Đó là một trong những đánh giá của ông Vũ Thanh Ca, Vụ Hợp tác quốc tế và Khoa học Công nghệ, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam khi đánh giá về nguyên nhân khiến cá chết hàng loạt ở các tỉnh miền Trung.
PGS.TS Vũ Thanh Ca cho biết, hiện tượng sinh vật biển chết hàng loạt là một trong những thảm họa môi trường. Các thống kê chưa đầy đủ cho thấy từ đầu năm 2016 đến ngày 21 tháng 4 đã có 73 vụ sinh vật biển chết hàng loạt với các quy mô khác nhau, trong đó có hơn 30 vụ cá biển chết hàng loạt trên thế giới. Điển hình là vào ngày 18/4/2016, trên 4.000 tấn cá trích (sardine) chết được tìm thấy tại bờ biển Araucania, Chile. Các số liệu thống kê trên thế giới cho thấy trong những năm gần đây hiện tượng cá biển chết hàng loạt xảy ra ngày càng nhiều, chủ yếu là gây ra do ô nhiễm môi trường biển.
Các nguyên nhân làm cho cá biển chết hàng loạt bao gồm sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ (thí dụ nhiệt độ tăng đột ngột làm chết hàng loạt loại cá ưa lạnh; hoặc là nhiệt độ giảm đột ngột làm chết các loài cá ưa nóng), rò rỉ chất ô nhiễm (thí dụ ô nhiễm dầu), hiện tượng bùng phát của tảo độc do phú dưỡng tạo ra độc tố và làm cạn kiệt ô xy trong nước, hiện tượng cạn kiệt ô xy do phân hủy chất thải hữu cơ trong tầng nước sâu hoặc những ngày nóng nực, lặng sóng, rất khó có sự trao đổi nước giữa tầng mặt và các tầng nước sâu, dịch bệnh do vi trùng, virút hoặc ký sinh trùng và các chất độc hại do ô nhiễm nước biển gây ra...
Trong số các nguyên nhân kể trên, sự thay đổi đột ngột của nhiệt độ nước biển, hiện tượng cạn kiệt ô xy trong nước biển do phân hủy chất thải hữu cơ và bùng nổ tảo độc được coi là những nguyên nhân phổ biến nhất gây ra chết cá. Đối với các khu vực biển không sâu lắm, chất ô nhiễm hữu cơ được thải ra từ bờ sẽ không được pha loãng nhanh.
Nếu nhiệt độ nước nước biển tăng khá nhanh, quá trình phân hủy chất hữu cơ sẽ diễn ra mạnh mẽ trong điều kiện nhiệt độ cao, yêu cầu tiêu thụ nhiều ô xy. Sự đốt nóng bề mặt sẽ tạo ra sự phân tầng mật độ nước biển rất mạnh mẽ. Nếu gió không mạnh, sóng và dòng chảy mặt không đủ để tạo ra sự xáo trộn nước, khiến nước ở các tầng dưới mặt sẽ bị cạn kiệt ô xy, làm chết cá.
Thông thường, sự thay đổi đột ngột của nước biển chỉ làm chết một số loài cá nhạy cảm với nhiệt độ. Tuy vậy, các quan sát hiện trường cho thấy có nhiều loài cá chết ở vùng biển gần bờ Bắc Trung Bộ trong đợt này. Như vậy, khả năng cá chết do nhạy cảm với thay đổi của nhiệt độ là khá thấp.
Cũng cần phải nhận thấy rằng độ ô xy hòa tan trong nước biển phụ thuộc vào nhiệt độ nước và giảm đi khi nhiệt độ nước tăng lên. Đầu tháng 4 năm 2016 là những ngày rất nóng và biển khá lặng tại khu vực Bắc Trung Bộ nên gió không đủ tạo ra sự xáo trộn mạnh mẽ của nước biển và nhiệt độ nước biển cũng đã tăng lên do nắng nóng.
Như vậy, nguyên nhân có thể nhất của hiện tượng cá biển chết hàng loạt tại đây là do nước thải từ bờ đã phân hủy mạnh, gây nên cạn kiệt ô xy trong các tầng nước dưới mặt vốn đã bị cạn kiệt ô xy sẵn do nhiệt độ nước tăng lên.
Không thấy có bất cứ thông tin nào về sự bùng phát của tảo độc trong thời gian đầu tháng 4 ở vùng biển có cá chết. Do vậy, có thể loại trừ nguyên nhân cá chết do bùng phát của tảo độc. Ngoài ra, không thể loại trừ việc cá chết do các nguyên nhân khác, thí dụ như chất độc do nước thải gần bờ, chất độc gây ra do các nguyên nhân khác hoặc dịch bệnh.
Tuy vậy, để làm rõ các nguyên nhân gây chết cá, ngoài phân tích mẫu cá chết, cần lấy mẫu nước ở các tầng khác nhau tại các địa điểm khác nhau gần bờ và phân tích để xác định mức độ ô nhiễm và các thành phần chất gây ô nhiễm cũng như khả năng dịch bệnh. Đồng thời, phải kiểm tra các cơ sở sản xuất, các trung tâm dân sinh trên bờ có khả năng xả thải và gây ô nhiễm nước biển.
Cần chú ý rằng các điều kiện khí tượng hải văn, môi trường biển hiện nay đã thay đổi rất nhiều so với các điều kiện tại thời điểm xảy ra cá chết nên để có được kết luận sát thực về nguyên nhân cá chết cần phải tính toán, đánh giá để dựng lại những điều kiện tại thời điểm gây ra cá chết. Đây là một nhiệm vụ rất khó khăn.
Ý kiến bạn đọc