- Theo Cục An toàn thông tin, Bộ Thông tin và Truyền thông, có ba hình thức lừa đảo đang diễn ra trên không gian mạng Việt Nam nhắm tới nhiều đối tượng người dùng, nhất là trẻ em đó là lừa đảo cuộc gọi video Deepfake; Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ chia sẻ hình ảnh nhạy cảm; Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook...

Các hình thức lừa đảo trên không gian mạng được các đối tượng lừa đảo thực hiện bằng nhiều hình thức khác nhau và ngày càng tinh vi, trong đó nhắm vào nhiều nhóm đối tượng, bao gồm: Người cao tuổi, trẻ em, sinh viên, đối tượng công nhân, nhân viên văn phòng…

Mỗi nhóm đối tượng ở độ tuổi khác nhau, kẻ xấu thực hiện những hình thức dẫn dụ khác nhau, mục tiêu chung là lấy lòng tin, đánh cắp thông tin người dùng, sau đó chiếm đoạt tài sản.

Với khách hàng là trẻ em, ba hình thức lừa đảo trực tuyến dưới đây cần cảnh giác, phòng ngừa.

Lừa đảo cuộc gọi video Deepfake

Deepfake đang là một mối đe dọa đối với sự trung thực và tin cậy của video và hình ảnh. Các đối tượng sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra những video hoặc hình ảnh giả, sao chép chân dung để tạo ra các đoạn video giả người thân, bạn bè để thực hiện các cuộc gọi lừa đảo trực tuyến.

Dấu hiệu nhận biết:

+ Thời gian gọi thường rất ngắn chỉ vài giây.

+ Khuôn mặt thiếu tính cảm xúc và khá "trơ" khi nói, hoặc tư thế trông lúng túng, không tự nhiên, hoặc là hướng đầu và cơ thể trong video không nhất quán với nhau…

+ Màu da của nhân vật trong video bất thường, ánh sáng kỳ lạ và bóng đổ không đúng vị trí. Điều này có thể khiến cho video trông rất giả tạo và không tự nhiên.

+ Âm thanh cũng là một vấn đề có thể xảy ra trong video. Âm thanh sẽ không đồng nhất với hình ảnh, có nhiều tiếng ồn bị lạc vào clip hoặc clip không có âm thanh.

+ Ngắt giữa chừng, bảo là mất sóng, sóng yếu... Yêu cầu chuyển tiền mà tài khoản chuyển tiền không phải của người đang thực hiện cuộc gọi.

+ Các cuộc gọi thoại hay video có chất lượng kém, chập chờn là một yếu tố để bạn nghi ngờ người gọi cũng như tính xác thực của cuộc gọi.

Lừa đảo tình cảm, dẫn dụ chia sẻ hình ảnh nhạy cảm

Dấu hiệu nhận diện:

- Xác định và tiếp cận nạn nhân: Tìm và tiếp cận người mục tiêu thông qua các kênh trực tuyến như mạng xã hội, trang web hẹn hò hoặc diễn đàn. Kẻ lừa đảo tạo một hồ sơ giả mạo, sử dụng hình ảnh đánh cắp của người khác với ngoại hình đẹp và lôi cuốn, sau đó sử dụng các chiêu trò lừa đảo để thu hút sự quan tâm của nạn nhân.

- Xây dựng mối quan hệ: Kẻ lừa đảo tạo một mối quan hệ tình cảm giả với nạn nhân bằng cách sử dụng các chiêu trò như tán tỉnh, chia sẻ câu chuyện cảm động hoặc đưa ra lời hứa.

- Dẫn dụ nạn nhân gửi hình ảnh video nhạy cảm (sau đó dùng những hình ảnh này để đe dọa, tống tiền nạn nhân).

- Kẻ lừa đảo gửi hàng bưu kiện có giá trị và bắt đóng tiền thuế bằng cách gửi tiền vào tài khoản kẻ lừa đảo. Kẻ lừa đảo có thể đe dọa hoặc lừa đảo nếu nạn nhân không tuân thủ yêu cầu.

