Băn khoăn bản dịch "Nam quốc sơn hà" trong sách Văn

16:20, 09/11/2015
|

Bản dịch bài thơ "Nam quốc sơn hà" trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 7 tập I, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam khiến một số người băn khoăn, bởi bài thơ vốn được xem là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước Việt Nam với những câu thơ quen thuộc nay đã được dịch khác đi.

Bài thơ: “Nam quốc sơn hà" ("Sông núi nước Nam”) từng được dịch là:

“Sông núi nước Nam vua Nam ở
Rành rành định phận tại sách trời
Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm
Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời”.

Ở trang 62 sách Ngữ văn lớp 7 tập I, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam (NXBGDVN) sử dụng bản dịch:

“Sông núi nước Nam vua Nam ở
Vằng vặc sách trời chia xứ sở
Giặc dữ cớ sao phạm đến đây
Chúng mày nhất định phải tan vỡ”.

Như vậy, từ 4 câu thơ quen thuộc với hàng triệu học sinh, phụ huynh nay đã được “cải biên” 3 câu thơ sau so với bản dịch trước. Theo nhận định của nhiều phụ huynh, bản dịch sau trúc trắc, khó đọc và không hay như bản cũ.

Bản dịch bài Sông núi nước Nam được in trong SGK Ngữ văn lớp 7 tập 1 của NXBGDVN.
Bản dịch bài Sông núi nước Nam được in trong SGK Ngữ văn lớp 7 tập 1 của NXBGDVN

Tổng chủ biên cuốn sách Ngữ văn lớp 7 tập I - GS Nguyễn Khắc Phi cho biết: Ngay nguyên văn chữ Hán của bài thơ cũng có nhiều dị bản; bản nguyên văn trong SGK là bản trên bức tranh sơn mài của Viện Bảo tàng Lịch sử Việt Nam. Bản nguyên văn này lại có nhiều bản dịch khác nhau và đó là chuyện bình thường.

"Trong SGK, ngoài bản dịch nêu trên còn có bản dịch của Ngô Linh Ngọc. Bản dịch trên là của Lê Thước - Nam Trân. Lê Thước cũng như Nam Trân đều là nhà những nhà Hán-Nôm học nổi tiếng. Riêng Nam Trân còn là nhà thơ có tên tuổi, từng được giao nhiệm vụ tổ chức dịch Nhật ký trong tù của Hồ Chủ tịch.

"Chỉ 4 câu thơ mà 2 cụ cùng dịch đủ thấy sự nghiêm túc như thế nào" - GS. Phi chia sẻ.

Theo GS. Phi, bản dịch của Lê Thước - Nam Trân đã được đưa ra Hội đồng quốc gia về thẩm định SGK với nhiều học giả có tên tuổi và các giáo viên THCS cũng tham gia.

"Bản dịch trước nghe êm tai nhưng không phải không có những chỗ bất ổn. Để phân tích cái hay cái dở có lẽ phải mất nhiều thời gian, chẳng hạn chữ "định phận" ở bản trước chưa đạt, giữ y như nguyên văn, có thể gây ra hiểu nhầm là số phận đã định đoạt, không thể hay và chuẩn bằng "vằng vặc sách trời chia xứ sở" của bản dịch trong SGK. Ngoài ra, việc hai dịch giả Lê Thước - Nam Trân chuyển từ vần BẰNG trong nguyên văn sang vần TRẮC ở bản dịch không phải là không có dụng ý".
 
PGS. TS. Đỗ Ngọc Thống - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học, Bộ GD&ĐT, một trong những người biên tập cuốn sách Ngữ văn lớp 7 tập 1 này cũng cho biết:: “Thời tôi đi học thì họ dịch: “Sông núi nước Nam vua Nam ở/ Rành rành định phận tại sách trời/ Cớ sao lũ giặc sang xâm phạm/ Chúng bay sẽ bị đánh tơi bời. Nhưng một bài thơ có thể dịch ra nhiều nghĩa khác nhau, nhưng ý của bài thơ thì không thay đổi”.
 
“Chính vì vậy, đến thời điểm này, các nhà Hán Nôm, có bản dịch là: Sông núi nước Nam vua Nam ở/ Vằng vặc sách trời chia xứ sở/ Giặc dữ cớ sao phạm đến đây/ Chúng mày nhất định phải tan vỡ".
 
Từ ngữ của bài thơ không giống như trước, nhưng ý nghĩa của bài thơ không có gì thay đổi. Khi phát hành sách đã có các nhà thẩm định rồi, nên không sai được. Tôi cũng tham gia biên soạn sách Ngữ văn tập I lớp 7, nhưng chỉ biên soạn Tập làm văn”.
 

Ý kiến bạn đọc