện khác nhau, như nghệ thuật sơn mài, phim tài liệu và ảnh chụp chân dung, hình ảnh trình chiếu trong không gian, kĩ thuật ánh sáng, công nghệ thực tế ảo tăng cường. Và vẫn còn có mẹ tôi, nghệ nhân Phùng Thị Thịnh, cùng tôi và nghệ sĩ PSI thực hiện 04 tác phẩm bằng gốm đặc biệt cho triển lãm lần này.

- Là thế hệ trẻ truyền thừa những gì để lại, anh nghĩ rằng mình sẽ “biến đổi” di sản mà cha anh và gia đình để lại như thế nào?

Tôi không biến đổi những di sản. Tôi bảo vệ, gìn giữ, trân trọng, chia sẻ và học hỏi từ chính những di sản của gia đình.

- Thế còn các sản phẩm và tác phẩm của cha anh? Gia đình vẫn sẽ giữ các sản phẩm truyền thống hay sẽ làm ra các tác phẩm và sản phẩm mới khác biệt hoàn toàn?

Những tác phẩm của Cố Nghệ nhân Nhân dân Vũ Thắng là những giá trị cốt lõi của bảo tàng. Sớm hay muộn, tôi sẽ xây dựng một bảo tàng vật lý để những tác phẩm của bố được nhiều người biết đến, chúng có thể tự kể những câu chuyện và truyền cảm hứng cho những người yêu thích và nghiên cứu về gốm. Như chính những tác phẩm đó đã truyền cảm hứng cho tôi rất nhiều trong việc sáng tác những sản phẩm mới nhưng không làm mất đi tinh thần mà người nghệ nhân để lại.

- Định nghĩa của anh về một bảo tàng là gì?

Giám đốc Vũ Khánh Tùng: Phải thể hiện được chức năng của một bảo tàng: giáo dục, học tập, nghiên cứu…nhưng chưa đủ, cần có sự chỉn chu, tổng hòa giữa không gian, kiến trúc, nghệ thuật, dịch vụ đi cùng và quan trọng nhất, câu chuyện của bảo tàng được kể lôi cuốn như thế nào.

- Bản thân anh được “lợi” những gì từ công việc điều hành, quản lý và phát triển Bảo tàng của cha mình?

Tôi bước ra khỏi vùng an toàn của bản thân, chính từ bảo tàng này tôi có thêm nhiều ý tưởng mới, cảm hứng và năng lượng tích cực.

- Các dự án cụ thể và dự định tương lai của Bảo tàng là gì?

Không gian trưng bày bảo tàng hiện tại vẫn là không gian của gia đình nên trải nghiệm để chiêm ngưỡng những tác phẩm của cố Nghệ nhân nhân dân Vũ Thắng còn nhiều hạn chế. Mục tiêu tôi luôn hướng đến là xây dựng được một bảo tàng vật lý chỉn chu để những di sản mà bố để lại được nhìn ngắm, nghiên cứu và thực hiện được đúng vai trò của nó. Chặng đường này còn dài và tôi cũng không vội. Để làm được điều này, trước mắt trong khả năng của mình, Bát Tràng Museum sẽ cần làm được nhiều hoạt động về triển lãm, workshop…kết hợp với các nghệ sĩ đương đại hơn nữa để tăng độ nhận diện, nâng cao tính năng động, sáng tạo của bảo tàng. Trước mắt, chúng tôi cũng mong muốn hợp tác với các sở ban ngành, các co quan, các tổ chức văn hoá để tổ chức những mô hình triển lãm sáng tạo thường niên, có ý nghĩa cho cộng đồng. Song song đó, kế hoạch năm tới, chúng tôi xây dựng một nơi lưu trú cho các nghệ sĩ trong và ngoài nước đến Bát Tràng để nghiên cứu, sáng tác và thực hiện các hoạt động triển lãm. Chúng tôi cũng mong muốn được giao lưu triển lãm các hiện vật của Bát Tràng Museum với các bảo tàng trong và ngoài nước.