Biện pháp phòng tránh:

- Nên chậm lại: Hãy giữ cảnh giác và không quá nhanh tin tưởng vào một người mà bạn mới gặp qua mạng xã hội hoặc các nền tảng trực tuyến khác. Lừa đảo tình cảm thường bắt đầu bằng việc xây dựng một mối quan hệ tình cảm nhanh chóng để lấy lòng và đánh lừa nạn nhân.

- Xác minh danh tính: Khi gặp một người mới trên mạng xã hội hoặc các nền tảng trực tuyến, hãy xác minh danh tính của họ bằng cách tìm hiểu về họ, yêu cầu thông tin địa chỉ, số điện thoại liên hệ hoặc thậm chí gặp gỡ trực tiếp nếu có thể.

Đừng chia sẻ thông tin cá nhân quá nhanh chóng.

- Kiểm tra thông tin trước khi nhận hàng bưu kiện: Trước khi nhận hàng bưu kiện của một người mà bạn không quen biết, hãy kiểm tra và xác minh thông tin về địa chỉ, tên và các chi tiết khác.

- Cảnh giác với cuộc gọi trúng thưởng: Nếu bạn nhận được một cuộc gọi thông báo rằng bạn đã trúng thưởng một giải thưởng lớn, hãy cẩn thận và xác minh thông tin từ nguồn tin cậy. Lừa đảo thường sử dụng các cuộc gọi trúng thưởng để lừa đảo nạn nhân để yêu cầu họ cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm hoặc chuyển khoản tiền để nhận giải thưởng. Hãy luôn nhớ rằng không có ai trúng thưởng mà không tham gia hoặc không có cách để trúng thưởng mà không phải trả phí.

- Cẩn trọng khi chia sẻ hình ảnh và video nhạy cảm: Tránh chia sẻ hình ảnh hoặc video nhạy cảm của bạn với người mà bạn không quen biết hoặc không tin tưởng. Lừa đảo có thể sử dụng các hình ảnh và video nhạy cảm này để tống tiền hoặc tống khứ đối với bạn sau đó. Luôn nhớ rằng hình ảnh và video cá nhân của bạn là riêng tư và chỉ nên được chia sẻ với người mà bạn tin tưởng thực sự.

- Tìm hiểu về các hình thức lừa đảo: Nắm vững kiến thức về các hình thức lừa đảo phổ biến và cách nhận diện các dấu hiệu đáng ngờ. Điều này giúp bạn nhận biết được khi một tình huống có thể là một hình thức lừa đảo và cảnh báo kịp thời.

- Luôn giữ cảnh giác và không tin tưởng quá nhanh: Không tin tưởng vào các lời hứa và cam kết không rõ ràng hoặc quá hấp dẫn. Lừa đảo thường sử dụng các chiêu trò để tạo ra sự tin tưởng và dụ dỗ nạn nhân. Hãy luôn kiểm tra và xác minh thông tin trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào liên quan đến tài chính hoặc gửi thông tin cá nhân.

- Hãy giữ bình tĩnh và đặt sự an toàn cá nhân lên hàng đầu: Trong trường hợp bạn bị mắc kẹt trong một cuộc lừa đảo và đối mặt với yêu cầu tống tiền hoặc chiếm đoạt tài sản, hãy giữ bình tĩnh và đặt sự an toàn cá nhân lên hàng đầu. Không bao giờ đồng ý chuyển khoản tiền, gửi hàng hoặc cung cấp thông tin cá nhân nhạy cảm.

Báo cáo sự việc cho cơ quan chức năng và yêu cầu hỗ trợ từ họ.

- Giữ thông tin cá nhân riêng tư và an toàn: Bảo vệ thông tin cá nhân của bạn bằng cách không chia sẻ quá nhiều thông tin trên mạng xã hội hoặc các nền tảng trực tuyến. Đặc biệt, hãy cẩn thận với việc cung cấp số điện thoại, địa chỉ nhà, tài khoản ngân hàng hoặc bất kỳ thông tin nhạy cảm nào cho người mà bạn không tin tưởng hoặc không biết.

Lừa đảo dịch vụ lấy lại Facebook

Dấu hiệu nhận biết:

- Tìm thông tin tài khoản Facebook: Kẻ lừa đảo tìm cách thu thập thông tin tài khoản Facebook mục tiêu mà họ muốn lừa đảo. Kẻ lừa đảo có thể sử dụng các phương pháp như lừa đảo thông qua email, trang web giả mạo hoặc sử dụng các phần mềm mã độc đánh cắp thông tin.

- Giả mạo dịch vụ lấy lại tài khoản: Tạo ra một trang web giả mạo hoặc gửi email giả mạo cho người dùng Facebook, hoặc chủ động nhắn tin cho người dùng Facebook, tuyên bố rằng họ là dịch vụ lấy lại tài khoản và có thể giúp nạn nhân khôi phục tài khoản bị mất.

- Yêu cầu thông tin cá nhân nhạy cảm như tên đăng nhập, mật khẩu, số điện thoại, địa chỉ email, mã OTP, hoặc thông tin thẻ tín dụng để xác minh danh tính và thực hiện việc lấy lại tài khoản. Hoặc bắt nạn nhân phải đóng một khoản tiền cọc trước và khi đã đạt được mục đích, kẻ lừa đảo khóa chặn cuộc trò chuyện với nạn nhân hoặc xóa luôn tất cả các dấu vết.

Biện pháp phòng tránh:

- Tránh chia sẻ thông tin đăng nhập: Không chia sẻ thông tin đăng nhập của tài khoản Facebook với bất kỳ ai hoặc bất kỳ dịch vụ nào. Facebook không bao giờ yêu cầu bạn cung cấp thông tin đăng nhập của mình thông qua email, tin nhắn hoặc các hình thức liên lạc khác.

- Sử dụng kênh liên lạc chính thức: Nếu bạn gặp vấn đề với tài khoản Facebook của mình, hãy sử dụng kênh liên lạc chính thức của Facebook để được hỗ trợ. Điều này có thể bao gồm việc sử dụng trang Trợ giúp và Hỗ trợ của Facebook hoặc liên hệ với Facebook qua kênh liên lạc mà họ cung cấp trên trang web chính thức.

- Cảnh giác với các tin nhắn và email đáng ngờ: Hãy luôn cảnh giác với các tin nhắn hoặc email mà bạn nhận được với nội dung liên quan đến việc lấy lại tài khoảnFacebook. Lừa đảo thường sử dụng các phương pháp xâm nhập và chiếm đoạt thông tin cá nhân bằng cách giả mạo các thông báo từ Facebook. Nếu có bất kỳ nghi ngờ nào, hãy kiểm tra kỹ thông tin và xác minh từ các nguồn tin cậy trước khi tiếp tục.

- Hạn chế thông tin cá nhân trên mạng xã hội: Để giảm khả năng bị lừa đảo, hạn chế việc tiết lộ thông tin cá nhân quá nhiều trên mạng xã hội, bao gồm cả Facebook.

Thông tin cá nhân quá chi tiết có thể được sử dụng để tấn công và lừa đảo bạn.

- Cập nhật và nắm bắt thông tin bảo mật từ Facebook: Luôn theo dõi các thông báo và cập nhật bảo mật từ Facebook. Facebook thường cung cấp thông tin về các biện pháp bảo mật mới và cách ngăn chặn lừa đảo. Bằng cách nắm bắt những thông tin này, bạn có thể tăng cường an ninh cho tài khoản của mình.

Ý thức được sứ mệnh là đơn vị tiên phong trong chuyển đổi số, kiến tạo xã hội số, Quốc gia số, Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam VNPT là 1 trong 8 tập đoàn, doanh nghiệp đã tham gia Liên minh tuyên truyền nâng cao nhận thức, kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin cho người dân trên không gian mạng do Cục An toàn thông tin (AIS) và Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA) chủ trì điều phối, với mong muốn chung tay cùng Chính phủ, Cục, Bộ, Hiệp hội… bảo vệ người dùng Việt an toàn trên không gian mạng.

Phạm Lê